Zinsdelen en zinsopbouw

• Taal
• Basisschool
• Groep 7,8

Zinsdelen en zinsopbouw

Bekijk de zin

Deze zin naar jij kijkt.

Bekijk de zin

Deze zin naar jij kijkt.

Uuh wat?

.

Zet de zinsdelen in de juiste volgorde.

Deze zin naar jij kijkt.

.

Waarom is zinsopbouw belangrijk, denk je?

Lesdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet ik wat zinsdelen en zinsopbouw met elkaar te maken hebben.
• weet ik waarom een goede zinsopbouw belangrijk is.
• heb ik de regels van de Nederlandse zinsopbouw (weer) helder.

Belang van zinsopbouw

Bekijk de onderstaande drie zinnen:

• Alleen hij zei dat hij van haar hield.
• Hij zei alleen dat hij van haar hield.
• Hij zei dat hij alleen van haar hield.

Wat bedoelt de schrijver met deze zinnen?

Belang van zinsopbouw

Bekijk de onderstaande drie zinnen:

• Alleen hij zei dat hij van haar hield. (niemand anders zei hetzelfde)
• Hij zei alleen dat hij van haar hield. (verder zei hij niks anders)
• Hij zei dat hij alleen van haar hield. (en van niemand anders)

Belang van zinsopbouw

Bekijk de onderstaande drie zinnen:

• Alleen hij zei dat hij van haar hield. (niemand anders zei hetzelfde)
• Hij zei alleen dat hij van haar hield. (verder zei hij niks anders)
• Hij zei dat hij alleen van haar hield. (en van niemand anders)

Als je de zin anders opbouwt, verandert de betekenis (vaak)! Daarom is het belangrijk om de zin goed op te bouwen.

 Voor je het weet staat er iets wat je helemaal niet wilt zeggen...

Belang van zinsopbouw

Prima hier begrijpt staat jij wat.

Maar als de zin in de juiste volgorde staat, is dat een stuk makkelijker!

Conclusie: als je de zin anders opbouwt, betekent hij wat anders.

Belang van zinsopbouw

Prima hier begrijpt staat jij wat.

Maar als de zin in de juiste volgorde staat, is dat een stuk makkelijker!

Fun fact

Als je een nieuwe taal leert, moet je bijna altijd ook een nieuwe zinsopbouw leren.

De zinsopbouw die je al kent, kun je namelijk niet één op één overnemen naar de nieuwe taal. Dat is soms best lastig! Het helpt gelukkig als je je bewust bent van de verschillen tussen de zinsopbouw in je eerste taal en de taal die je aan het leren bent.

Zinsdelen en zinsopbouw

Een zin bestaat altijd uit verschillende (zins)delen. 

Deze delen zet je in een bepaalde volgorde om een zin te vormen. 

Dat noem je zinsopbouw.

Zinsdelen en zinsopbouw

Een zin bestaat uit minimaal 2 delen: 

Een onderwerp en een persoonsvorm.

Je begint met het onderwerp, gevolgd door de persoonsvorm.

• Thirza zwemt.
• Papa eet.
• De hond slaapt.
• De grote roze olifant poept.

Het onderwerp van de zin hangt samen met de persoonsvorm. De persoonsvorm geeft namelijk weer wat het onderwerp doet of overkomt. Een onderwerp kan bestaan uit meerdere woorden. 

Hoe vind je het onderwerp?

Zoek eerst de persoonsvorm op en stel dan de vraag 'wie of wat *persoonsvorm*? Het antwoord op die vraag is het onderwerp.

Bijvoorbeeld:

Het groene monster vliegt over de kerk.

Vliegt = persoonsvorm

Wie of wat vliegt? 

Het groene monster = onderwerp

De persoonsvorm is altijd een werkwoord. Soms staan er meerdere werkwoorden in een zin. Welke is dan de persoonsvorm? Daar is een handig trucje voor! Zet de zin in een andere tijd. Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm. Dit werkt ook als er maar één werkwoord in de zin staat.

