6.1 Een wereldeconomie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.1 Een wereldeconomie

Pak je boek en werkboek

Pak je boek:

 par 6.1 lezen 

Maken opdracht:

1 t/m 3 en 5 t/m 7.

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen:

• hoe het handelskapitalisme opkwam 
• hoe de VOC een handelsnetwerk opbouwde  
• hoe een wereldeconomie ontstond 

a Geef aan wat kapitalisme is en wanneer het ontstond in Europa.
b Geef aan wat handelskapitalisme is en met welke twee middelen van bestaan handelskapitalisten zich bezighielden.

In de tijd van steden en staten ontstond het kapitalisme door de handel in luxeproducten. 

Personen staken geld in een onderneming en de productiemiddelen waren privébezit. Dit heet handelskapitalisme: vroege vorm van kapitalisme waarbij handelaren een leidende rol hadden in de economie. 

In de tijd van ontdekkers en hervormers groeide het handelskapitalisme verder en het kwam tot bloei in de tijd van regenten en vorsten.  

Nederlanders speelden een hoofdrol in het handelskapitalisme tussen 1600 en 1700: 

• kooplieden richtten in 1594 een compagnie op voor de handel in Azië, 
• in 1602 werden acht compagnieën verenigd in de VOC die het monopolie van de Nederlandse overheid kreeg om te handelen in Azië. 

 

De VOC verkocht aandelen. De aandeelhouders lieten hun geld in de onderneming zitten en hadden niet de leiding. Er waren aparte bestuurders die in Azië een gouverneur-generaal aanstelden. 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

a Noem 4 bevoegdheden die de VOC kreeg van de Staten-Generaal.
b De VOC gaf aandelen uit om aan startkapitaal te komen. Leg uit hoe dit werkte.
c Geef aan in welke twee opzichten het aandelensysteem van de VOX nieuw was.

a Noem 4 belangrijke producten die de VOC in de 17e eeuw naar Nederland bracht.
b De VOC gebruikte geweld om het monopolie op de specerijenhandel in Oost-Indonesië in handen te krijgen. Geef hiervan twee voorbeelden.
c geef aan waardoor Batavia belangrijk was.

a De VOC was belangrijker dan de WIC. Leg dit uit.
b In de 17e eeuw kwam de wereldeconomie goed op gang. Leg uit wat deze ontwikkeling inhield.
c Een onderdeel van de wereldeconomie was de driehoekshandel van de WIC tussen Europa, Afrika en Amerika. Leg met voorbeelden uit wat deze handel inhield.

Beschrijf twee ontwikkelingen van de lading van VOC- schepen uit Azië in de 17e en 18e eeuw.

Leg uit of deze afbeeldingen passen bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf.

Nederlandse prent over Nieuw-Amsterdam (1643)
Leg met beeldelementen uit dat deze afbeelding past bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf.

De VOC: 

• was eerst gericht op specerijen als peper en kaneel  
• veroverde met veel geweld een monopolie op de Molukken (kruidnagels, nootmuskaat)  
• stelde op de Molukse Banda-eilanden slaven uit India te werk op plantages  
• liet Jan Pieterszoon Coen een nieuwe stad bouwen, Batavia: hoofdkwartier van de VOC op Java 

De VOC: 

Werd een multinational: een onderneming met vestigingen in meerdere landen.

Bouwde een handelsnetwerk van factorijen langs de kusten van o.a. China, Japan, Perzië, India en Ceylon.

Nam deel aan de bestaande handel in Azië en stichtte in Zuid-Afrika een kolonie als verversingspost.

Verdiende in Europa in de 17e eeuw het meest aan specerijen, in de 18e eeuw werden thee en koffie belangrijk 

De wereldwijde handelscontacten die de handels-kapitalistische compagnieën aanknoopten, vormden het begin van een wereldeconomie: economisch systeem van wereldwijde handelscontacten. 

 In 1621 werd de West-Indische Compagnie (WIC) in opgericht voor de handel op en rondom de Atlantische Oceaan. De WIC had factorijen aan de kusten van West-Afrika en Amerika.  

 De VOC was veruit de grootste Europese onderneming in Azië. De WIC was veel minder actief. 

De Europeanen haalden specerijen en textiel uit Azië. Naar West-Afrika brachten ze wapens, ijzer en alcohol. Daarmee kochten ze goud, ivoor en tot slaaf gemaakte Afrikanen, die werkten op plantages in Amerika. De suiker, tabak en koffie gingen naar Europa. 

Begrippen uit deze les:

kapitalisme: economisch systeem waarbij de productiemiddelen privébezit zijn en personen geld in een onderneming investeren om winst te maken. 

onderneming: bedrijf 

productiemiddel: hulpmiddel waarmee wordt geproduceerd 

 tijd van regenten en vorsten:  17e eeuw, tijdvak 6

VOC: Verenigde Oost-Indische Compagnie 

 monopolie: alleenrecht 

 aandeel: papier waarvan de koper (aandeelhouder) mede-eigenaar is van een bedrijf 

gouverneur-generaal: hoogste bestuurder van de VOC in Azië 

wereldeconomie: economisch systeem van wereldwijde handels-contacten

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.