Grammatica §7 en §8 - Naamwoordelijk gezegde - 1V

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Het naamwoordelijk gezegde

Grammatica §7 en §8 - 1vwo

Bekijk de volgende zin:

• Dit jaar / is / Alinde / opnieuw / keepster.

Bekijk de volgende zin:

• Dit jaar / is / Alinde / opnieuw / keepster.

In deze zin staat geen werkwoord dat aangeeft wat het onderwerp Alinde doet. Er is dus geen werkwoordelijk gezegde. Alinde dóét niet iets, maar zij ís iets.

Bekijk de volgende zin:

• Dit jaar / is / Alinde / opnieuw / keepster.

Wát zij is, zie je aan het zelfstandig naamwoord keepster. Daarom heeft de zin een naamwoordelijk gezegde (ng): is [keepster]. Het naamwoordelijk gezegde zegt wat iemand of iets is (of wordt of blijft).

Bekijk de volgende zin:

• Dit jaar / is / Alinde / opnieuw / keepster.

Het bestaat uit een of meer werkwoorden (hier: is) en een zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord (hier: keepster).

Naamwoordelijk gezegde

• Bestaat uit een werkwoordelijk deel en een naamwoordelijk deel
• Het werkwoordelijk deel bevat alle werkwoorden uit de zin. Het belangrijkste werkwoord is een vorm van een koppelwerkwoord.

Huh, koppelwerkwoord?

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en vóórkomen

• Het naamwoordelijk deel (nw.deel) bevat een zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord dat een (tijdelijke) eigenschap (keepster) van het onderwerp (Alinde) noemt. Het koppelwerkwoord (is) koppelt die eigenschap aan het onderwerp.

Dit jaar / is / Alinde / opnieuw / keepster.

Let op:
In zinnen met een naamwoordelijk gezegde zit nooit een lijdend voorwerp!

Wel of geen naamwoordelijk gezegde?
Stel drie vragen:

Vraag 1: Is het belangrijkste werkwoord in de zin één van de koppelwerkwoorden?
Vraag 2: Gaat het in de zin om een ‘toestand’ (ook wel: eigenschap of 'staat van zijn')?
Vraag 3: Wordt er in de zin iets over het onderwerp gezegd?

Vergelijk deze twee zinnen:

• Marcus ziet een acrobaat
• Marcus is een acrobaat

Vergelijk deze twee zinnen:

• Marcus ziet een acrobaat
• Marcus is een acrobaat

Zin 1: pv = ziet, ow = Marcus, lv = een acrobaat

Vergelijk deze twee zinnen:

• Marcus ziet een acrobaat
• Marcus is een acrobaat

Zin 1: pv = ziet, ow = Marcus, lv = een acrobaat

Zin 2: pv = is, ow = Marcus

Vergelijk deze twee zinnen:

• Marcus ziet een acrobaat
  
• Marcus is een acrobaat
  

Zin 1: pv = ziet, ow = Marcus, lv = een acrobaat

Zin 2: pv = is, ow = Marcus...

en 'een acrobaat' is het naamwoordelijk deel van het naamwoordelijk gezegde.

Een naamwoordelijk gezegde bevat altijd een koppelwerkwoord

1. juist
2. onjuist

Welk van de onderstaande woorden is geen koppelwerkwoord.

1. zijn
2. blijken
3. kijken
4. schijnen

Een naamwoordelijk gezegde heeft altijd een lijdend voorwerp.
Juist of onjuist?

1. Juist
2. Onjuist

Mijn vriend wordt leraar.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Hij gaat komende week vrijdag weer naar huis.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

De baby wordt groot.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Mijn zus is altijd erg vervelend.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Welk gezegde?
Zijn vriend was gisteren ineens ziek geworden.

1. Werkwoordelijk gezegde
2. Naamwoordelijk gezegde

Welk gezegde?
Pablo is vorige week ingeënt tegen corona.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Het openbaar vervoer is voor studenten ideaal.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Joep gaat elke dag met de bus naar school.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Kim schijnt een veelbelovende leerling te zijn.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Het diploma wordt vanmiddag uitgereikt.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Jij bakt een lekkere chocoladecake.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Jouw chocoladecake is heel lekker geworden.