Bijvoorbeeld:

Mama leest ons elke avond voor.

Verleden tijd: Mama las ons elke avond voor.

Leest > las

Leest is dus de persoonsvorm.

Zinsdelen en zinsopbouw

Ook wil je soms iets zeggen over de tijd, manier of plaats. Waar, wanneer of hoe gebeurde iets? Deze zinsdelen zijn optioneel.

De standaard zinsopbouw van een Nederlandse zin is dan:

onderwerp - persoonsvorm - tijd - manier - plaats

Bijvoorbeeld:

Zara fietste gisteren heel snel naar huis.

Sleep de zinsdelen in de juiste volgorde.

Je kunt de zinsdelen ook vaak in een verschillende volgorde zetten, terwijl dat niks veranderd aan de betekenis. Hier kun je dus mee spelen!

mijn zusje

slaapt

overmorgen

bij opa en oma

Opdracht

Bedenk 3 zinnen met een 

onderwerp - persoonsvorm - tijd - (manier) - plaats

Bijvoorbeeld:

Zara fietste gisteren heel snel naar huis.

.

Welke ta(a)l(en) spreek je naast Nederlands?

Opdracht

Geef je papier aan je rechterbuurman/vrouw en vertaal de zinnen naar een andere taal die je spreekt.

 Wat is de volgorde van onderstaande zinsdelen in die taal? 

onderwerp - persoonsvorm - tijd - manier - plaats

Zinsdelen en zinsopbouw

Als je een stuk schrijft, begin je niet elke zin met het onderwerp + persoonsvorm. Om een tekst lekker te laten lopen wil je verschillende zinsopbouwen afwisselen. In het Nederlands kun je tijd of een ander zinsdeel niet zomaar vooraan in de zin zetten. 

            Wat gebeurt er met het onderwerp en de persoonsvorm als je tijd vooraan in de zin zet?

• Morgen gaat Thirza zwemmen.
• Straks gaat Papa eten.
• Gisteren lag de hond op de bank te slapen.

Opdracht

Geef je papier weer door aan je rechterbuurvrouw of buurman.

Verander de volgorde van de drie Nederlandse zinnen. 

Zet tijd vooraan.

Zinsdelen en zinsopbouw

De standaard zinsopbouw van een Nederlandse zin is:

onderwerp - persoonsvorm - tijd - manier - plaats

Maar het Nederlands heeft bijzondere werkwoorden. Sommige werkwoorden (niet alle) hebben namelijk een lijdend voorwerp. 

Bijvoorbeeld:

De bakker bakte gisteren een brood in de oven.

onderwerp - persoonsvorm - tijd - manier/lijdend voorwerp - plaats

Het lijdend voorwerp 'ondergaat' het werkwoord.

Het lijdend voorwerp vind je door te vragen:

Wie/ wat + onderwerp + gezegde (alle werkwoorden in een zin)?

Voorbeeld:

De bakker bakt een brood.

Wie of wat bakt de bakker?

Een brood = lijdend voorwerp

Opdracht

Jullie krijgen per groepje een stapel kaartjes met daarop zinsdelen. Maak in 5 minuten zoveel mogelijk goede zinnen. 

• Voor elke goede zin krijgen jullie één punt. 
• Voor elke goede zin langer dan een persoonsvorm en onderwerp krijgen jullie twee punten.

Opdracht

Schrijf de eerste versie van je biografie. Doe dit aan de hand van de levenslijn en de checklist uit de eerste les. 

Let daarbij op de zinsvolgorde. Speel hier gerust mee!

Terugkoppeling lesdoelen

• Ik weet wat zinsdelen en zinsopbouw met elkaar te maken hebben.
• Ik weet waarom een goede zinsopbouw belangrijk is.
• Ik heb de regels van de Nederlandse zinsopbouw weer helder.

Tot morgen!