Hoe zat het ook al weer met... HC Steden en Burgers in de lage landen?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Hoe zat het ook al weer met... HC Steden en Burgers in de lage landen 1050-1700?

DC1

De opkomst van een stedelijke burgerij
(1050-1302)

terugkeer van de handel vanaf ca. 1050

Oorzaken

vergroting van de landbouwopbrengsten door:

- Het ontginnen van woeste gronden

- drooglegging van overstroomde gebieden

- verbetering landbouwwerktuigen (bijv ploeg)

- werken met drieslagstelsel ipv tweeslagstelsel

Gevolgen

- toename bevolkingsgroei

- groei van de steden

- groei van de handel en ontstaan handelsnetwerken

- nijverheid en ambachten in de steden

In bronnen:

- ontstaan van de handel

jaarmarkten etc.

-ontstaan van de steden

op kruispunten van wegen/ aan rivieren 

- ontstaan van samenwerkingsverbanden zoals de Hanze

- terugkeer van een monetaire economie (geld ipv ruilhandel) munten

KA: De opkomst voor handel en ambacht die de basis legde voor het herbeleven van een agrarisch-urbane samenleving

veranderende verhouding heer / poorters

Oorzaken

De groei van de steden door:

- groei van de welvaart en de handel

- efficiënt besturen was noodzakelijk

-bescherming van de economie van de steden

-zelf mogen bepalen wie er in de steden leefden

Gevolg

-Stadsrechten

- stad kon zichzelf militair verdedigen en had geen hulp van de heer nodig

- heer kreeg belasting geld en tol.

Bronnen

-stadsmuur, tol, rechtspraak etc.

-Heer probeert vast te houden aan eigen macht

- feodalisme

- verzorgingsgebied van de stad

KA: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden

Een anekdote:
Zie tekstballon voor anekdote:

3p Licht deze anekdote toe door:
- aan te geven welke economische verandering Margaretha in Brugge
bevorderde met het verlenen van de privileges en
- te beredeneren welk economisch en welk politiek bezwaar de poorters
van Brugge hadden tegen het verlenen van de privileges.

inwoners van de steden

Verhoudingen:

1. Patriciers 10%

2. Rijke nieuwkomers

3. Gildeleden 40 %

4. Dagloners

2,3,4 = het gemeen

2,3,4 betaalden meer belasting en kregen zwaardere straffen

 

Economisch

-Rijkste kooplieden

- Hadden hun geld verkregen met handel binnen de steden

-Ambachtslieden

- geen vast werk

Politiek

-bestuur in handen van de Patriciërs

- Moesten veel belasting betalen

- de meesters hadden veel aanzien in de stad

- geen macht

Op het platteland had de adel nog de macht

Guldensporenslag 1302

Oorzaak

Oplopende spanningen

- Patriciërs gingen zich steeds belangrijker voelen en gedragen als adel

- ambachtslieden wilden meer zeggenschap

- Leenheer van Vlaanderen (Franse koning) ging met Patriciërs samen om zijn macht te vergroten

- Graaf van Vlaanderen (leenman) ging met ambachtslieden samenwerken

Gevolgen

Door het verlies van de koning en de patriciërs werd er vanaf nu meer rekening gehouden met de belangen van de ambachtslieden

Bronnen:

-  Patriciërs die politieke baantjes krijgen, benoeming van de schepenen, wil lang zitting hebben

- ambachtlieden strijden voor zeggenschap en lagere belastingen

-inspraak in nieuwe poorters

-feodalisme

- komst nieuwe poorters en handel

DC2

De positie van de stedelijke burgerij  (1302-1602)

Verschuiving zwaartepunt handel

Tot ca. 1300 was Atrecht de belangrijkste handelsstad maar:

Oorzaken

- reizen over land werd te onveilig door oorlog

- Brugge was medeoprichter van de Hanze

- Brugge kreeg eigen koopmansbeurs

- netwerken breidde zich uit

- innovaties zoals nieuwe Kogge

- schaalvergroting om de graan productie te vergroten

- Antwerpen had gunstige liggen

Gevolgen:

- Na 1300 kwam de maritieme handel opzetten

- Steden als Brugge en Antwerpen kwamen opzetten

- alternatief voor graanproductie was graan halen in Oostzeegebied.

- Antwerpen werd bankiersstad

Bronnen

- wisselbrieven, munten

- handelscontacten met andere gebieden

-verbetering van zeewaardigheid van schepen

KA : De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

Religie: bonum commune en moderne devotie

Oorzaken

- De burgers wilden ook op religieus vlak zelfstandigheid

- Burgers kregen kritiek op de kerk en wilden een individuelere aanpak omtrent het geloven

Gevolgen

- Bonum Commune: algemeen belang

Stedelingen zorgden voor zieken en zwakken in de stad i.p.v. dat de kerk dat deed

Moderne devotie

- volgelingen geloven in gemeenschappen

-volgelingen vinden dat ieder mens in contact kon komen met god en niet alleen de geestelijkheid

- De katholieke kerk probeert in contact met de mensen te komen gaat bijdragen aan het algemeen belang