1. wwg
2. nwg

Welk gezegde?
Met de patiënt is gelukkig alles in orde.

1. wwg
2. nwg

Dus: zo vind je het naamwoordelijk gezegde
Bekijk de zin Thymen / zal / de beste gamer / blijken / op het toernooi.

Dus: zo vind je het naamwoordelijk gezegde
Bekijk de zin Thymen / zal / de beste gamer / blijken / op het toernooi.

1. Stel vast of het onderwerp iets dóét of iets ís.
   Thymen ís (blijkt) iets, namelijk ‘de beste gamer’.
   
   

Dus: zo vind je het naamwoordelijk gezegde
Bekijk de zin Thymen / zal / de beste gamer / blijken / op het toernooi.

1. Stel vast of het onderwerp iets dóét of iets ís.
   Thymen ís (blijkt) iets, namelijk ‘de beste gamer’.
   
   
2. Als het onderwerp iets ís, stel je de vraag Wat + persoonsvorm + onderwerp + overige werkwoorden?
   Wat zal Thymen blijken? Het antwoord op die vraag is het naamwoordelijk deel: de beste gamer.
   
   

Dus: zo vind je het naamwoordelijk gezegde
Bekijk de zin Thymen / zal / de beste gamer / blijken / op het toernooi.

1. Stel vast of het onderwerp iets dóét of iets ís.
   Thymen ís (blijkt) iets, namelijk ‘de beste gamer’.
   
   
2. Als het onderwerp iets ís, stel je de vraag Wat + persoonsvorm + onderwerp + overige werkwoorden?
   Wat zal Thymen blijken? Het antwoord op die vraag is het naamwoordelijk deel: de beste gamer.
   
   
3. Noteer het naamwoordelijk gezegde: pv + [nw.deel] + overige werkwoorden.
   Zet het naamwoordelijk deel tussen vierkante haken.
   ng = zal [de beste gamer] blijken

ZWW, KWW, HWW

ZWW

Elke zin met een WG heeft een zelfstandig werkwoord. Dit is het belangrijkste werkwoord en geeft de activiteit aan.

'hij kijkt naar buiten' Wat is hier het ZWW?

1. Kijkt
2. Hij
3. Naar
4. Buiten

'De luxe auto rijdt door het bos'. Wat is hier het ZWW?

1. Luxe
2. Rijdt
3. Door
4. Door het bos

KWW

Elke zin met een naamwoordelijk gezegde, heeft een koppelwerkwoord. Dit koppelt het onderwerp (Mikolaj, de auto, Vera enzovoorts) aan een eigenschap (slim, sportief, al weken afwezig)

'de olievlek blijkt groter dan gedacht'. Wat is hier het KWW?

1. De olievlek
2. blijkt
3. Groter
4. Dan gedacht

'Hij wordt later vast een goede artiest'. Wat is hier het KWW?

1. Wordt
2. Later
3. Vast
4. Goede artiest

last but not least: het HWW

Hulpwerkwoorden helpen de zin te maken, en geven bijvoorbeeld aan dat iets al gebeurd is, of dat iets een mogelijkheid is. 

'Joeri zou kunnen gaan zoeken'. Welke werkwoorden zijn hier ALLE hulpwerkwoorden?

1. Zou, kunnen en gaan
2. Zou en kunnen
3. Zoeken en kunnen
4. kunnen en gaan

'De veel te grote spijkerbroek kan slijten'. Wat is hier het hulpwerkwoord?

1. kan
2. slijten

Meerdere werkwoorden

Als er meerdere werkwoorden in een zin staan die het koppelwerkwoord kunnen zijn, staat ie achterin. 

'Hij blijkt lasser te zijn'. Zowel 'blijken' als 'zijn' kan een KWW zijn. Wat is hier het KWW?

1. Blijkt
2. Zijn

De ellenlange debatten schijnen voor de politicus niet zo problematisch te zijn'. Wat is het KWW?

1. Schijnen
2. Zijn

'De net aangelegde wegen blijken nog gesloten te zijn.' Wat is hier het KWW?

1. Aangelegde
2. Wegen
3. Blijken
4. Zijn