week 6 algemene oncologie

• AFP
• MBO
• Studiejaar 2

Algemene oncologie

pathologie module 4 hoofdstuk 1

Het ontstaan van een gezwel (tumor)

• 60 biljard cellen
• continue deling ter vervanging van oude of beschadigde cellen 
• kanker ontstaat wanneer 1 cel ander gedrag gaat vertonen en zich niet meer aan de groeiregels houdt: onafhankelijk groeipatroon/ autonome groei. Deze cel deelt zich etc: tumor
• goedaardig/kwaadaardig
• oorzaak van dit ontsporen niet altijd duidelijk. Aantal zaken die hier invloed op kunnen hebben zijn wel bekend
• Met name chromosomen tijdens de celdeling zijn heel gevoelig voor schade

Risicofactoren voor het ontsporen van de celgroei:

• erfelijkheid: 5%
• virussen: HPV (humaan papillomavirus) & HIV
• chemische stoffen: asbest (mesothelioom), cytostatica
• straling: UV, Röntgen, radioactieve straling
• voedingsgewoonten: rood vlees, obesitas
• roken: niet alleen longkanker
• alcohol
• hormonen: oestrogeen, progesteron, testosteron

Waar ontstaat de tumor

cellen delen vaak: meer kans, cellen delen niet vaak: minder kans

Het vaakst:

• huid
• spijsverteringskanaal
• luchtwegen
• geslachtsorganen
• beenmerg
• steunweefsel van zenuwcellen 

Goedaardige tumoren (benigne)

• langzame groei
• blijven binnen het kapsel: expansieve groei
• zaaien niet uit
• glad oppervlak en liggen los in het weefsel 
• vaak eenvoudig chirurgisch te verwijderen
• alleen dodelijk wanneer het op de verkeerde plek groeit
• naamgeving eindigt op -oom ( niet altijd, want melanoom)
• soms is de naam afgeleid van het weefsel: naevus = moedervlek

Kwaadaardige tumoren (maligne)

• groeien snel
• houden zich niet aan weefselgrenzen: infiltratieve groei
• dringen weefsel binnen en vernietigen het
• onregelmatig oppervlak, voelen vast aan en zijn niet beweeglijk
• via bloed en lymfe worden de kwaadaardige cellen verplaatst naar andere delen van het lichaam: metastasen
• zonder behandeling altijd dodelijk 
• naamgeving eindigt op carcinoom/sarcoom

adenoom vs adenocarcinoom

Boek pathologie blz 102

• carcinoom als het uitgaat van epitheel of dekweefsel: huid, klierweefsel en slijmvlies
• sarcoom als het uitgaat van steunweefsel (weke delen): bot-, spier-, zenuw-, bloed-, lymfe-, kraakbeen- en bindweefsel, kwaadaardiger
• carcinoma in situ : carcinoom in aanleg, wordt bijvoorbeeld gevonden bij onderzoek na afwijkende uitstrijk

Waarom zou je benigne tumoren willen verwijderen?

Maligne tumoren

Uitbreiding via

• infiltratie: aggresieve doorgroei in omliggende weefsels
• hematogene metastasering: tumor groeit bloedvat in en daar gaan maligne cellen mee met het bloed
• lymfogene metastasering: tumor groeit lymfevat in en daat gaan maligne cellen mee met lymfe
• biopsie (dikke, holle naald stukje weefsel)/punctie (dunne, holle naald vocht/cellen): entmetastasen
• doorgroei in bijzondere ruimten: pleuritis carcinomatosa, peritonitis cancinomatosa, door ontsteking vocht: ook daardoor weer verspreiding
• metastasen vaak in lymfeklieren, lever, longen, hersenen en botten

symptomen bij gemetastaseerde maligniteit

ernstige vermoeidheid

vermagering

slechte eetlust

pijn

Onderzoek tumoren

• anamnese met LO, inspectie, palpatie & auscultatie
• bloedonderzoek: aantonen functiestoornissen
•  röntgenonderzoek: dichte structuren goed zichtbaar maken
• CT-scan: geeft 3 dimensionaal beeld van bloedvaten/organen mbv Röntgenstraling
• PET-CT-scan: radioactieve vloeistof wordt opgenomen door cellen met hoge stofwisseling, daardoor worden deze zichtbaar
• echografie: onderscheid tussen harde en zachte structuren
• MRI: 3 dimensionaal beeld met behulp van elektromagnetische straling
• scintigrafie: specifieke radio actieve stof wordt toegediend om specifiek weefsel zichtbaar te maken
• endoscopie: kijk onderzoek waarbij evt biopt afname of proefexcisie 

