Biologie H5 par. 1 Genotype & fenotype HSX

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Basisstof 5 paragraaf 1

Genotype 

en 

fenotype

Lesdoelen

-Je kunt omschrijven wat het genotype & het fenotype zijn

-Je kunt uitleggen wat DNA, chromosomen & genen zijn

-Je kunt uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken die zij nodig hebben. 

Chromosomen

Thema 5: Erfelijkheid & evolutie

Erfelijke informatie

Elke lichaamscel bevat ieder 46 chromosomen

-Chromosomen bestaan uit  DNA

DNA is een stof waarin alle 

erfelijke eigenschappen

zijn opgeslagen.

Genen 

• Wat is een gen?
• Een gen bevat een erfelijke eigenschap, bijvoorbeeld haarkleur, oogkleur.
  
  
• Op een chromsoom liggen heel veel genen (enkelvoud = gen)
• Ieder gen heb je twee keer:
• *  een keer gehad van je moeder
• *  een keer gehad van je vader
• Samen bepalen de twee genen hoe je eruit ziet voor die eigenschap

1 chromosomenpaar. De twee chromosomen bevatten informatie voor dezelfde eigenschappen, op dezelfde plek. 
De informatie kan wel verschillend zijn (variatie van een gen), bv oogkleur groen en oogkleur bruin. (Het ene chromosoom van je moeder, de ander van je vader). 

Celdeling

-Lichaamscel ontstaat uit 1 bevruchte eicel

-Chromosomen gekopieerd

-Splitsing in 2 dochtercellen

Iedere celkern van elke lichaamscel bevat dezelfde informatie!

2 Leerlingen doen een uitspraak over celdeling
Koen zegt: Alle dochtercellen hebben na een gewone celdeling dezelfde informatie

Joost zegt: Alle dochtercellen hebben dezelfde informatie als de moedercel

1. Alleen Koen heeft gelijk
2. Alleen Joost heeft gelijk
3. Koen en Joost hebben beiden gelijk
4. Koen en Joost hebben beide geen gelijk

Genotype 

gen: stukjes DNA die samen informatie bevatten voor een eigenschap.

genotype: de informatie voor de erfelijke eigenschappen

= alle genen in een celkern

-Staat vast bij de bevruchting

Genexpressie

Genexpressie = het tot uiting komen van genen (in het fenotype)

-Niet alle genen in een cel zijn actief

-als een gen actief is komt deze tot uiting (in het fenotype)

-Afhankelijk van de plaats in het lichaam

-Genen kunnen een beetje of heel erg actief zijn (hard/zacht staan)

Fenotype

fenotype: alle eigenschappen van een organisme (zichtbaar & onzichtbaar)

Vaak een combinatie van:

Fenotype = genotype + invloeden uit het milieu 

Verschillende voorbeelden van:

-Leefstijl, bijv: roken, eetpatroon, drugsgebruik

-Omgeving, bijv: woonplaats (zonnig of juist niet) 

Zichtbaar: oogkleur, haarstructuur, tatoeages

Onzichtbaar: Bloeddruk, bouw van spiercellen

Voorbeeld

Voorbeeld meisje X:

-Bruin haar wordt veroorzaakt door haar genotype

-Verft zij het paars dan verandert alleen haar fenotype (uiterlijk), het genotype blijft gelijk.

-Het haar zal hierdoor altijd bruin teruggroeien

Nature vs Nurture

Het verschil tussen genotype en fenotype kun je vergelijken met nature vs nurture zoals we al eerder besproken hebben. 

Kun je dit uitleggen?

Hier zie je 2x een foto van Micheal Jackson. Links als 13-jarige en rechts als 45-jarige. Welke uitspraak is juist?

1. Enkel zijn genotype is veranderd
2. Enkel zijn fenotype is veranderd
3. Zijn genotype & fenotype zijn veranderd
4. Zijn genotype & fenotype zijn NIET veranderd

Resumerend

-Je kunt omschrijven wat het genotype & het fenotype zijn

-Je kunt uitleggen wat DNA, chromosomen & genen zijn

-Je kunt uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken die zij nodig hebben. 

EINDE