Bouwsteen 01 - Tekstsoorten

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Nederlands

Bouwsteen 1: tekstsoorten

Les 2

Doel van de les

• Je kunt veelvoorkomende informatieve, betogende, verhalende en instructieve teksten herkennen.
  
• Je kunt de bedoeling van de spreker of schrijver in je eigen woorden weergeven.
  
• Je kunt mondeling en schriftelijk korte informatieve, betogende en instructieve teksten maken.
  
• Je kunt verschillende manieren gebruiken om efficiënt te lezen en te luisteren.

Doel van de les

Het schrijven van een e-mail, waarbij je rekening houdt met de tekstsoort.

• Bouwsteen 1
• Paragraaf 1.3 - Schrijven

Welke tekstsoorten zijn er?

Welke begrippen horen bij de tekstsoort?

Informerende tekst

Betogende tekst

Instructieve tekst

Verhalende tekst

Informeren

Overtuigen

Amuseren

Uitleggen

Handleiding

Sollicitatiegesprek

Stripverhaal

Tekst van Wikipedia

Theorie tekstsoorten

Informatieve teksten

• De schrijver of spreker geeft informatie over een bepaald onderwerp. 
• De tekst is neutraal. 
• De bedoeling is informeren.

Betogende teksten

• De schrijver of spreker geeft zijn mening over een bepaald onderwerp.
• De bedoeling is overtuigen. 
• Daarvoor geeft hij argumenten.
  

Instructieve teksten

De schrijver of spreker legt uit hoe je iets moet doen. De bedoeling is dat je een handeling goed uitvoert.

• Verhalende teksten

De schrijver of spreker vertelt je een verhaal dat hij verzonnen heeft. De bedoeling is dat je ervan geniet, dat je je amuseert.

Informatieve teksten

• De schrijver of spreker geeft informatie over een bepaald onderwerp. 
• De tekst is neutraal. 
• De bedoeling is informeren.
  

Betogende teksten

• De schrijver of spreker geeft zijn mening over een bepaald onderwerp.
• De bedoeling is overtuigen. 
• Daarvoor geeft hij argumenten.

Theorie tekstsoorten - schrijven

Instructieve teksten

• De schrijver of spreker legt uit hoe je iets moet doen. 
• De bedoeling is dat je een handeling goed uitvoert.
  

Verhalende teksten

• De schrijver of spreker vertelt je een verhaal dat hij verzonnen heeft. 
• De bedoeling is dat je ervan geniet, dat je je amuseert
  

Hetzelfde onderwerp, hetzelfde tekstdoel, verschillende verschijningsvormen

Theorie tekstvormen

Een tekstvorm is de vorm die je aan een tekst geeft. Dit klinkt natuurlijk heel eenvoudig maar het is handiger om dit nader uit te leggen.

Een tekstschrijver kiest voor een bepaalde tekstsoort. Maar niet iedere tekst die tot één tekstsoort hoort, ziet er hetzelfde uit.

Voorbeelden van tekstvormen:   krantenartikel, brief, songtekst, advertentie ,                                                                      rapport, e-mail, schema, gedicht, etc.

Theorie tekstvormen

Welke vorm een schrijver kiest voor de tekst hangt af van verschillende zaken:

• het doel van de tekst
• de doelgroep van de tekst
• het medium waarmee de tekst wordt "verzonden".
• de persoonlijke voorkeur van de schrijver

Schrijven vanuit je tekstdoel(en)

Informeren - feiten delen, kennis overdragen en uitleg geven

Betogen - overtuigen van jouw mening of aansporen om tot actie over te gaan

Instrueren - uitleggen hoe je iets moet doen

Tekstdoel = informeren

• feiten beschrijven/weergeven;
  
• een zakelijke toon gebruiken (niet te
  persoonlijk);
  
• zelf neutraal en objectief blijven;
  
• een titel gebruiken die de tekst
  kort en feitelijk samenvat.

Tekstdoel = betogen

• eigen mening, onderbouwd met argumenten;

• oplossingen voor een ‘probleem’ aandraagt;

• voor- en/of nadelen opsomt;

• lezer prikkelen om mening te vormen/bij te stellen;

• lezer tot actie aanzetten (product kopen, zich
   inschrijven, …) -> gebiedende wijs;

• titel = prikkelend, uitnodigend en/of nieuwsgierig
   makend.

