Ethiek Les 2 woensdag 15-11-2023

• Beroepsgericht
• MBO
• Studiejaar 1

Ethiek

Ethische dilemma's

Wat is nu eigenlijk een dilemma?

Programma

Aanwezigheid

Leerdoelen

Stelling

Theorie

Aan de slag

Afronding + huiswerk

Leerdoelen

Leg je uit wat een dilemma is

Leg je uit wat waarden en normen zijn 

Heb je kennis gemaakt met de beroepscode

Wat is Ethiek

Ethiek betekent dat je nadenkt over een moraal. 

Je denkt dan na over de normen en waarden van mensen en groepen. 

Die normen en waarden gaan over menselijk gedrag.

Er is altijd een oplossing mogelijk die recht doet aan alle partijen.

Ja

Nee

Als begeleider kun je in situaties komen waarin niet duidelijk is waar je nu goed aan doet. Elke keuze heeft voordelen én nadelen. In dat geval is er sprake van een dilemma

Dilemma's

Een dilemma is een situatie waarin het lastig is om te beslissen wat je het best kunt doen, omdat:

- Er sprake is van een zwaarwegend belang

- Er meerdere handelingswijzen mogelijk zijn

- Elke optie zowel voordelen als nadelen heeft.

Er spelen verschillende belangen mee die tegenstrijdig zijn of lijken

Casus Janne

Janne ( 10jaar) heeft een ernstige spierziekte. Op het dagverblijf is de afspraak dat hij toch zelf zijn boterham smeert. Dan traint hij zijn motoriek en gaat hij minder snel achteruit. Maar het maken van die boterham duurt zo lang dat alle anderen al bijna klaar zijn met eten! 

Dolores, die hem begeleidt, vraagt zich af of ze hem toch maar zal helpen. Als ze hem zijn gang laat gaan moet straks iedereen op hem wachten. Maar het beleid is er niet voor niets, het is ook belangrijk voor Janne om zo zelfstandig mogelijk te zijn.

Opdracht: 

Welke belangen spelen mee in deze casus?

Benoem per belang/ keuze die je kunt maken  de voordelen en nadelen

Ze heeft de keuze: hem helpen, of hem de tijd geven. Elke keuze heeft voordelen en nadelen:

Als ze helpt, wijkt ze af van de afspraken in het plan. Ze ontneemt Janne de kans om zelf zijn brood te maken en daarmee zijn motoriek te oefenen. Maar Janne kan dan wel samen met de anderen eten en hoeft niet te ervaren dat hij alwéér de laatste is.

Als ze niet helpt, is Janne pas klaar met smeren als de anderen al klaar met eten zijn. Dolores weet uit ervaring dat deze groep het moeilijk vindt om dan rustig te blijven zitten. Maar ze houdt dan wel vast aan het plan en op de lange termijn is het beter voor Janne om zo veel mogelijk zelf te doen.

Verschillende belangen

Bij een dilemma spelen altijd verschillende belangen mee. Zoals die van:

• de cliënt(en)
  
• andere direct betrokkenen
  
• indirect betrokkenen
  
• de organisatie
  
• van jezelf, als professional en als mens.

Normen en waarden

Bij een ethisch dilemma wil je doen wat goed is. Daarbij spelen normen en waarden een rol.  We gaan daarbij kijken naar persoonlijke normen en waarden en  professionele normen en waarden

Wat is het verschil tussen normen en waarden?

1. Norm: Ideeën over wat goed en minder goed gedrag is Waarde: regels die voortkomen uit een norm
2. Norm: regels die voortkomen uit een een waarde Waarde: Ideeën over wat goed en minder goed gedrag is

Persoonlijke normen en waarden

Ieder mens heeft zijn eigen persoonlijke normen en waarden. 

De basis daarvan wordt al vroeg in de jeugd gelegd. 

Tijdens het opgroeien neem je waar wat de mensen om je heen zeggen en doen. 

Zo vorm je ideeën over wat belangrijk is en wat niet en wat goed is en wat niet. 

Zo ontwikkel je persoonlijke waarden (persoonlijke ideeën over wat belangrijk is) en persoonlijke normen (persoonlijke ideeën over hoe mensen zich zouden moeten gedragen).