Bronnen

- er wordt teruggegeven aan de gemeenschap

- individueel geloof

Thomas a Kempis

Geert Grote

-begijnhofjes

KA De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid

Gebruik bron 2.
Geestelijken als Van Heisterbach zijn positief over de mulieres religiosae,
maar streven ernaar deze vrouwen in begijnhoven te laten wonen.
3p Verklaar dit streven door:
met bron aan te geven welke bijdrage de mulieres religiosae volgens Van Heisterbach kunnen leveren aan het religieuze leven van stedelingen en zonder bron uit te leggen welke ontwikkeling in de geloofsbeleving van stedelingen de geestelijkheid onder controle wil houden door de
mulieres religiosae in begijnhoven te laten wonen.

centralisatie botst met particularisme

Centralisatie

- late ME lage landen in handen van de Bourgondische vorsten

Deze wilden hun eigen macht versterken

- De opvolgers waren de Habsburgers Karel V en Filips II ook zij wilden regeren vanuit 1 punt.  Waarbij zij ook religieuze eenheid eisten

Particularisme

het streven van de Nederlandse edelen, steden en gewesten om hun eigen gang te gaan en zich te verzetten tegen de centralisatiepolitiek van de Bourgondische en de Habsburgse vorsten

Bronnen

- steden en gewesten in conflict over macht in de met de heer

- wetten uit het centrale gezag

- burgers die zich afkeren van de heer en dan in conflict raken.

- reformatie.

-conflict katholieken/ protestanten

KA : Het begin van staatsvorming en centralisatie

Het ontstaan van de Republiek 1588

Oorzaken

80 jarige opstand

- Filips II wilde religieuze eenheid, politieke macht en economisch profiteren van de Nederlanden

- vogelvrij verklaring WvO

- zoeken naar nieuwe  vorst mislukt

Gevolgen

- Gewesten kwamen in opstand tegen de Spaanse vorst

- plakkaat van Verlatinge 1581

- Uitroepen van de Republiek

Bronnen

- nederlandse maagden = gewesten

- hollandse leeuw

- spaanse zwijnen

- tirannie

- economische uitbuiting

KA Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

KA: streven van vorsten naar absolutisme

DC3

Een succesvolle Republiek (1750-1900)?

opkomst handelskapitalisme

oorzaken:

- Door conflict met Spanje

en het handelsembargo moet de Republiek op zoek naar een vaarroute naar Azië

- Republiek gaat op zoek naar vaarroutes naar Amerika

gevolgen:

- veel onderlinge concurrentie zorgt voor:

- oprichting VOC (1602)

specerijen

- oprichting WIC (1621)

kaapvaart, driehoekshandel,

slavenhandel

bronnen

-concurrerende steden

- monopolie

-stapelmarkt

- kaapvaart

- slaven handel

KA wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Gebruik bron
De stad Antwerpen neemt vanaf 1585 een belangrijke plaats in als
onderwerp van propaganda tijdens de periode van de Opstand.
2p Geef aan welke propagandaboodschap over Antwerpen hier wordt
afgebeeld, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de
bron.

Gouden eeuw

Staatkundig

- De Raadpensionaris en de stadhouder waren de hoogste posities binnen de Republiek:

deze lagen geregeld met elkaar in de clinch.

- Regenten hadden alle bestuursbanen in handen

Holland was het belangrijkste gewest

Economisch

- Regenten waren vaak rijk geworden in de handel

- Regenten gaven terug aan de samenleving (weeshuizen, infrastructuur, trekschuit)

cultureel

- In de Republiek was er sprake van gewetensvrijheid. Katholieken werden gedoogd omdat ze nodig waren voor de handel

- er gold een burgercultuur

waarbij rijke burgers een zeer hoge levenstandaard bereikten

KA: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Het rampjaar (1672)

Oorzaken

- de van Oranjes streefden naar koninklijk aanzien en huwden in het Engelse koningshuis

- Na vrede van Münster (1648) werd stadhouderschap minder belangrijk

- Engeland en Frankrijk wilden de handel van de Republiek dwarsbomen

- 1e stadhouderloze periode (1650-1672

staatsgezinden en oranjegezinden staan tegenover elkaar.

Gevolgen

- stadhouderschap wordt hersteld

- de gouden eeuw is voorbij en gaat over naar de zilveren eeuw

Bronnen

- mercantilisme

concurrentie Engeland en Frankrijk

- economische verandering

KA: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Henry Stubbe krijgt 200 pond van de Engelse koning voor zijn pamflet.
3p Verklaar dat de koning voor dit pamflet betaalt door:
-aan te geven op welk kenmerk van het bestuur van de Republiek
Stubbe kritiek geeft en
- uit te leggen welke boodschap de Engelse koning juist in 1672 met het
pamflet aan zijn onderdanen wil overbrengen

verplichte jaartallen

1602

1588

1648

1585

1300

1672

rampjaar

ontstaan Republiek der 7 Verenigde Nederlanden

vrede van Münster

opkomst maritieme handel

val van Antwerpen

oprichting VOC