13.3 Uitscheiding van water havo5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Lesdoelen 13.3

• Je moet kunnen beschrijven hoe planten zich aanpassen aan droogte en hoe ze waterverlies tot een minimum weten te beperken.
• Je moet de functie van de huid bij temperatuurregeling kunnen toelichten.
  
• Je moet het belang van zweten, bij het kwijtraken van overtollige warmte, kunnen toelichten.
  
• Je moet de uitscheidingsorganen kunnen benoemen en wat ze uitscheiden.
  

Gaswisseling bij planten vindt plaats via 

de huidmondjes in bladeren en stengels

Wanneer de turgor in de sluitcellen verdwijnt, 

sluiten de sluitcellen zich.

Dit gebeurt 's nachts of bij droogte (hoge temperatuur).

Weinig turgor                                         Veel turgor

Kunnen huidmondjes behalve in bladeren ook voorkomen in stengels? En in ondergrondse wortels?

1. niet in stengels en ook niet in ondergrondse wortels
2. alleen in stengels
3. alleen in ondergrondse wortels
4. zowel in stengels als in ondergrondse wortels

De osmotische waarde van de sluitcellen kan worden verhoogd door opname van Kalium-ionen via de celmembraan en de vacuolemembraan.
Wat gebeurt er dan daarna?

1. Water volgt door osmose en de huidmondjes gaan open
2. Water volgt door osmose en de huidmondjes gaan dicht
3. De sluitcellen staat water af en de huidmondjes gaan open
4. De sluitcellen staan water af en de huidmondjes gaan dicht

• via huidmondjes verdampt er water
• onder droge omstandigheden stoppen planten met verdampen
• huidmondjes sluiten om uitdroging te voorkomen
• geen opname meer van CO2
• fotosynthese vermindert en de groei stopt
• lange droge periode - dan afname van biomassa 

Sommige vetplanten, zoals muurpeper, kunnen op
zeer warme, droge plaatsen groeien: op rotsen en
muren waar de hele dag de zon op staat en alleen
's nachts de temperatuur veel lager is.
Wanneer zullen de huidmondjes van deze
vetplanten geopend zijn?

1. alleen overdag
2. zowel overdag als 's nachts
3. alleen 's nachts
4. zowel overdag als 's nachts, maar beide alleen bij hoge luchtvochtigheid

Temperatuurregulatie 

bij de mens

KOU	HITTE
vernauwing bloedvaten	verwijding bloedvaten
onwillekeurige spierbewegingen (rillen)	zweten
opzetten haren (dieren met vacht) - kippenvel

De huid beschermt tegen sterk afkoelen door...

1. zweet te produceren
2. bloedvaatjes in de huid te verwijden
3. bloedvaatjes in de huid te vernauwen
4. pigment te maken

Uitscheiding =
Het verwijderen van (afval)stoffen uit het bloed/lichaamsvloeistoffen, het lichaam uit.
Noem 3 uitscheidingsorganen:

Uitscheidingsorganen

Nieren	Lever	Longen	Huid
ureum	ureum (via nieren)	koolstofdioxide	water
afbraakproducten eiwitstofwisseling	gal (galzouten, bilirubine, cholesterol) (via dunne darm)	water	zout
water
overmaat vitamines en mineralen
zout
glucose (als bloedsuiker > 0,17%)

Een marathon lopen bij warm weer is niet ongevaarlijk. Een loper kan duizelig en misselijk worden en verward raken. Dit komt omdat de loper veel zweet en er daarmee veel water, maar ook zout (NaCl) verloren gaat. Als hij tijdens de race veel water drinkt om uitdroging te voorkomen, kan de NaCl-concentratie in het bloed tot een te laag gehalte gaan dalen: hyponatriëmie.

Noem een manier waarop de hardloper die bang is voor uitdroging, hyponatriëmie kan voorkomen?

HUISWERK

Bestudeer 13.3 en maak

opdrachten 1 t/m 4 + 6 t/m 8 + 12 t/m 15