Normen en waarden  in de maatschappelijke zorg

Als begeleider kom je zeker mensen tegen die er andere normen en waarden op nahouden dan jij. Daarom is het belangrijk dat je weet welke waarden en normen voor jou van belang zijn, én dat die relatief zijn. Dat anderen er anders over kunnen denken en dat daar geen goed of verkeerd aan is. Alleen een 'anders'.

Als je opmerkt dat een ander anders handelt dan jij zou doen, kun je je nieuwsgierig afvragen: welke waarden en normen van de ander zouden daarin meespelen? Met welke goede reden zouden die voor deze persoon belangrijk kunnen zijn? Daarmee blijf je trouw aan jezelf terwijl je ook respect kunt voelen voor de ander als persoon.

Beroepscode, wat is dat?

 De missie van het beroep

Een missie is het hogere doel waarvoor een organisatie zich inzet. Je kunt eraan zien wat de organisatie wil uitdragen, hoe zij zichzelf wil zien en welke waarden belangrijk zijn. 

De missie van het sociaal werk wordt samengevat met de woorden: 'Professionals in sociaal werk bevorderen het sociaal functioneren

Beroepscode

Ook het sociaal werk heeft zijn eigen normen en waarden. Die zijn samengevat in de Beroepscode voor professionals in sociaal werk (Steenmeijer, 2021). In de beroepscode vind je informatie over:

- de missie van het beroep

- de kernwaarden van het beroep

- de beroepsnormen die daarmee samenhangen.

Als begeleider in de maatschappelijke zorg ben je gebonden aan deze beroepscode. De beroepscode kun je downloaden van de website van de Beroepsvereniging voor Professionals in Sociaal Werk (BPSW).

De kernwaarden van het beroep

Kernwaarden zijn waarden die het allerbelangrijkst worden gevonden. In de beroepscode staan er vijf:

1) respect voor menselijke waardigheid en  autonomie

2) betrokkenheid en de bereidheid om mensen bij te staan

3) sociale rechtvaardigheid en mensenrechtendeskundigheid en zorgvuldigheid

4) betrouwbaarheid 

5) integriteit.

De beroepsnormen

De beroepsnormen zijn in de beroepscode te vinden in 29 artikelen. Die laten zien hoe je met bepaalde praktijksituaties om hoort te gaan. 

Er zijn vier algemene normen (artikel 1 tot en met 4):

1) mensen tot hun recht laten komen

2) deskundige beroepsuitoefening

3) bereid zijn om ieder mens te helpen

4) bevorderen van het vertrouwen in het beroep.

Casus

Meryem begeleidt Karim. Karim heeft een licht verstandelijke beperking. Karim vertelt tegen Meryem dat hij een baantje heeft gevonden bij de buurtsupermarkt, maar dat hij het niet gemakkelijk vindt om daar te werken. Soms weet hij niet goed wat hij moet doen. Hij heeft daarbij ook nog het gevoel dat zijn collega's hem achter zijn rug een beetje uitlachen.

Meryem vraagt of Karim de eigenaar van de buurtsuper heeft verteld van zijn licht verstandelijke beperking. Ze weet namelijk uit eigen ervaring dat Karim gemakkelijk wordt overschat, je kunt natuurlijk niet aan hem zien dat hij een beperking heeft. Karim blijkt dit niet te hebben verteld.

Toevallig kent Meryem de eigenaar van de supermarkt persoonlijk. Als ze hem inlicht, kan hij Karim misschien wel beter ondersteunen. Maar, mag ze dat wel zomaar doen? 

Wat zou jij doen?

Nabespreken

Aan de ene kant zou het zeker helpen. 

Aan de andere kant deelt ze dan persoonlijke informatie over een cliënt. 

Beroepscode: Volgens artikel 11; Uitwisselen van informatie moet de cliënt daar toestemming geven. En dat moet ook nog 'vrij, specifiek, geïnformeerd, ondubbelzinnig en aantoonbaar' gebeuren (artikel 12). Meryem besluit om het niet te doen. Ze gaat eerst in gesprek met Karim.

Aan de slag

Boek: Professional Maatschappelijke zorg

Thema 10: Omgaan met dilemma's

Verwerkingsopdrachten:

4. weten en begrijpen

Maken opdracht 3 en opdracht 4. 

Huiswerk voor de volgende les

Boek: Professional Maatschappelijke zorg

Thema 10: Omgaan met dilemma's

Lezen: 10.3 - Professionale autonomie

10.4 - Ethiek