Hfd 12 Uitspraak en Spelling

• Onderwijswetenschappen
• WO
• Studiejaar 2

Vakdidactiek 

Uitspraak en spelling

Leerdoelen

1. meerdere oefeningentypes voor het trainen van de klanken en uitspraak beschrijven.
   
2. van meerdere activiteiten op het gebied van spelling en uitspraak aangeven wat hier precies geoefend wordt.
   
3. meerdere regels en strategieën voor het trainen van de spelling beschrijven.
   
4. meerdere manieren aangeven waarop dyslectische leerlingen bij het leren van een moderne vreemde taal kunnen worden ondersteund.
   
5. de theorie toepassen in korte casussen
   

Spelling, uitspraak & dyslexie

Naam?Stoor?
Koos?
Sik?

Hoe wordt spelling en uitspraak op jouw school aangeboden?

klanktekenkoppeling

Spreek je het uit zoals je het schrijft?

Schijf je het zoals het klinkt?

kein

tout

small

Klank = teken?

“wanneer leerlingen … aan tweede- taalverwerving beginnen, worden ze geconfronteerd met woordenlijsten die bestaan uit verschillende onbekende woorden met een nieuwe, ongekende klanktekenkoppeling. Er is absoluut geen één-op-één-verhouding tussen klank en teken”.

Bron: Tops, W., & Boons, G. (2013). Dyslexie en moderne vreemde talen. Apeldoorn, Garant

Tekst

                                                Spelling

Is vaak NIET klanktekenkoppeling

Dus NIET alleen via hardop voorlezen

En NIET het (alleen) alfabet in doeltaal kunnen opzeggen

WEL:

Mondeling oefenen a.d.h.v. mondelinge voorbeelden.

met zinnetjes/woorden die geschikt zijn voor mondeling gebruik.

Klankonderscheiding 

Klankonderscheiding

Klankbewustmaking

Uitspraak

Opbouw van de didactiek

Spelling:

• receptief: verklankend lezen > stil lezen

• spellingbewustmakingsoefeningen

• spellingoefeningen

• schrijfoefeningen.

Regels en Strategieen 

klanktekenkoppeling; een bepaalde klank wordt altijd weergegeven met 1 letter(combinatie) (hangt van de doeltaal af of dit veel voorkomt)

a. regelstrategie op grond van spellingregels: "i before e, except after c"
b. regelstrategie op grond van grammaticale regels: het kofschip

3. inprentingsstrategie: de volledig geschreven woordvorm proberen te onthouden. 

Dyslexie

Algemeen aanvaarde definitie:

Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisering van de woordidentificatie (lezen) en/of schriftbeeldvorming (spellen).

Dyslexie is

niet te verhelpen

niet altijd gemakkelijk te herkennen

komt in verschillende mate voor, van zwak tot zeer ernstig.

Waar zit het probleem?

• meestal in de schriftelijke verwerking van taal
  
• kan in het begrijpend lezen zitten (receptie/input)
  
• kan in technisch lezen zitten (te snel/langzaam)
  
• of in het schrijven/spellen zitten (productie/output)
  
• maar ook in klankherkenning (luisteren, uitspraak)
  
• en in het automatiseren van regels
  

Hupl voor leerlingen met dyslexie

niet alleen bij toetsing!!

vooral ook bij het leerproces: autonomie /zelfredzaamheid:
Leer je leerlingen om competenter te zijn /voelen d.m.v.:  

aanleren strategieën (modelling)

remediëren

compenseren

dispenseren

Zie ook tips in hfst. woordenschat: p. 306

Remediëren

Als een leerkracht probeert om door middel van gerichte hulp problemen te verhelpen, dan heet dat remediëren. Nadat een leerkracht bijzonderheden in het gedrag of werk van een kind signaleert, stelt hij een handelingsplan voor het kind op. Hierin staat hoe de leerkracht het probleem wil oplossen en hoe hij dat wil bereiken. Bij leerproblemen kan de leerkracht na afloop van het remediëren een toets afnemen om te kijken of het doel bereikt is. Het remediëren wordt meestal door de leerkracht of de RT-er gedaan.

Compenseren

Compenserende maatregelen zijn middelen die leerlingen ondersteunen bij het lezen en schrijven. De leerling leest en schrijft wèl, maar krijgt daarbij ondersteuning van de leerkracht of van een technisch hulpmiddel.

Dispenseren

Dispenserende maatregelen zijn nog stevigere maatregelen om de dyslectische leerling te ondersteunen: hierbij krijgt de leerling vrijstelling van bepaalde lees- of schrijftaken, of van bepaalde vakken.

Laat de leerling niet meer hardop lezen in de klas, maar overleg dit wel met de leerling;

Laat de leerling niet op het bord schrijven, tenzij hij/zij aangeeft dat wel te willen;

Beperk -indien mogelijk- de omvang van de boekenlijst. Lezen kost namelijk heel veel tijd;

Lees de teksten en vragen van een proefwerk voor bij heel zwakke leerlingen;

Overhoor de leerling mondeling in plaats van schriftelijk;

Geef de leerling de gelegenheid een onvoldoende proefwerk mondeling te herkansen;

Laat de leerling gebruik maken van dyslexiesoftware (bv. L2S, Sprint (Plus), Kurzweil 3000 of ClaroRead) om overhoringen/proefwerken/toetsen/tentamens/examens voor te lezen.

Het hardop laten voorlezen van woorden, zinnen of teksten door leerlingen is een oefening in: A.uitspraak; of B.het leggen van klanktekenrelaties.

Geef aan wat juist is, en leg uit waarom.

Formuleer een concreet vakdidactisch leerdoel voor deze oefening.

Een collega van het vak stelt voor om de uitspraak van de leerlingen de toetsen door de leerling een stukje tekst te laten voorlezen uit de leergang.
Wat vind je van dit voorstel? Onderbouw je antwoord.

Als in het Frans het hele werkwoord eindigt met een “ee” klank, dan schijf je “er”.

Welke type oefening is dit?

1. Klanktekenkoppeling
2. Regelspelling
3. Opbouwspelling op basis van grammatica
4. D. inprentingspelling

Het Engelse woord voor lachen schrijf je met “augh”, dit moet je uit je hoofd leren

Welke type oefening is dit?

1. Klanktekenkoppeling
2. Regelspelling
3. Opbouwspelling op basis van grammatica
4. D. inprentingspelling

Een “sj” klank in het Duits schrijf je altijd als “sch”, behalve voor een p of t.

Welke type oefening is dit?

1. Klanktekenkoppeling
2. Regelspelling
3. Opbouwspelling op basis van grammatica
4. D. inprentingspelling

Als je een ‘b’ hoort, kun je een ‘b’ schrijven, net als in het Nederlands.

Welke type oefening is dit?

1. Klanktekenkoppeling
2. Regelspelling
3. Opbouwspelling op basis van grammatica
4. D. inprentingspelling

Een collega van het vak Engels stelt voor om de uitspraak én gespreksvaardigheid van eindexamenleerlingen te toetsen tijdens het mondeling over de boekenlijst.
Wat vind je van de manier waarop uitspraak in dit geval getoetst wordt?
Beargumenteer je antwoord.

Wat vond je van de les?