bs 1 en 2: Genotype en fenotype en genen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

3.1 Genotype en fenotype

klascode BVJ 813893

Leerdoelen

3.1.1 Je kunt omschrijven wat een genotype, wat een fenotype en wat een gen is.

3.1.2 Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen.

‘Wat lijk jij veel op je vader.’ ‘Je bent precies je moeder.’ Deze opmerkingen heb je misschien weleens gehoord van familie of vrienden. Ze gaan over je erfelijke eigenschappen.

Chromosomen en genen

(Alle erfelijke eigenschappen)

Chromosomen

46 chromosomen in totaal

23 chromosomen paren
(van elke heb je er twee)

Het 23e paar noem de geslachtschromosomen

Man XY

Vrouw XX

Gen

Een stukje DNA dat de code voor een  erfelijke eigenschap draagt noemen we een GEN.

Allel = variant van een gen.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

Genotype

• In elke celkern in je lichaam liggen chromosomen. 
• Chromosomen zijn lange en dunnen draden. 
• Chromosomen bestaan uit de stof DNA. Deze stof bevat de informatie voor je erfelijke eigenschappen. 
• De informatie voor alle erfelijke eigenschappen samen noem je het genotype 

Hoe onstaat je Genotype

Het genotype wordt bepaald op het moment dat een eicel wordt bevrucht door een zaadcel. Bij de bevruchting komen de chromosomen van een zaadcel en de chromosomen van een eicel bij elkaar.

Fenotype 

Bij het fenotype horen de zichtbare eigenschappen, zoals je oogkleur, kleur haar ......

Maar ook de onzichtbare eigenschappen horen erbij, zoals je bloeddruk, je karakter en de bouw van je organen.

Fenotype en genotype

Genotype zijn de Erfelijk eigenschappen die je hebt geërfd van je ouders. 

Het Fenotype wordt bepaald door je genotype, maar ook je leefstijl en de omgeving 

Genotype (DNA) + milieu = Fenotype

Genen kunnen aan of uit staan

• Genen kunnen aan of uit staan. 
• Staat een cel aan dan maakt deze cel een eiwit.
• Bij een cel in de iris staat het gen voor oogkleur aan. In de cel van je oogwit staan deze cellen uit.
  

Opdracht

Lezen en maken bs 3.1 - online of in je boek

De klascode voor BVJ is: 813893

Genen

3.2 Genen

Hoe komt het dat je soms op je vader lijkt en soms op je moeder.

Je kunt verschillende allelen hebben voor een eigenschap. Welke eigenschap je dan krijgt, hangt af van de sterkte van het allel.

Leerdoelen 3.2

3.2.1 Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Genen en chromosomen

Gen: een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor één erfelijke eigenschap

Allel: een van de verschillende varianten van een bepaald gen

Een chromosoom bevat veel genen!

Let op: Chromosomen komen in paren voor.      Genen en allelen dus ook!

Homozygoot: Twee gelijke allelen voor een bepaalde eigenschap.

Heterozygoot: Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap.

Dominant en Recessief

• Dominant allel: Dit allel is de baas
  Komt altijd tot uiting in het uiterlijk,

• Recessief allel: Dit allel is ondergeschikt

Komt alleen tot uiting in het uiterlijk als er geen dominant allel aanwezig is

Allelen worden opgeschreven met letters

Dominant = hoofdletter, bv. A of B of G of R

Recessief = kleine letter, bv. a of b of g of r

Intermediair fenotype:

Genen even sterk; je schrijft dit als Hoofdletter met een kleine letter ernaast bijv. Ar en Aw

Intermediair fenotype

Genen zijn even sterk

je gebruikt een Hoofdletter met een kleine letter ernaast 

Ar                                           Aw                          ArAw

Opdracht

Lezen en maken bs 3.1 en 3.2 - online of in je boek

De klascode voor BVJ is: 813893

afsluiting

3.1.1 Je kunt omschrijven wat een genotype, wat een fenotype en wat een gen is.

3.1.2 Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen.

3.2.1 Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Zet in de juiste volgorde (van groot naar klein)

1. 

2

3

4

5

Cel

Celkern

Chromosoom

DNA

Gen

Basen

Hoe noemen we de variant van een gen dat altijd tot uiting komt als het aanwezig is?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Recessief
4. Dominant

Wat is de gencode als een eigenschap homozygoot recessief voorkomt?

1. AA
2. Aa
3. aa

Dominant betekent bij erfelijkheid

1. Zwak. Kleine letter gebruiken
2. Zwak. Grote letter gebruiken
3. Sterk. Kleine letter gebruiken
4. Sterk. Grote letter gebruiken

Het uiterlijk van een organisme noemen we

1. Genotype
2. Fenotype

Ontstaat het fenotype door het genotype?

1. ja
2. nee

Mathilde verft haar haar bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel