1.1 Koning en parlement

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Koning en parlement

Staatsinrichting van Nederland

Boek op tafel

Pen op tafel

Tas op de grond

Schrift op tafel

Uitleg §1.1

Aan de slag
- werkboek

Afsluiting

DOEN

...twee oorzaken noemen voor de
Nederlandse grondwetsherziening in 1848

...drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

...uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Aan het einde van de les kan je...

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Meer dan 200 jaar was Nederland een republiek: een land zonder koning.

In 1813 werd Nederland (met België en Luxemburg) een monarchie onder koning Willem I.

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

 

regering

parlement

Nederland kreeg een grondwet (constitutie) 

De macht van de koning (monarch) was ook vastgelegd in deze grondwet. 

Ook staan de grondrechten van alle burgers in de grondwet. Grondrechten zijn de basisrechten.

Nederland werd een constitutionele monarchie: een grondwettelijk koninkrijk

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

In de grondwet van 1815 had de monarch (koning) veel macht:

• De ministers waren dienaren van de koning. Koning en ministers vormden samen de regering.
• Het parlement (Eerste- en Tweede Kamer) had weinig te zeggen.
• De koning benoemde de leden van de Eerste Kamer.
• De mensen van de Provinciale Staten kozen de leden van de Tweede Kamer.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• In 1830 scheidt België zich af van het koninkrijk na een korte oorlog.
• Willem I wilde België graag terug en gaf daardoor (te) veel geld uit aan het leger.
• Dit zorgde voor spanningen tussen de koning en het parlement.
• In 1840 werd Willem II koning van Nederland.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• Liberale parlementslid Thorbecke wilde de grondwet veranderen.
• Liberalen komen op voor vrijheid van de burgers en vinden dat de regering zo min mogelijk regels moet maken.
• In 1848 kreeg hij een kans: het was onrustig in Europa door opstanden van burgers tegen regeringen. Ook in Amsterdam was het onrustig

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Je kunt twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

1. Parlementsleden vonden dat de koning te veel macht had / te veel geld kon uitgeven en  wilden de grondwet veranderen.
2. In Europa braken revoluties uit. De koning was bang zijn macht te verliezen en wilde daarom de grondwet veranderen.

De grondwet zorgde voor een aantal belangrijke politieke veranderingen:

• De koning werd onschendbaar. De ministers werden verantwoordelijk voor wat de koning deed/zei
• De koning bleef staatshoofd
• Ministers moesten verantwoording afleggen aan het parlement, niet meer aan de koning
• Ministers werden verantwoordelijk voor hun eigen werk: ministeriële verantwoordelijkheid

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Met de nieuwe grondwet komt de macht bij het parlement te liggen. Dit noemen we een parlementair stelsel.

Dit parlement werd door burgers gekozen:

• De Tweede Kamer werd elke 4 jaar door de burgers gekozen middels een districtenstelsel: elk gebied (district) in Nederland kiest 1 kamerlid.
• De Eerste Kamer werd gekozen door de Provinciale Staten. Zij werden dus indirect gekozen.

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Nieuwe rechten parlement:

• recht van amendement (wetsvoorstellen wijzigen)
• recht van enquete (onderzoek instellen)

Nieuwe rechten volk:

• vrijheid van onderwijs
• recht van vereniging
• recht van vergadering

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Je kunt drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848

De grondwet zorgde voor een aantal belangrijke politieke veranderingen:

1. De koning werd onschendbaar. De ministers werden verantwoordelijk voor wat de koning deed/zei
2. De koning bleef staatshoofd
3. Ministers moesten verantwoording afleggen aan het parlement, niet meer aan de koning
4. Ministers werden verantwoordelijk voor hun eigen werk: ministeriële verantwoordelijkheid

Het parlement had veel macht gekregen door de grondwet van 1848. Willem III kon dat moeilijk accepteren. Hij was in 1849 zijn vader opgevolgd. 

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

• Pas in 1867 werd duidelijk dat de macht echt bij het parlement lag door de Luxemburgse Kwestie.
• Deze ruzie ontstond toen bekend werd dat Willem III Luxemburg stiekem wilde verkopen.
• Het parlement was boos over deze zelfstandige actie van de koning.
• Door de ministeriële verantwoordelijkheid kon het parlement niet de koning aanpakken. Wel eisten ze het ontslag van de ministers. Uiteindelijk gebeurde dit.
• De koning moest de macht van het parlement accepteren.

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

Je kunt uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Vanwege de onschendbaarheid van de koning konden de Kamerleden Willem III niet de schuld geven van de Luxemburgse kwestie. Maar door de ministeriële verantwoordelijkheid kon het parlement wel de ministers aanpakken

Examenopdrachten bespreken

Examenopdrachten bespreken

Examenopdrachten bespreken

Examenopdrachten bespreken

Examenopdrachten bespreken

Examenopdrachten bespreken

Nederland werd in 1813 een constitutionele monarchie: een koninkrijk met een grondwet.

De ministers luisterden naar de koning, het parlement had weinig te zeggen.
Kortom: De koning had veel macht.

In 1848 kwam er een nieuwe grondwet, geschreven door Thorbecke. De koning had bijna geen macht meer:

 

De koning werd onschendbaar en er kwam ministeriële verantwoordelijkheid

Nederland werd een parlementaire democratie. 

Het werd pas duidelijk dat de koning geen macht meer had door de Luxemburgse kwestie

Afsluiting