1 NEDERLANDS

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo
• Leerjaar 2

Zinsdelen

• Persoonsvorm
• Werkwoordelijk gezegde
• Onderwerp
• Lijdend voorwerp
  
• Meewerkend voorwerp
• Bijwoordelijke bepaling

L5: De delen van een zin onderzoeken

Zinsdelen

Een zinsdeel kan een woord, maar ook een groepje woorden zijn .

Ieder 'stukje' van de zin dat je voor de PV kunt plaatsen is een apart zinsdeel.

Persoonsvorm

Geef de persoonsvorm van de volgende zinnen.

Soms rijdt mijn broertje door een rood verkeerslicht.

Waarom wandelt Elise de avondvierdaagse?

In zijn jas heeft Job een scheur.

Sam is vandaag tot 14:05u naar school geweest.

Werkwoordelijk gezegde

• Alle werkwoorden uit de zin
• Dus: persoonsvorm + andere werkwoorden uit de zin

Naamwoordelijk gezegde

•  Dus persoonsvorm + noodzakelijk deel
• Zoek naar de werkwoorden: worden, blijven, zijn, schijnen, blijken.

NWG of WWG?
In het zonlicht zijn de beelden prachtig.

1. NWG
2. WWG

NWG of WWG?
Ik was me elke ochtend.

1. NWG
2. WWG

NWG of WWG?
We hebben het ongeluk kunnen voorkomen.

1. NWG
2. WWG

NWG of WWG?
Tegenover de klant blijft de verkoper aardig.

1. NWG
2. WWG

NWG of WWG?
De nieuwe foto's schijnen onduidelijk.

1. NWG
2. WWG

NWG of WWG?
Waarom heeft de hond jou gebeten?

1. NWG
2. WWG

Het onderwerp

 Zoek de persoonsvorm

 Vraag: wie of wat + persoonsvorm

 Het antwoord op die vraag is het onderwerp.

Lijdend voorwerp

Zoek eerst de persoonsvorm en het gezegde van de zin.

Zoek dan het onderwerp.

Het lijdend voorwerp is antwoord op de vraag: wie/wat + onderwerp + gezegde? Je mag de volgorde veranderen.

Let op: een lijdend voorwerp zit nooit in een zin met een naamwoordelijk gezegde.

Voorbeeld

Cato en Finn bouwden een boomhut.

‘Cato en Finn’ = onderwerp van deze zin

gezegde = bouwden

Wie/wat bouwden Cato en Finn? = een boomhut

Lijdend voorwerp is dus: 'een boomhut'.

Wat is het lijdend voorwerp?
'De jongens gooiden sneeuwballen op het schoolplein.'

1. De jongens
2. sneeuwballen
3. het schoolplein
4. Er is geen lijdend voorwerp

Wat is het lijdend voorwerp?
'Razend gooide de leraar een krijtje door het lokaal.'

1. Razend
2. de leraar
3. een krijtje
4. het lokaal

Wat is het lijdend voorwerp?
'Peter heeft gisteren zijn scooterrijbewijs gehaald.'

1. Peter
2. gisteren
3. zijn scooterrijbewijs
4. Er is geen lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Aan wie/voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp

Voorbeeld meewerkend voorwerp:

De zon geeft ons energie.

Aan wie + gezegde + ond + lv.

Aan wie geeft de zon energie? = ons

Wat is het meewerkend voorwerp?
'De jongen schrijft een liefdesbrief aan zijn vriendin.'

1. De jongen
2. een liefdesbrief
3. aan zijn vriendin
4. Er is geen meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp?
'Mijn oma appt mij het recept.'

1. Mijn oma
2. mij
3. het recept
4. Er is geen meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling

We noemen de bijwoordelijke bepaling ook wel de ‘prullenbak’. Alles wat je overhoudt, noem je bijwoordelijke bepaling.

Nu een filmpje over:

-Wat een bijwoordelijke bepaling is.

-Hoe je een bijwoordelijke bepaling kan vinden.

Om de bijwoordelijke bepaling te vinden Stel je de vragen:

• Waar?= bijwoordelijke bepaling van plaats
  
• Wanneer?= bijwoordelijke bepaling van tijd
  
• Waarom?= bijwoordelijke bepaling van reden
  
• Hoe?= bijwoordelijke bepaling van toestand
• Hoelang? = bijwoordelijke bepaling van tijdsduur

Wat is de bijwoordelijke bepaling?

Vandaag hebben we de bijwoordelijke bepaling behandeld.

1. Vandaag
2. we
3. de bijwoordelijke bepaling
4. hebben behandeld

Wat is de bijwoordelijke bepaling?

Gisteren hebben we de bijwoordelijke bepaling behandeld.

1. we
2. hebben behandeld
3. de bijwoordelijke bepaling
4. gisteren

In een zin kunnen meerdere bijwoordelijke bepalingen staan, maar het kan ook zo zijn dat er geen bijwoordelijke bepaling in de zin staat.

1. juist
2. onjuist

Rico : Een zin kan meer dan een bijwoordelijke bepaling
hebben.

Raya : Het woord 'niet' is in een zin altijd een bijwoordelijke
bepaling.

1. Rico en Raya hebben beide gelijk.
2. Rico en Raya hebben beide ongelijk.
3. Rico heeft gelijk; Raya niet.
4. Raya heeft gelijk; Rico niet.

Heeft een zin altijd een bijwoordelijke bepaling?

1. ja
2. nee

Een bijwoordelijke bepaling..

1. zijn overgebleven zinsdelen
2. staan meestal niet in de zin
3. kun je vinden als je het gezegde hebt
4. valt niet onder zinsdelen

EXTRA: bijwoordelijke bepaling.
Je vindt bijwoordelijke bepalingen door vraagwoorden te gebruiken, zoals:

1. de, het, een
2. waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee
3. ik, jij, zij, hem
4. wie, wat

Even op een rijtje:

- Persoonsvorm (PV): tijdproef, aantal, ja/nee vraag

- Werkwoordelijk gezegde (WWG):PV + alle werkwoorden in de zin

- Naamwoordelijk gezegde (NWG): PV+ naamwoordelijk deel (noodzakelijk)

- Onderwerp (O): vraag WIE of WAT doet/wordt/is iets

- lijdend voorwerp: Het antwoord op de vraag: wie/wat + onderwerp + gezegde?

-Meewerkend voorwerp: Kun je 'aan' of 'voor' voorzetten of weglaten . 

-Bijwoordelijke bepaling: Vind je door vragen te stellen als waar, wanneer,   hoe, waarom, waarmee.