Algemene behandeling van gezwellen

• curatief: gericht op genezing
• adjuvant: aanvullend (na) op curatief om niet zichtbare metastasen aan te pakken
• neo-adjuvant: voorafgaand op curatief om de slagingskans te vergroten
• palliatief: afremmen tumor groei ten behoeve van levensverlenging of vermindering van klachten 

Dinsdag tot hier gebleven

Behandeling

- afhankelijk van aard en plaats gezwel, metastasen en conditie patiënt

- keuze behandeling is vastgelegd in richtlijnen en protocollen

- vindt plaats volgens vastgesteld stappenplan

Chirurgisch

• de tumor exideren: wegsnijden, lijkt dit volledig dan is de operatie curatief
• onderzoek door de patholoog: tumor en snijranden
• evt weghalen omliggend weefsel en lymfklieren: radicale behandeling
• wanneer veel extra weefsel verwijderd moet worden is dat een mutilerende ingreep (grote delen van omliggende organen)
• operatie alleen ter vermindering van klachten: palliatief

Radiotherapie

• Röntgen straling, elektronen straling,  fotonenstraling (uitwendig)& radioactieve straling (inwendig)
• de straling zorgt ervoor dat de aangedane cellen niet meer kunnen delen
• vooral cellen die zich in de delingsfase bevinden zijn heel bevattelijk
• snel delende cellen zijn het meest gevoelig voor straling: naast kanker cellen zijn dit beenmergcellen, huidcellen, geslachtscellen, darmcellen.
• Bijwerkingen: bloedarmoede, haaruitval, onvruchtbaarheid, misselijkheid, diarree.
• lange termijn complicaties: beschadiging lymfe na ontsteking ten gevolge van bestraling: lymfe oedeem
• hoe preciezer hoe beter en vaak in combi met andere therapie (chemotherapie)

Chemotherapie

• doden van cellen of remming celdeling
• cytostatica
• vaak in combi met andere therapie, wordt in kuren gegeven
• iv, im of per os
• heeft effect door het hele lichaam op alle snel delende cellen
• Bijwerkingen: problemen bij de huid, slijmvliezen, maag-darmkanaal , klieren, bloed, voortplantingsorganen. 
• Soms ook nadelig effect op werking van bijvoorbeeld zenuwstelsel, hart & nieren: neurologische verschijnselen,  ritmestoornissen, hartfalen, nierfalen

Hormonale therapie

• in het geval van een hormoongevoelige tumor (mammacarcinoom/prostaatcarcinoom)
• lichaamseigen hormonen worden geremd of geblokkeerd, de hormoonreceptoren op de tumorcellen worden bezet door antihormonen. 
• antihormoon van  oestrogeen is tamoxifen: bij mammacarcinoom

Immunotherapie en doelgerichte therapie

• soms kunnen tumorcellen worden opgespoord door het immuun systeem en zelfs worden vernietigd, maar meestal lukt dit niet of onvoldoend 
• het immuunsysteem kan worden geactiveerd om tegen de tumor celen in actie te komen (medicatie)
• lymfocyten worden uit het bloed gehaald, worden in een laboratorium gevoelig gemaakt voor de tumor cellen, worden daarna al dan niet gekoppeld aan cytostatica of radioactieve stoffen en vallen ze, terug in het lichaam, de tumor cellen aan om te doden of ze remmen de groei: monoklonale antilichamen
• = targeted therapie / doelgerichte therapie

Tijdens en na de behandeling

overleef stand

bijwerkingen

complicaties/gevolgen

wel/niet schoon

mentaal en lichamelijk

(rouw)verwerking

acceptatie

onzekerheid

vijf- & tienjaarsoverleving

Preventie en opsporing

Opsporing vroeg:

• herkennen van verschijnselen
• zelfonderzoek
• bevolkingsonderzoek: borstkanker, baarmoederhalskanker, darmkanker

vroege verschijnselen:

• zweer in de mond die niet geneest
• heesheid/hoest/slikproblemen
• veranderd ontlastingspatroon + bloed/slijm
• veranderingen huid
• abnormaal vaginaalbloedverlies
• gewichtsverlies zonder aanleiding

www.umcutrecht.nl

iknl.nl