1.4 De aarde brandt en beeft

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

1.4 De aarde brandt en beeft

Programma

• Uitleg vulkanen (1.4)
• Zelfstandig werken 

 Volcán de Fuego - Guatemala

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

 uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;

Korte herhaling §1.3

• 3 drijfkrachten achter platentektoniek:
  convectiestromen
  ridge push
  slab-pull
  
  
• 3 plaatbewegingen met elke beweging andere gevolgen 
  (zoals aardbevingen, bergvorming en vulkanen)

Het grote plaatje

Stuk uitleg over:

• Vulkanisme
• Aardbevingen
• Tsunami's 
• Gebergten 

Ligging van vulkanen

Locatie van aardbevingen

Wat valt je op als je deze twee kaarten vergelijkt?

Vulkanisme

• Vulkanisme meestal bij randen van platen
• Uitzonder: hotspot vulkanisme  

80% bij convergente plaatgrenzen

15%   bij divergerende plaatgrenzen

5%    bij hotspots

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

Schildvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Vulkaan heeft brede basis en
    flauwe hellingen

- Bij hotspots en divergerende
    plaatgrenzen

Spleetvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Lava komt uit kilometerslange scheuren naar buiten

Stratovulkaan

Kenmerken:

- Lava is taai-vloeibaar door combi basalt, graniet en water
- Taaie lava verstopt in de kraterpijp

- Explosieve uitbarstingen, vulkanische bommen, pyroclastische stroom 

- Vulkaan is kegel met kleine doorsnede en steile wanden, opgebouwd uit laagjes as en lava

- Bij subductiezones

Pyroclastische stroom?

- temperatuur tot 850 graden C

- snelheid tot 725 km/u

- gassen/lava/as/steen

- bekendste voorbeeld: Pompei

Caldeira

Kenmerken:

- Dak van magmakamer stort in door grote explosie

- Kratermeer in diepte die ontstaat

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots     heen

Soorten vulkanisme

Wat voor soort vulkaan heb ik gezien?

1) Schildvulkaan

2) Spleetvulkaan

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

 Volcán de Fuego - Guatemala

Zelfstandig lezen en  verwerken

1.4: opgave 1, 3, 4 en 5

GEEN telefoons!

Programma

• Terugblik 
• Uitleg hotspots & aardbevingen (1.4)
• Zelfstandig werken 

2e uur

examenopdrachten / oefenen

 Volcán de Fuego - Guatemala

www.nu.nl

Vulkanisme

• Vulkanisme meestal bij randen van platen
• Uitzondering: hotspot vulkanisme  

80% bij convergente plaatgrenzen

15%   bij divergerende plaatgrenzen

5%    bij hotspots

Soorten vulkanen

Onderscheid in verschillende soorten vulkanen op basis van vloeibaarheid magma en omstandigheden van uitbarsting:

1) Schildvulkaan (hotspots)

2) Spleetvulkaan (mid-oceanische ruggen)

3) Stratovulkaan

4) Caldeira

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots  heen

Aardbevingen

Spanning en wrijving tussen platen

Hypocentrum = plaats waar aardbeving ontstaat

Epicentrum = plaats van aardbeving aan aardoppervlak loodrecht boven hypocentrum

Schaal van Richter

Rampzaligheid beving hangt ook af van?

1. type bebouwing
2. bevolkingsdichtheid
3. diepte aardbeving
4. training/scholing
5. medische voorzieningen 
6. etc.....

diep / ondiep

4.4 Tsunami's

  Tsunami's

Tsunami's

Tsunami’s zijn hoge
golven aan de kust 

die ontstaan door 

aardbevingen

in oceanen.

Tsunami's

Rampenbestrijding

Drie onderdelen:

1. aanleg waarschuwingssystemen
2. bouwtechnische maatregelen
3. opstellen rampenplannen

Rampenbestrijding

Rampenbestrijding

Rampenbestrijding

Gebergtevorming

plooiingsgebergten

breukgebergten (horsten en slenken)

Zelfstandig lezen 
en verwerken

• Lees paragraaf 1.4 
  
  
• Verder met: vraag 

GEEN telefoons!

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/geldingadalir-en-soufri%C3%A8re

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

 uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;

 Hoe kunnen de gevolgen van natuurrampen worden beperkt? 

Oceanen examenopgave

Oceanische korst?

Noteer alle kenmerken die je nog kent van de oceanische korst.

Denk aan: 

• type gesteente
• vorming / patroon
• verandering bij ouderdom
• wat gebeurt er bij convergente plaatbeweging

Oceaanbodem: feitjes

• Wordt vanuit midoceanisch rug nieuw gevormd. Naar beide kanten toe even snel --> symmetrisch patroon
• Hoe verder van de rug hoe ouder de oceanische korst
• Hoe ouder de oceanische korst hoe verder deze is afgekoeld --> daarmee ook hogere dichtheid en zwaarder 

     --> gevolg: oudere oceanische korst ligt dieper in de mantel

             (oceaan is daar dieper dan bij jongere korst)

Examenopgave

Onderwerp: gevolgen platentektoniek

Aanpak?

• Lees de vraag goed
• Bekijk de bron goed: titel / legenda / patroon/ plaatbeweging
• Hoeveel punten? Waar moet mijn antwoord uit bestaan?