Thema 4: Evolutie BS 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Evolutie

Vandaag

- Bespreken inleveropdracht

- Uitleg verwantschap
       - homoloog
       - analoog 
       - rudimentaire organen

Volgende les: Stambomen & rRNA

Evolutietheorie

1. Genetische variatie
   
   
2. Selectiedruk
   
   
3. Adaptatie & fitness
   
   
4. Resultaat selectiedruk: Natuurlijke selectie

Evolutietheorie

1. Genetische variatie
   
   
2. Selectiedruk
   
   
3. Adaptatie & fitness
   
   
4. Resultaat selectiedruk: Natuurlijke selectie

Er zijn zwarte en witte motten. 


Er zijn roofvogels aanwezig in het leefgebied van de motten

Zwarte motten zijn beter aangepast aan hun omgeving (adaptatie), blijven langer leven en hebben een hogere fitness.

Na generaties zullen er in verhouding meer zwarte motten voorkomen door natuurlijke selectie.

Evolutie handboek

1. Er is genetische variatie. Sommige individuen hebben voordeel

2. Door selectiedruk zullen de best aangepaste overleven en zich voortplanten. 

3. Na generaties is de populatie veranderd = natuurlijke selectie. 

Kijken naar anatomie 

• Homologe organen zijn organen bij verschillende dieren die op dezelfde manier zijn ontstaan maar een verschillende functie hebben. Dieren met homologe organen hebben een gemeenschappelijke voorouder.
  
  
• Analoge organen zijn organen bij verschillende dieren die dezelfde functie hebben maar op een verschillende manier zijn ontstaan. Analoge organen ontstaan in niet-verwante dieren door aanpassing aan een overeenkomstige omgeving.

Homoloog

Analoog

1. Homoloog
2. Analoog

Rudimentaire organen

Rudimentaire organen zijn organen die in de loop van de evolutie de functie verloren hebben.

Natuurlijke selectie

- Sommige erfelijke eigenschappen zorgen voor een betere of slechtere overlevingskans. 

- Als de selectiedruk (veel roofvogels) toeneemt, zullen de donkere motten het niet overleven. 

- De witte motten hebben de grootste adaptatie/  fitness (= best aangepaste individu)

De voorpoot van een dolfijn en de voorpoot van een chimpansee vertonen overeenkomst in bouw, maar de functie is verschillend.

Hoe wordt dit verschijnsel verklaard volgens de evolutietheorie?

1. Deze organismen hebben een gemeenschappelijke voorouder. Het verschil in functie hangt samen met aanpassing aan een verschillend milieu.
2. Deze organismen hebben een gemeenschappelijke voorouder. Het verschil in functie hangt samen met aanpassing aan een overeenkomstig milieu.
3. Deze organismen hebben verschillende voorouder. Het verschil in functie is daar een overblijfsel van
4. Deze organismen hebben verschillende voorouder. Het verschil in functie hangt samen met aanpassing aan een overeenkomstig milieu.

Is het oog van een gewervelde (links) en van een octopus (rechts) homoloog of analoog? Wat betekent dit voor de verwantschap tussen deze soorten?

1. Homoloog; Ze hebben geen gemeenschappelijke voorouder.
2. Homoloog; Ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.
3. Analoog; Ze hebben geen gemeenschappelijke voorouder.
4. Analoog; Ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.

Zelfstandig werken

- Aan de slag met de Weektaak:
   Maak opdr: 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66 67, 68, 69, 70, 71-73.
- Vragen stellen
- Mottenopdracht afmaken met je duo.. & inleveren

Leg uit wat er gebeurd is met deze vier stappen
- Genetische variatie
- Selectiedruk
- Adaptatie & Fitness
- Resultaat natuurlijke selectie

Oeffies & Toeffies

1. Genetische variatie            

2. Door selectiedruk hogere fitness

3. Natuurlijke selectie

Toeffies hebben 'oorhaar' en dat is lekker warm. Oeffies niet

Het gaat sneeuwen (selectiedruk), dus Toeffies beter aangepast (adaptatie) dus planten zich meer voort (fitness).

Na jaren sneeuw zijn er vooral toeffies en geen oeffies
meer. 

Stamboom en verwantschap

- In een stamboom met verbindingslijnen verwantschap aangegeven. 

- Stambomen zijn vaak gebaseerd op fossielen, bouw van organismen, bloedeiwtten of DNA. 
 Hierdoor kunnen stambomen verschillen (zie afb. 33 en 34)

In de afbeelding zijn vier diergroepen
A, B, C en D aangegeven die een
verwantschap met elkaar hebben.

Over die verwantschap worden enkele uitspraken gedaan. Welke uitspraak is juist?

1. A is meer verwant met B dan met C.
2. A en B zijn het meest verwant, dan A en C en dan pas A en D.
3. B en C zijn het meest verwant, dan A en B en dan pas A en D.
4. B en D zijn het meest verwant, A en C zijn het minst verwant.

Welke van de volgende
stambomen geeft weer dat de chimpansee meer verwant is
met de mens dan met
de gorilla?

1. stamboom 1
2. stamboom 2
3. stamboom 3
4. geen van deze stambomen

In de afbeelding zie je de evolutionaire stamboom van zowel een aantal uitgestorven als nu nog levende katachtigen. Niet alle voorouders zijn aangegeven in deze stamboom. Zet de soorten in de juiste volgorde van ontstaan.
Panthera leo, Proailurus lemanensis, Smilodon populator

DNA-sequencing

• In kaart brengen van de DNA van soorten
• DNA-sequentie: De volgorde van de basen (A,C,T,G) in het DNA

1. Kangoeroe
2. Neushoorn
3. Nijlpaard
4. Zebra

Vraag 55:
Verklaar waarom de stamboom van het leven niet gemaakt kon worden door vergelijking van cytochroom C, maar wel op basis van rRNA?