Tekstdoel = instrueren

• stappenplannen of opsommingen;

• signaalwoorden als ‘eerst’, ‘daarna,
   ‘vervolgens’;

• gebiedende wijs (‘pak eerst dit’, ‘doe
   dan dat’);

• uit titel blijkt dat het instructie is;

• tips, aanwijzingen en waarschuwingen.

Tekstdoel ondersteunen?

Duidelijke indeling, overzichtelijk -> leesbaarder, doel duidelijker

Hoe?

• titel en eventueel een onder- of boventitel

• langere teksten: meer alinea’s

• tussenkopjes

• witregels

• elke alinea op nieuwe regel of na witregel

• opsommingen: streepjes, bolletjes, cijfers of andere tekens

Je krijgt drie teksten te zien

Beantwoord de volgende vragen:

a. Wat is de tekstsoort?

b. Wat is het tekstdoel?

c. Wat is de tekstvorm?

Vraag van Marit Visser

Waarom bewegen kippen en duiven hun nek tijdens het lopen? 

'Dat doen ze om diepte te zien', zegt Marius Dwars, diergeneeskundige aan de Universiteit Utrecht. Bij de meeste vogels zitten de ogen aan de zijkant van de kop. Daardoor hebben ze een volledig gescheiden blikveld links en rechts, en kunnen ze slecht diepte zien. Maar afstanden inschatten is wel belangrijk, bijvoorbeeld om te bepalen waar dat patatje precies ligt of hoe snel die vijandige kleuter op je af komt rennen. Daarom gebruiken ze het zogenaamde head bobbing. 'Als je oog zich verplaatst, zijn je hersenen in staat om diepte te zien. Dus beweegt die vogel zijn hoofd. 'Hoe beter een vogel diepte in moet schatten, hoe sneller hij zijn kop beweegt.' Dat zagen onderzoekers bij filmpjes van landende duiven. Als zo'n beest vlak bij de grond was en dus heel veel informatie nodig had om netjes op de grond terecht te komen. ging de kop sneller heen en weer. Zo zorgt een duif ervoor dat hij niet te pletter vliegt op de Dam.

Bron: Quest: De 123 slimste vragen – vraag 63

'Dat doen ze om diepte te zien', zegt Marius Dwars, diergeneeskundige aan de Universiteit Utrecht. Bij de meeste vogels zitten de ogen aan de zijkant van de kop. Daardoor hebben ze een volledig gescheiden blikveld links en rechts, en kunnen ze slecht diepte zien. Maar afstanden inschatten is wel belangrijk, bijvoorbeeld om te bepalen waar dat patatje precies ligt of hoe snel die vijandige kleuter op je af komt rennen. Daarom gebruiken ze het zogenaamde head bobbing. 'Als je oog zich verplaatst, zijn je hersenen in staat om diepte te zien. Dus beweegt die vogel zijn hoofd. 'Hoe beter een vogel diepte in moet schatten, hoe sneller hij zijn kop beweegt.' Dat zagen onderzoekers bij filmpjes van landende duiven. Als zo'n beest vlak bij de grond was en dus heel veel informatie nodig had om netjes op de grond terecht te komen. ging de kop sneller heen en weer. Zo zorgt een duif ervoor dat hij niet te pletter vliegt op de Dam.Waarom bewegen kippen en duiven hun nek tijdens het lopen?                     Vraag van Marit Visser

'Dat doen ze om diepte te zien', zegt Marius Dwars, diergeneeskundige aan de Universiteit Utrecht. Bij de meeste vogels zitten de ogen aan de zijkant van de kop. Daardoor hebben ze een volledig gescheiden blikveld links en rechts, en kunnen ze slecht diepte zien. Maar afstanden inschatten is wel belangrijk, bijvoorbeeld om te bepalen waar dat patatje precies ligt of hoe snel die vijandige kleuter op je af komt rennen. Daarom gebruiken ze het zogenaamde head bobbing. 'Als je oog zich verplaatst, zijn je hersenen in staat om diepte te zien. Dus beweegt die vogel zijn hoofd. 'Hoe beter een vogel diepte in moet schatten, hoe sneller hij zijn kop beweegt.' Dat zagen onderzoekers bij filmpjes van landende duiven. Als zo'n beest vlak bij de grond was en dus heel veel informatie nodig had om netjes op de grond terecht te komen. ging de kop sneller heen en weer. Zo zorgt een duif ervoor dat hij niet te pletter vliegt op de Dam.

