13.1 Eten (deel 1 en deel 2)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Waar denk jij aan bij 'eten'?

Hoofstuk 13 

Dieren en planten

Paragraaf 13.1 Eten

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen waarom plantaardig voedsel moeilijk te verteren is.

- Je kunt aan de hand van het gebit en de darmen benoemen welke soort eter (planteneter, vleeseter, alleseter) het zoogdier is.

- Je kunt uitleggen wat een energiebalans is en waar dieren de energie uit hun voedsel voor gebruiken

Hoe kauwen dieren?

Planteneters - bijv. koeien

Plooikiezen 

Vleeseters - bijv. honden

Grotere scherpe hoektanden en knipkiezen  

Alleseters - bijv. mensen en varkens. 

Snijtanden en hoektanden en knobbelkiezen 

Plantaardig voedsel

Lees het volgende artikel:
https://scientias.nl/column-groente-versus-vlees/ 

Bekijk de animatie van de volgende slide

https:

Waarom zijn koeien dikker dan honden?

Welk dier heeft de langste darmen?

Verteren is het klein maken van voedsel. Dit gebeurt in het verteringsstelsel.
Planten verteren is moeilijk dit lukt alleen als het voedsel lang in het verteringsstelsel zit.
Planteneters hebben een extra lang verteringsstelsel. Daarom heeft een koe ook een dikke buik (meerdere magen en lange darmen).

Het verteringsstelsel van een mens in middellang, omdat wij alleseters zijn.

Energiebalans

Dieren moeten genoeg energie uit hun voedsel binnenhalen om te kunnen overleven. 
In een energiebalans kan je zien hoeveel energie een dier binnenkrijgt en waarvoor hij die energie gebruikt.

Energiebalans

E:Energie

B: Beweging

T: Temperatuur

P: Maken van nieuwe cellen

U: Wat het lichaam uit gaat
      (poep, urine, zweet)

Aan de slag... 

Maken 13.1      1 t/m 15 + nakijken

13.1 (deel 2)

- Je kunt uitleggen wat fotosynthese is (welke stoffen nodig hebt en wat er ontstaat).

- Je kunt opnoemen welke andere stoffen er met behulp van glucose gemaakt worden en uitleggen waar ze voor gebruikt worden.

- Je kunt beschrijven hoe eencellige organismen stoffen kunnen op- en afnemen (endocytose, exocytose).

- Je kunt uitleggen wat actief en passief transport is.

- Je kunt de processen osmose en diffusie beschrijven.

- Je kunt een aantal verschillende manieren noemen waarop prooidieren zichzelf beschermen.

- Je kunt een aantal verschillende manieren noemen waarop planten zichzelf beschermen.

Maar eerst... wat weet je nog van de kenmerken van de soorten eters?

Wat kun je aan het gebit van dieren zien?

1. In welke omgeving het dier leeft.
2. Wat voor voedsel een dier eet
3. Wat een dier lekker vindt
4. Hoe groot een dier is.

Een dier heeft knipkiezen. Dit dier is een:

1. Planteneter
2. Alleseter
3. Vleeseter

Planteneters eten plantaardig voedsel. Plantaardig voedsel is

1. gemakkelijk te verteren
2. moeilijk te verteren
3. niet te verteren

In het gebit van een zeehond zitten snijtanden en scherpe kiezen. Ook heeft hij grote hoektanden. Bij welke groep dieren hoort een zeehond?

1. Alleseters
2. Vleeseters
3. Plantenetesr

Een dier heeft plooikiezen. Dit dier is een:

1. Planteneter
2. Alleseter
3. Vleeseter

Hoe 'eten' planten

Groene planten maken zelf glucose tijdens fotosynthese
-> de plant heeft hiervoor koolstofdioxide en water nodig
-> naast glucose ontstaat er ook zuurstof

De energie die nodig is om glucose te maken haalt de plant uit zonlicht. 

Van glucose maakt de plant andere voedingstoffen zoals: zetmeel, vetten, eiwitten en vitaminen.

Daarvoor zijn mineralen nodig, die zuigt de plant op met de wortels. 
- HOE WORDEN WATER EN KOOLSTOFDIOXIDE DOOR DE PLANT OPGENOMEN? KIJK GOED NAAR DE AFB.

Fotosynthese

Glucose

Koolstofdioxide

Zuurstof

Water

Zonlicht

Hoe 'eten' eencellige organismen?

Proces = endocytose
Deel van het celmembraan vouwt om het te eten eencellige plantje (=alg) en wordt zo opgenomen.

Proces = exocytose
Onverteerde resten of andere grote stoffen worden verpakt in blaasjes en deze vloeien samen met het celmembraan. Inhoud wordt zo naar buiten afgegeven.

Diffusie

Naast algen en onverteerde resten wisselt een eencellige ook andere stoffen met zijn omgeving.

Zuurstof en koolstofdioxide passeren het celmembraan vanzelf, dit kost geen energie. Dit heet diffusie. 

Diffusie treedt op wanneer er binnen en buiten de cel een verschil in concentratie is. 
-> de stof gaat door het celmembraan van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie. 

Osmose

Water gaat via osmose de cel in of uit. 
Kost de cel geen energie.
Water verplaatst zich van een plek met een lage concentratie opgeloste stoffen naar een plek met een hoge concentratie opgeloste stoffen.

WAT BETEKENT ACTIEF EN PASSIEF TRANSPORT?

Waardoor worden organismen niet gegeten

Hoe voorkomen organismen dat ze worden opgegeten?
1. Planteneters grote oren en ogen aan zijkant
-> snellere waarneming en snel vluchten

2. Camouflage --> door niet op te vallen in hun omgeving

3. Mimicry --> lijken op een ander gevaarlijk dier (bijvoorbeeld zweefvliegen die op wespen lijken)

Planten: doorns, maken van bittere stoffen (soms giftig!), brandharen... 

Waardoor worden organismen niet gegeten?

Camouflage: niet opvallen in de omgeving

Waardoor worden organismen niet gegeten?

Mimicry: lijken op een ander (giftig) dier

Waardoor worden organismen niet gegeten?

Dit is een voorbeeld van

1. Camouflage
2. Mimicry
3. Beide
4. Geen van beide

Dit is een voorbeeld van

1. Camouflage
2. Mimicry
3. Beide
4. Geen van beide

Aan de slag... 

Maken 13.1 16 t/m 24 + nakijken