NOVA H10.4 les 5 eiwitten

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

les 5 Eiwitten

NOVA H10.4

HAVO

Aan het eind van deze les

ken je de functie van eiwitten in het lichaam

weet je wat essentiële aminozuren zijn

weet je wat we bedoelen met de primaire structuur van een eiwit

kun je de vorming en hydrolyse van eiwitten weergeven in structuurformules

Functie voor je lichaam

Eiwitten spelen een rol bij: 

 - Energie / spijsvertering (enzymen)

- Bouwstof (haren, huid, spieren, ...)

- Vervoer van stoffen (hemoglobine)

- Bloedstolling

- Immuunsysteem

 

Essentiële aminozuren

Aminozuren die je lichaam niet zelf aanmaakt en je via voeding moet binnen krijgen. 

Denk aan Leucine (bonen en groenten) 

Zoek op in Binas welke aminozuren essentieel zijn

Binas tabel 67H1: Aminozuren

Aminozuren zijn  moleculen met zowel een aminogroep (NH2) als een carbonzuurgroep (COOH) hebben.

Binas tabel 67H1: Aminozuren

De zijgroep R is voor elk aminozuur anders. Deze zijgroepen bepalen de eigenschappen van het eiwit: welke bindingen / reacties het eiwit kan aangaan met andere stoffen

Zoek op in Binas welke aminozuren 

H-bruggen kunnen vormen met watermoleculen

De vorming van een functioneel eiwit 

aminozuren

peptideketen

eiwit

Primaire structuur

aminozuren

Eerst vormen losse aminozuren een keten. De volgorde van de aminozuren noem je de primaire structuur van het eiwit

peptideketen

Primaire structuur  = volgorde van de aminozuren. 

Dit bepaalt de ruimtelijke bouw.

H2N

H2N

COOH

COOH

is NIET hetzelfde als

aminozuren

primaire structuur

eiwit

Door interacties tussen de zijgroepen (o.a. H-bruggen) vouwt de keten zich tot een functioneel eiwit. 

De massa van één eiwitmolecuul kan wel 2,0 * 106 u zijn!

Zo vormen aminozuren een peptideketen:

Hoe heet dit type reactie?

Zo vormen aminozuren een peptideketen:

Hoe heet dit type reactie?

condensatie

condensatie-polymerisatie

 2 aminozuren --> dipeptide                 

veel aminozuren --> polypeptide (=eiwit)

de karakteristieke groep in een eiwit heet de peptidebinding

H2N

O

II

C - OH

hydrolyse = reactie met water waarbij eiwitten afgebroken worden tot aminozuren

afbraak van eiwitten in losse aminozuren

Leerdoelencheck

Kun je de vorming en hydrolyse van eiwitten weergeven in structuurformules?

Weet je wat een peptidebinding is?

Aspartaam is een zoetstof. Een molecuul aspartaam is opgebouwd uit twee aminozuren, die aan elkaar zijn gekoppeld. Eén aminozuur is ook veresterd. In de figuur is met nummers een aantal bindingen weergegeven. Geef aan welk nummer hoort bij de koppeling van de aminozuren welk nummer hoort bij de verestering.

examenopgave:

koppeling van de aminozuren = 3

verestering =6

Teken de vorming van het dipeptide dat 

bestaat uit twee aminozuren alanine

Welke verschillen heb jij?

+

Teken de structuurformule van het 

volgende stukje uit het midden van 

een eiwitketen: ~ Gln - Leu - Glu ~

~

MAT is niet hetzelfde als TAM. 

De volgorde is dus belangrijk!

Je begint bij de amino-groep en eindigt met een zuurgroep.

~

~

~

Bij een stukje uit het midden van een eiwit hebben de uiteinden ook gereageerd. Je geeft dit open uiteinde aan met ~

Geef de vergelijking van de hydrolyse van dit dipeptide 

in structuurformules. Welke aminozuren ontstaan? 

Geef het 3-letter- en het 1-lettersymbool

Samenvatting

Eiwitten zijn biopolymeren die worden gevormd uit verschillende aminozuren.

Eiwitten hebben in ons lichaam een belangrijke functie o.a. als bouwstof en energievoorziening 

Essentiële aminozuren kan het lichaam niet zelf maken en moeten we binnen krijgen via onze voeding

De volgorde waarin de aminozuren in een polypeptidemolecuul aan elkaar zitten, vormt de primaire structuur van het eiwit.

De karakterisitieke groep van een eiwitketen is de peptidebinding. Deze ontstaat bij de condensatiereactie van de aminogroep en de zuurgoep van de aminozuren.

De zijgroepen van een peptideketen zorgen ervoor dat de keten zich opvouwt tot een  functioneel eiwit. Zijgroepen kunnen bindingen of reacties aangaan met andere stoffen.

Eigen werk

Leren H10.4 Eiwitten

Bestudeer voorbeeldopdracht 3 met behulp van Binastabel67H1

Maak opgave 24 + 25 + 26 

Kijk je werk na (online of ELO > studiewijzer SK)