4 Tijd van steden en staten - 3 staatsvorming en centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

h2 les 1

Steden en staten

4

Tijd van steden en staten 1000-1500

3 - Staatsvorming en centralisatie

h2 les 1

Herhalen

Tijd van steden en staten 1000-1500

Bron: uit het stadsrecht dat op 20 mei 1355 gegeven wordt aan Weesp

Hertog Willem van Beieren, graaf van Holland, van Zeeland, heer van Friesland en opvolger van het graafschap Henegouwen, maakt bekend aan ieder dat wij voor eeuwig gegeven hebben en geven aan onze stad Weesp, voor ons en voor al onze nakomelingen, de hierna beschreven rechten:

- Ten eerste zal de vrijheid van de stad gelden tot de uiterste kant van de grachten, zoals die nu gegraven zijn en van verdedigingswerken voorzien.

(...)

- En van alle boetes uit vechtpartijen zullen wij tweederde deel krijgen en de stad en de schout en schepenen eenderde deel. Van dat eenderde deel is de helft voor de stad en de andere voor de schout en de schepenen in gelijke delen. Maar de boetes bij doodslag,vredebreuk en dergelijke komen ons toe.(...)

- Voorts zal wat binnen de stad Weesp aan misdaden gebeurt, worden berecht door onze schout met de schepenen van de stad. (…)

- Voorts zal elke poorter altijd door de rechtbank van de stad in Weesp berecht worden.

- Voorts zullen zij ons in ons leger dienen zoals zij tot nu toe gedaan hebben.

Ondertekend met het zegel van hertog Willem.

h2 les 1

Herhalen

Tijd van steden en staten 1000-1500

Gebruik de bron

Twee beweringen:

1 In dit stadsrecht wordt de macht van de graaf van Holland beperkt.

2 Dit stadsrecht maakt de graaf van Holland minder afhankelijk van de adel.

4p Leg voor beide beweringen met de bron uit dat deze juist zijn.

Voorbeeld van een juist antwoord:

• ​Bewering 1 is juist, want door Weesp stadsrecht te geven, heeft de graaf van Holland minder macht in Weesp, want die zijn nu zelfstandig / mogen zichzelf besturen waardoor de graaf zelf niets meer te vertellen heeft in Weesp.
• Bewering 2 is juist, want door Weesp stadsrecht te geven, zullen Weespenaren dienen in het leger van de graaf, en dus heeft de graaf de edelen (=de ridders dus) niet meer / minder nodig, waardoor zij dus minder macht hebben

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van steden en staten 1000-1500

In deze presentatie leer je:

• hoe de koningen in Frankrijk begonnen met staatsvorming en centralisatie

• hoe de staatsvorming en centralisatie in Duitsland mislukten en in Engeland op gang kwamen

• hoe de Bourgondiërs begonnen de Nederlanden te verenigen

De leeuw van Vlaanderen

De Guldensporenslag 1303

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Inleiding

KA 17 - Het begin van staatsvorming en centralisatie

• Zijn politiek was erop gericht om het gezag van het Franse koningshuis te versterken.
  
• Professionalisering bestuur (raden, rekenkamers, professionals) --> minder afhankelijk leenmannen
  
• Oorlog, oorlog, oorlog (Engeland, Vlaanderen, edelen, kerk)
  
• Gevolg vele militaire ambities is een lege schatkist 

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Inleiding

KA 16 - De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten

Koning Filips IV (de Schone) van Frankrijk

Gwijde van Dampierre, Graaf van Vlaanderen en leenman van Filips.

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Inleiding

KA 17 - Het begin van staatsvorming en centralisatie

Graafschap Vlaanderen 14e eeuw

Jacques de Châtillon, door Filips aangesteld als nieuwe graaf van Vlaanderen

Tijdens de Brugse Metten, die aanvankelijk Goede Vrijdag werden genoemd, vermoordden Bruggelingen op 18 mei 1302 bij een nachtelijke verrassingsaanval een aantal leden van het Franse garnizoen in de stad Brugge. Jacques van Châtillon, landvoogd van de Franse koning die leenheer van het graafschap Vlaanderen was, had de stad kort tevoren bezet. Hij kon die nacht ternauwernood ontsnappen.