Bron: Quest: De 123 slimste vragen – vraag 63

'Dat doen ze om diepte te zien', zegt Marius Dwars, diergeneeskundige aan de Universiteit Utrecht. Bij de meeste vogels zitten de ogen aan de zijkant van de kop. Daardoor hebben ze een volledig gescheiden blikveld links en rechts, en kunnen ze slecht diepte zien. Maar afstanden inschatten is wel belangrijk, bijvoorbeeld om te bepalen waar dat patatje precies ligt of hoe snel die vijandige kleuter op je af komt rennen. Daarom gebruiken ze het zogenaamde head bobbing. 'Als je oog zich verplaatst, zijn je hersenen in staat om diepte te zien. Dus beweegt die vogel zijn hoofd. 'Hoe beter een vogel diepte in moet schatten, hoe sneller hij zijn kop beweegt.' Dat zagen onderzoekers bij filmpjes van landende duiven. Als zo'n beest vlak bij de grond was en dus heel veel informatie nodig had om netjes op de grond terecht te komen, ging de kop sneller heen en weer. Zo zorgt een duif ervoor dat hij niet te pletter vliegt op de Dam.

Vraag van Marit Visser

Bron: tijdschrit Quest: - De 123 slimste vragen – vraag 63

Waarom bewegen kippen en duiven hun 

nek tijdens het lopen?

a. Wat is de tekstsoort?
b. Wat is het tekstdoel?
c. Wat is de tekstvorm?

Gestoofde duif met bacon en noten

Ingrediënten

6 plakken bacon, 3 teentjes knoflook, 4 duiven, 250 gr champignons, 50 gram hazelnoten, 50 gram walnoten, 300 ml donker bier, 1 kopje water, 3 laurierbladeren,  boter om in de bakken.

• Bak in een braadpan de bacon met de teentjes knoflook.
• Voeg de duiven toe en bak deze aan alle kanten.
• Voeg de noten en de champignons toe en laat het even doorkoken.
• Voeg bier, water en laurierbladeren toe en laat dit 2 tot 3 uur stoven.

Serveertip: 

De vogels kunnen zowel geheel of gesneden als geserveerd worden.  

a. Wat is de tekstsoort?
b. Wat is het tekstdoel?
c. Wat is de tekstvorm?

Duivensport

Duivensport is een sport die bestaat uit het racen met speciaal gefokte duiven in wed(strijd)vluchten. Een belangrijk onderdeel is het kweken en trainen van postduiven. De winnaar is de eigenaar (duivenmelker) van de duif die de afstand tussen losplaats en duivenhok met de hoogste gemiddelde snelheid heeft afgelegd. 

Voor veel mensen is het nog steeds een hobby die intensief wordt beleefd en waarbij de wedstrijden van maart tot en met half oktober plaatsvinden. De sport kent wel, net als veel hobby's die in verenigingsverband worden uitgeoefend, een groeiende vergrijzing. Mede hierdoor is de duivensport in Nederland en België op zijn retour. In het voormalige Oostblok en in Azië is de sport echter flink groeiende. Daarnaast is het, zij het steeds minder, ook een gokspel: de eigenaars kunnen op hun eigen duiven geld inzetten. Hierbij speelt de te verwachten prestatie van een duif uiteraard een grote rol. Gedacht moet worden aan prijzen van enkele tientallen euro's.

a. Wat is de tekstsoort?
b. Wat is het tekstdoel?
c. Wat is de tekstvorm?

Aan de slag

Maken: Bouwsteen 01 - Tekstsoorten

• Schrijven - zie Magister
• Lesstof