3H BME - les 1 Poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom bij Nederlands

Poezie, hoe doe je dat?

Les gemaakt op basis van het boek 

Olijven moet je leren lezen  van Ellen Deckwitz

Wat heb je eraan?

Ik houd er niet van

Hoe lees je dat?

Ik begrijp het niet

Waarom zeggen ze niet wat 

ze bedoelen?

Vaak lijkt poëzie onbegrijpelijk.

Maar dat is juist de afspraak die geldt bij poëzie.

Krant

De afspraak is dat je in een krant feiten leest.

Daar mag je vanuit gaan.

Roman

De afspraak is dat een roman een verzonnen verhaal is.

Dat weet je voor je 

eraan begint.

Poëzie

Bij poëzie is de afspraak dat het iets wil overbrengen.

In poëzie probeert een dichter met taal iets te zeggen wat zich niet eerder in taal liet omschrijven.

I'm a nightmare

dressed like a daydream

Taylor Swift

Songteksten zijn niet hetzelfde als poëzie.

In een songtekst is de tekst ondergeschikt aan de muziek. De teksten zijn gemaakt om het te laten rijmen, of om een ritme te behouden.

Bij poëzie gaat het echt alleen om de tekst.

De dichter mag weten welke woorden, op welke plaats. Hij hoeft geen rekening te houden met rijm of muziek

In dit gedicht

is geen woord

te veel

neem je er iets af

dan is het

niet meer heel

Versregels

Gedichten zijn opgebouwd uit versregels. Versregels zijn niet gelijk aan zinnen; een zin in een gedicht kan korter of langer zijn dan een versregel.

Strofen

Teksten zijn verdeeld in alinea's, dat zijn stukken tekst die bij elkaar horen. Gedichten zijn vaak ook verdeeld in stukken. Deze stukken tekst noem je strofen. Tussen elke strofe zit een witregel.

Enjambement

Het afbreken van een zin op een niet-logische plek noemen we 'Enjambement'.

Je leest een zin op de volgende versregel door (zonder pauzemoment) 

De dichter doet dit, omdat: 

• hij het laatste woord of het eerste woord van de versregel meer nadruk wil geven
• hij de versregels ongeveer even lang wil maken
  
•  hij minder nadruk wil leggen op eindrijm
  

Zie jij het enjambement?

Ik denk dat er ooit wel tijden

aanbreken waarin we vrienden

kunnen zijn.

Mama, waar heb je het geluk gelaten?

Mama, waar heb jij het geluk

gelaten? Ik had het hier

neergelegd en nou is het weg!

Je zult het wel ergens hebben laten

slingeren of het is gestolen of 

Misschien per ongeluk weggegooid.

Wie zou mijn geluk willen stelen?

Wie niet?

(Ted van Lieshout)

Hoeveel versregels?

Hoeveel strofen?

Bij welke versregels zie je een enjambement?

Rijmvormen

- Vaak rijmt een gedicht, maar dat hoeft niet.

- Er zijn verschillende soorten rijm: binnenrijm en eindrijm

Binnenrijm

2 soorten binnenrijm: volrijm en halfrijm

Volrijm: rijmende woorden in een zin

Halfrijm: klinkers of medeklinkers rijmen.
Er zijn 2 soorten halfrijm: alliteratie en assonantie.

Binnenrijm: volrijm

Rijmende woorden die in dezelfde regel staan, noem je VOLRIJM, dit is een vorm van binnenrijm 

Assonantie en alliteratie

Assonantie = klinkerrijm

Alliteratie = medeklinkerrijm

Assonantie en alliteratie = HALFRIJM

Alliteratie

Leente Leerde Lotje Lopen Langs de Lange Lindelaan.

Assonantie

Volrijm = binnenrijm (midden in zin) en eindrijm (einde zin)

gemaakt/bewaakt, hinderen/kinderen, was/gas

Halfrijm = assonantie (klinkers) en alliteratie (medeklinkers)

Dunkin donuts/Heerlijk helder Heineken > alliteratie
lief/diep, schaap/vaag > Assonantie

haar en was hebben niet dezelfde klank = geen assonantie

DUS:           lief/dief = volrijm             lief/diep = halfrijm

eindrijm

Rijmende woorden aan het eind van regels noem je eindrijm.

                           Ik kan nauwelijks op mijn benen staan

                           Maar ik leef nog, ik stel me niet aan 

                                                               bron: Goldband, noodgeval

5 soorten eindrijm

1. Gepaard rijm: aabb

2. Gekruist rijm: abab

3. Omarmend rijm: abba

4. Slagrijm: aaaa

5. Gebroken rijm: gedeeltelijk gebruikt rijmschema

Gepaard rijm

Sinterklaas kapoentje

Gooi wat in mijn schoentje

Gooi wat in mijn laarsje

Dank u Sinterklaasje

Gekruist rijm abab

Laatst vroeg ik aan een hommel:

‘Waar gaat gij heen met spoed?'

Ze zei: ‘Ik ga naar Zaltbommel,'

ik dacht: wat rijmt dat goed.

toen riep een tweede hommel:

‘En ik moet naar het Gooi!'

Ik dacht: wel-voor-de-drommel

ook dát rijmt wederom mooi

Omarmend rijm abba

Natuur is voor tevredenen of legen. 

En dan: wat is natuur nog in dit land? 

Een stukje bos, ter grootte van een krant, 

Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

Geef mij de grauwe, stedelijke wegen, 

De’ in kaden vastgeklonken waterkant, 

De wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand 

Door zolderramen, langs de lucht bewegen.

Rijmschema AAAA

(slagrijm)

Gebroken rijm

Men noemt dit gebroken (a)

Het heeft wat minder rijm (b)

De derde regel gaat zijn gang (c)

De vierde brengt de lijm (b)

Aan de slag

Opdracht 7.1 uit de reader.

Klaar? Lezen in Latino King