12.1 Eigenschappen doorgeven

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Lesdoelen 12.1
'Eigenschappen doorgeven'

- Je kunt uitleggen hoe eigenschappen overerven en
- Je kunt uitleggen hoe je het uiterlijk van nakomelingen voor een eigenschap kan voorspellen. 

Herhalen

Hoeveel chromosomen bevat een ‘normale’ lichaamscel?

1. 46 chromosomen
2. 44 chromosomen
3. 33 chromosomen
4. 23 chromosomen

Welke volgorde van 'groot naar klein' klopt?

1. DNA--> gen --> chromosoom
2. Gen --> DNA --> chromosoom
3. Chromosoom --> gen --> DNA
4. DNA --> gen --> chromosoom

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

12.1 'Eigenschappen doorgeven'
Waarom heeft Dennis blauwe ogen?

-Één gen (bv voor oogkleur) bestaat uit meerdere vairanten.

bv 1 allel voor bruin, 1 allel voor blauw.

- In je lichaamscel zitten 23x 2 chromosomen (1 van elke ouder)

bv: 2 allelen voor blauw, of 1 voor bruin, 1 voor blauw, of...

- voor élke eigenschap heb je in je lichaamscellen dus 2 allelen: 1 van je moeder, 1 van je vader.

 

Hetero- en homozygoot...

Homozygoot: Twee gelijke allelen voor de eigenschap (oogkleur: beiden blauw)

Heterozygoot: Twee verschillende allelen  (bijvoorbeeld blauw/bruin)

Soorten kruisingen

Dominant-recessief:

Als 1 alles dominant is tov het andere (onderdanige) gen. -> Vb. oogkleur bruin/blauw.

Intermediair- Beide genen even sterk er volgt een tussenweg (Vb. rood/witte worden roze nakomelingen)

Co-dominant- Als beide allelen tot uiting komen Vb. bloedgroep AB

Hoe noteer je genotypen?

*Dominante allelen geef je aan met een hoofdletter

*Recessieve allelen geef je aan met een kleine letter. 

Tip: Kies áltijd een letter waarbij de hoofdletter niet lijkt op de kleine letter. 

Hoe noteer je genotypen?

Voor elke eigenschap 2 allelen (want op elk chromosoom - van moeder en van vader- ligt er één)
Daarom: een genotype 'code' bestaat uit 2 letters. 

*BB betekent homozygoot dominant

*Bb betekent heterozygoot

*bb betekent homozygoot recessief

Taaislijmziekte is een ernstige erfelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een recessief gen (r). Mensen die het dominante gen (R) bezitten, hebben de ziekte niet.

Het onderzoek wijst uit dat de baby geen taaislijmziekte zal krijgen.

Welk genotype of welke genotypen kan de baby hebben?
 

Sleep het vinkje naar het goede antwoord.

alleen rr

alleen Rr

alleen RR

Rr of rr

RR of Rr

Hoe zien de nakomelingen eruit?

Door een kruisingsschema kun je een berekening maken van de uiting van allelen bij nakomelingen. 

(Kruising = twee ouders die samen nakomelingen krijgen)

Hoe maak ik een kruisingsschema?

Bij mensen is het gen voor bruine ogen dominant over het gen van blauwe ogen. De vader van Juul en Jacques heeft blauwe ogen. Moeder heeft bruine ogen. Juul heeft blauwe ogen.

Hoe groot is de kans dat Jacques bruine ogen heeft?

Tip: Maak een kruisingsschema

1. 0%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Zijn er nog vragen of opmerkingen?

Aan de bak!