H1.1 Koning en parlement

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

H1: Staatsinrichting van NL 1848 - nu

§1.1 koning en parlement   

A: oorzaken van de nieuwe grondwet

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Meer dan 200 jaar was NL een republiek: land zonder koning.

1813: NL werd (met België en Luxemburg) een monarchie onder koning Willem I.
--> Koninkrijk der Nederlanden.  

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

1815: eerste grondwet (constitutie) 

--> document waarin staat vastgelegd: 

• Regels over het bestuur van het land
• Macht van de koning (monarch)
• Grondrechten van alle burgers. Grondrechten zijn de basisrechten, zoals vrijheid van meningsuiting.

Nederland werd een constitutionele monarchie: macht koning vastgelegd in grondwet.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Een constitutie is

1. Een wetboek
2. Een geloof
3. Een grondwet
4. Een parlement

Constitutionele monarchie?

1. koning is de baas
2. koning heeft niets te vertellen
3. is een republiek
4. koning moet zich houden aan de grondwet

In de grondwet van 1815 had koning Willem I veel macht:

• De ministers waren dienaren van de koning. Koning en ministers vormden samen de regering.
• Het parlement (Eerste- en Tweede Kamer) had weinig te zeggen.
• De koning benoemde de leden van de Eerste Kamer.
• De mensen van de Provinciale Staten kozen de leden van de Tweede Kamer.
• Hij bepaalde waar het belastinggeld heen ging.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• 1830: België scheidt zich af van NL na korte oorlog.
   
• Willem I wilde België terug en gaf (te)veel geld uit aan het leger.
  --> Spanningen tussen koning en
        parlement.
   
• 1840: Willem II werd koning 

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• Liberale parlementslid Thorbecke wilde de grondwet veranderen.
• Liberalen komen op voor vrijheid van de burgers en vinden dat regering zo min mogelijk regels moet maken.

Revolutiejaar 1848: in verschillende Europese steden braken revoluties uit, eis: meer vrijheid en democratie.  
--> ook in NL onrustig   
--> Koning Willem II had een keuze: een beetje macht of geen macht? gaat overstag. 
--> Thorbecke krijgt opdracht tot schrijven nieuwe grondwet  

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

De regering en het parlement bestaat uit

regering

parlement

Koning + ministers + staatssecretaris

Eerste en Tweede Kamer

Aan de slag

• §1.1 A: opdracht 1 t/m 5

1b. De grondwet van 1848

§1.1 koning en parlement   

B: de grondwet van 1848

De grondwet van 1848

 belangrijke politieke veranderingen:

• De koning werd onschendbaar --> ministers verantwoordelijk voor wat de koning deed/zei
• De koning bleef staatshoofd
• Ministers hebben: ministeriële verantwoordelijkheid --> ze moeten aan het parlement uitleggen hoe en waarom ze dingen doen.
• Censuskiesrecht: rijke mannen die genoeg belasting betalen mochten stemmen (11%)

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Macht ligt bij het parlement --> parlementair stelsel.
 

• TK: elke 4 jaar door burgers gekozen
  --> districtenstelsel: elk gebied (district) in NL
        kiest 1 kamerlid. (100d/100z)
  --> direct  
• EK: gekozen door de Provinciale Staten. 
  --> indirect  

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

filmpje

invoering van de grondwet

Welke grote verandering bracht de grondwetsherziening van 1848? 

1. Meer rechten voor de koning
2. Meer rechten voor de burgers
3. Het begin van het koninkrijk Nederland
4. Het begin van de Republiek Nederland

Wie zorgde in 1848 voor een nieuwe grondwet?

1. Koning Willem I
2. Koning Willem IV
3. Thorbecke
4. Piter Jelles Troelstra

Wat wordt Nederland in 1848?

1. Een constitutionele monarchie
2. Een parlementaire regeringsstelsel
3. Een totalitaire staat (dictatuur)
4. Een federale republiek

Nieuwe rechten parlement:

• recht van amendement (wetsvoorstellen wijzigen)
• recht van enquête (onderzoek instellen)

Nieuwe rechten volk:

Meer grondrechten, bijv. 

• vrijheid van onderwijs
• recht van vereniging
• recht van vergadering

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Aan de slag

• §1.1b: opdracht 6 t/m 9
  

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Politiek: De macht van de koning/weinig democratie

Economisch: Veel mensen geen werk/werkeloosheid

Ministeriële verantwoordelijkheid

Koning onschendbaar

Parlementaire stelsel (macht ligt bij het parlement)

§1.1 koning en parlement   

C: de Luxemburgse kwestie

1849: Willem III
-> Vond macht afstaan moeilijk

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

• 1866-1867:  Luxemburgse Kwestie.
• Ruzie tussen parlement en regering 
• Willem III wilde Luxemburg stiekem verkopen.
• Parlement boos
• Door de ministeriële verantwoordelijkheid kon het parlement niet de koning aanpakken. Wel eisten ze het ontslag van de ministers, maar zij weigerden..

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

• Willem III steunde de ministers en ontbond de Tweede Kamer -> nieuwe verkiezingen.
• Nieuwe parlement was tegen de plannen van Willem III / ministers.
• Nog een keer het parlement ontbinden?
• Ministers stappen op
• Koning accepteert dat hij het parlement niet zomaar kon negeren.
• Het parlement is de baas in Nederland.

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

Aan de slag 

maken: 

§1.1 opgave 10 t/m 14 (leerboek)

npo.nl