Th4 Voeding en vertering, B6: Organen voor vertering

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Thema 5

Voeding en vertering

B6: De organen voor vertering

Tekstboek bladzijde 28

Werkboek bladzijde 30

Doelstelling

Je moet de delen van het verteringsstelsel kunnen noemen met hun functies en kenmerken.

Je moet de verteringssappen kunnen noemen met hun functies.

Wat is een voorbeeld van chemische vertering?

1. Je neemt een hap van een appel.
2. Je kauwt op een stuk appel
3. Voedingsstoffen worden omgezet in voedingsproducten
4. Je darmen nemen de voedingsproducten op

Wat is een voorbeeld van mechanische vertering?

1. Je neemt een hap van een appel.
2. Je kauwt op een stuk appel
3. Voedingsstoffen worden omgezet in voedingsproducten
4. Je darmen nemen de voedingsproducten op

De functie van het verteringsstelsel is het omzetten van...................... in ....................

Speeksel en maagsap zijn voorbeelden van.....................

De enzymen in...................... zorgen ervoor dat voedingsstoffen........................ worden afgebroken. Voedingsstoffen die...................... door de darmwand heen kunnen worden omgezet in verteringsproducten. Verteringsproducten kunnen...........................door de darmwand heen.

Sleep de onderdelen naar de zinnen.

Verteringssappen

Verteringssappen

Sneller

Langzamer

Voedingsstoffen

Voedingsproducten

Wel

Niet

Wat is geen functie van darmperistaltiek?

1. voedselbrij kneden
2. voedselbrij vermengen met verteringssappen
3. voedselbrij voortduwen
4. voedselbrij zuiveren van giftige stoffen.

verteringsstelsel

Organen voor vertering

De organen van het verteringsstelsel liggen voornamelijk in de romp. 

Belangrijke organen voor de vertering zijn de slokdarm, maag, lever, dunne darm en dikke darm.

Mondholte, keelholte en slokdarm

De vertering van voedsel begint in je mondholte. Je speekselklieren(zie afbeelding linksonder) produceren speeksel, een verteringssap dat bestaat uit water, slijm en een enzym. Het slijm verhoogt de glijbaarheid van het voedsel, waardoor het inslikken gemakkelijker gaat. Het enzym in speeksel zorgt voor de vertering van zetmeel. Hierdoor wordt zetmeel in je voedsel voor een deel al in je mond verteerd.

Met je tong verplaats je het voedsel vanuit je mondholte naar je keelholte. Door te slikken wordt het voedsel in je slokdarm geduwd. Bij het inslikken wordt de neusholte automatisch afgesloten met de huig en de luchtpijp met het strotklepje (zie afbeelding rechtsonder). Het voedsel kan dan alleen je slokdarm in.

Maag

Door de darmperistaltiek van je slokdarm wordt het voedsel voortgeduwd naar je maag. Ook in de maagwand zitten kringspieren en lengtespieren. Doordat deze spieren zich afwisselend samentrekken en ontspannen, is je maag vrijwel constant in beweging. Hierdoor wordt het voedsel gekneed en vermengd met de verteringssappen uit de maagwand (zie afbeelding).

Maagsapklieren in de maagwand produceren maagsap. Maagsap bestaat uit water, zoutzuur en een enzym. Het zoutzuur doodt bacteriën die met je voedsel zijn meegekomen. Door het enzym in het maagsap worden eiwitten in je voedsel voor een deel verteerd.

Aan het eind van je maag zit een kringspier die de uitgang van je maag kan afsluiten: de maagportier. Deze laat telkens maar kleine hoeveelheden voedsel door naar de twaalfvingerige darm. Hierdoor heeft de maag een functie als tijdelijke opslagplaats voor voedsel.

Twaalfvingerige darm, lever, galblaas en alvleesklier

Via de maagportier komt het voedsel in de twaalfvingerige darm (afbeelding links ). In deze darm komen verteringssappen uit de lever en de alvleesklier bij het voedsel.
De lever produceert gal, die tijdelijk wordt opgeslagen in de galblaas. Via de galbuis wordt de gal naar de twaalfvingerige darm gevoerd, wanneer dat nodig is. De galblaas is dus geen klier, maar een opslagplaats. 

Vetten mengen zich niet met water, maar vormen grote druppels. Gal verdeelt die grote vetdruppels in kleinere druppeltjes (afbeelding rechts). Dat heet emulgeren. Door het emulgeren wordt het oppervlak van de druppels sterk vergroot. Daardoor zijn de vetten beter bereikbaar voor enzymen en kunnen ze sneller worden verteerd. Gal verteert vetten niet, maar emulgeert ze alleen. In alvleessap van de alvleesklier zitten verschillende enzymen die zorgen voor de vertering van eiwitten, koolhydraten en vetten.

Dunne darm

De dunne darm is bij mensen ongeveer zes meter lang. Deze lange darm ligt sterk gekronkeld en opgerold in de buik. In de wand liggen darmsapklieren die darmsap produceren (zie afbeelding). Darmsap bevat enzymen die de vertering van eiwitten en koolhydraten afmaken. Daarna kunnen de verteringsproducten via de darmwand worden opgenomen in het bloed.

In het darmkanaal (van de mondholte tot en met de dunne darm) komen verschillende verteringssappen bij het voedsel. Die verteringssappen bevatten veel water. Daardoor bevat ook de voedselbrij nu veel water. Daarin zijn de voedingsstoffen en verteringsproducten opgelost. Het water met de voedingsstoffen en verteringsproducten wordt in de dunne darm opgenomen in het bloed. Dat gebeurt via de darmwand. De wand van de dunne darm is sterk geplooid (zie afbeelding). Op de darmplooien staan weer uitstulpingen: de darmvlokken. Door de darmplooien en darmvlokken heeft de darmwand een zeer groot oppervlak.

In de darmvlokken liggen bloedvaten en de wand van de darmvlokken 

is heel dun. Hierdoor kan water met opgeloste voedingsstoffen en

verteringsproducten worden opgenomen in het bloed. Door het 

grote oppervlak van de darmwand gaat de opname van stoffen snel. 

Het bloed vervoert de opgenomen stoffen naar de cellen 

van het lichaam.

Dikke darm en blindedarm

De dunne darm mondt uit in de dikke darm (zie afbeelding). Vlak onder deze overgang ligt de blindedarm. De blindedarm heeft geen eigen functie bij de vertering. Aan de onderkant van de blindedarm zit een uitstulping: het wormvormig aanhangsel of de appendix. Bij een ‘blindedarmontsteking’ is dit aanhangsel ontstoken. Het wordt dan operatief verwijderd. De blindedarm zelf blijft zitten.

De dikke darm is ongeveer anderhalve meter lang. Vanuit de dunne darm komen onverteerde voedselresten in de dikke darm. Deze brij bevat nog veel water. Via de wand van de dikke darm wordt vrijwel al dit water opgenomen in het bloed. Daardoor wordt de brij van voedselresten ingedikt. Als dat niet voldoende gebeurt, heb je diarree. Je verliest dan te veel vocht en kunt uitdrogen.

In de celwanden van plantaardig voedsel zit cellulose. Dit koolhydraat is voor mensen moeilijk 

te verteren, want in de verteringssappen van mensen zit geen enzym dat cellulose 

kan verteren. In de dikke darm leven bacteriën die wel zo’n enzym produceren. Hierdoor

wordt in de dikke darm een deel van de plantaardige voedselresten alsnog verteerd. Bij de 

vertering van cellulose ontstaat onder andere glucose dat voor een deel wordt 

opgenomen in het bloed.

Verteringssappen en wat ze verteren

• Speeksel: zetmeel
• Maagsap: eiwitten
• Gal: vetten emulgeren
• Alvleessap: Eiwitten, koolhydraten en vetten
• Darmsap: Eiwitten, koolhydraten
  

Schrijf de namen op van onderdelen: 1, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 18.
Schrijf ze zo op 1=...

Je voedsel gaat door verschillende organen. Daar wordt het voedsel verteerd.

Sleep de organen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

6

7

Maag

Dikke darm

Slokdarm

Mondholte

Endeldarm

Twaalfvingerige darm

Dunne darm

Nadat je je voedsel hebt gekauwd, slik je het door.
1.Welk deel zorgt ervoor dat het voedsel niet in de luchtpijp komt?
2.Welk deel zorgt ervoor dat het voedsel niet in de neus komt?

1. 1. het strotklepje, 2. de huig
2. 1. de huig, 2. het strotklepje
3. 1. het strotklepje, 2. daar zit geen klep
4. 1. de huig, 2. daar zit geen klep

Wat is de functie van de maag?

In de maag gaan de meeste bacteriën dood.
Hoe komt dat?

1. Door de kneedbewegingen in de maag
2. Door de temperatuur van de maag
3. Door het zoutzuur in de maag

Welke twee verteringssappen worden afgegeven aan de voedselbrij in de twaalfvingerige darm?

In welk deel van het darmkanaal wordt water met verteringsproducten opgenomen in het bloed?

1. Dunne darm
2. Dikke darm
3. Twaalfvingerige darm
4. Endeldarm

Waarom is de naam 'blindedarmontsteking' eigenlijk onjuist?

Wat is de functie van de endeldarm?

Is de anus in normale toestand samengetrokken of ontspannen?

Het komt weleens voor dat er in de galblaas galstenen worden gevormd. Stoffen in gal klonteren dan samen en worden hard: een galsteen. Als een galsteen de galbuis verstopt, kunnen er problemen ontstaan met de vertering.

Welke voedingsstof kan dan niet goed worden verteerd?

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten

Jan heeft al een aantal dagen diarree.

Wat moet Jan doen?

1. genoeg eten om zijn darmen gevuld te houden
2. medicijnen nemen zodat zijn darmen sneller gaan werken
3. zich warm aankleden zodat hij veel gaat zweten
4. veel water drinken om uitdroging te voorkomen

Welk orgaan voert bij Jan zijn taak niet goed uit? Leg je antwoord uit.

Opdrachten werkboek

M b5 opdr. 33, 34, 36, 38, 39, 40 (vanaf blz 33)