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Inleiding

KA 17 - Het begin van staatsvorming en centralisatie

Brugse Metten

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Inleiding

KA 16 - De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten

Guldensporenslag

Tijd van steden en staten, 1000 - 1500

Inleiding

KA 16 - De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten

Uitkomst:

Filips doet nog pogingen Vlaanderen te onderdrukken. Dit mislukt.

Gevolg: Hij wordt gedwongen afspraken te maken over belastingen met de Vlaamse steden.

h2 les 1

Frankrijk

Tijd van steden en staten 1000-1500

In het begin van dit tijdvak hadden de Franse koningen niet veel macht over de leenheren. Na beëindiging van de Honderdjarige Oorlog in 1453 werden de Engelsen verdreven en kreeg de koning meer gebieden, zoals Bourgondië, in zijn macht.

Rond 1500 had de koning in heel Frankrijk de soevereiniteit door:

• belastingheffingen
  
• centrale rechtbank
  
• bestuur met wetten en regels
  
• Door de opkomst van de geldeconomie werden centralisatie en staatsvorming mogelijk.

Hoe de koningen in Frankrijk begonnen met staatsvorming en centralisatie

h2 les 1

Frankrijk

Tijd van steden en staten 1000-1500

Frankrijk had een standenmaatschappij met twee standen: de geestelijkheid en de adel. Door de opkomst van de steden gingen de vorsten de burgers als derde stand behandelen. In 1302 kwam voor het eerst de Staten-Generaal bijeen voor alle drie standen. 

De centrale overheid werd versterkt door:

• toestemming door de Staten-Generaal voor diverse belastingen
  
• toenemende kwaliteit van rechters en ambtenaren door de gestichte universiteiten
  
• krachtiger wapens die de muren van steden en edelen stuk konden schieten
  

Hoe de koningen in Frankrijk begonnen met staatsvorming en centralisatie

h2 les 1

Duitsland en Engeland

Tijd van steden en staten 1000-1500

Rond 1000 was de Duitse koning machtiger dan de Franse. Van staatsvorming in Duitsland kwam weinig terecht, edelen en geestelijken behielden hun macht doordat:

• de koningen zich in Italië tot keizer lieten kronen en daar oorlogen uitvochten
  
• het koningschap niet erfelijk was, de koning was afhankelijk van keurvorsten: Duitse hoge edelen en bisschoppen die de koning kiezen

hoe de staatsvorming en centralisatie in Duitsland mislukten en in Engeland op gang kwamen

h2 les 1

Duitsland en Engeland

Tijd van steden en staten 1000-1500

In 1066 veroverde Willem de Veroveraar Engeland. De leenheren hield hij goed onder controle, zijn sheriffs inden belasting en spraken recht op basis van wetten voor het hele land.

In 1215 dwongen edelen de koning de Magna Carta te tekenen, die hem aan regels bond.

De drie standen gaven toestemming voor belastingen in het parlement: 1 oorspronkelijk vergadering van de drie standen in Engeland, 2 nu: volksvertegenwoordiging

hoe de staatsvorming en centralisatie in Duitsland mislukten en in Engeland op gang kwamen

h2 les 1

De Nederlanden

Tijd van steden en staten 1000-1500

De bisschoppen waren de wereldlijke heersers van de gewesten: de provincies.

Omstreeks 1430 werd Filips de Goede vorst van de meeste Nederlanden (Lage Landen): gewesten in Nederland, België en Luxemburg. Hij:

stelde een centraal bestuur en gerechtshof in

riep de eerste Staten-Generaal bijeen om belastingafspraken te maken

Door opvolgingsproblemen behoorden de Nederlanden sinds 1477 bij de Habsburgers.

Het begin van staatsvorming en centralisatie is een kenmerkend aspect van de tijd van vorsten en staten.

hoe de Bourgondiërs begonnen de Nederlanden te verenigen

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van steden en staten 1000-1500

In deze presentatie leer je:

• hoe de koningen in Frankrijk begonnen met staatsvorming en centralisatie

• hoe de staatsvorming en centralisatie in Duitsland mislukten en in Engeland op gang kwamen

• hoe de Bourgondiërs begonnen de Nederlanden te verenigen