11.1 Het zintuigenstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Thema 11 Zintuigen

11.1 Het zintuigenstelsel

Voorkennis:
Wat is het verschil tussen een impuls en een prikkel?

Sleep de tekst naar het juiste plaatje.

Zintuigen zetten prikkels om in impuls

Zenuwen sturen impuls naar hersenen

Bewust van de prikkel, hersenen nemen beslissing

Hersenen sturen impuls naar zenuwen

Lichaam reageert op prikkel

Zintuigen

Zintuig: orgaan dat reageert op een prikkel uit je omgeving.

Alle zintuigen samen noem je het zintuigenstelsel. 

De informatie uit de zintuigen wordt verwerkt in je hersenen.

Zintuigen

In zintuigen liggen zintuigcellen aangesloten met de hersenen. 

Prikkels worden impulsen. Impulsen gaan door de zenuwen naar de hersenen. 

Zintuigenstelsel

1. Gezichtszintuig -ogen
2. Gehoorzintuig -oren
3. Evenwichtszintuig -oren
4. Reukzintuig - neus
5. Smaakzintuig - tong
6. Warmtezintuig -huid
7. Koudezintuig - huid
8. Drukzintuig - huid
9. Tastzintuig - huid

Huid

• Warmte (als iets warmer is dan je huid)
• Kou (als iets kouder is dan je huid)
• Druk (als er op je huid wordt gedrukt)
• Tast (lichte aanraking)

Pijn (niet alleen in huid, ook dieper gelegen organen)

De belangrijkste zintuigen liggen 

in je ogen, in je oren, in je neus, 

in je tong en in je huid.

Hoe ontstaat een impuls?

Een zintuigcel zal een prikkel alleen in een impuls omzetten als de prikkel genoeg is.

De zwakste prikkel die een impuls veroorzaakt noem je de drempelwaarde.

Een prikkel die zwakker is dan de drempelwaarde wordt niet omgezet in een impuls.

Op welk punt hoor jij niets meer?

Adequate prikkel

Een type zintuigcel is heel gevoelig voor één bepaalde prikkel:

Dit heet de adequate prikkel.

Licht is de adequate prikkel voor het oog, de drempelwaarde voor de prikkel licht is voor de zintuigcellen van het oog heel laag.

Niet-Adequate prikkel

Zintuigcellen kunnen ook andere prikkels waarnemen, bv. 'sterretjes' zien als er iets hard tegen je ogen aan komt. De prikkel 'druk' wordt omgezet in een impuls 'licht". Als een zintuigcel op een andere prikkel reageert dan waar die voor gemaakt is dan noem je het een niet - adequate prikkel.

De drempelwaarde voor deze prikkels is veel hoger. Bij een zachte wrijving over het oog zie je geen sterretjes, er moet grote druk ontstaan op het oog om de prikkel op te vangen. 

Waarneming

1. Gewenning: als een prikkel vaak wordt herhaald reageer je er niet meer op. Na verloop van tijd ontstaan er minder impulsen in de zintuigcellen.

2. Door motivatie: als je aandachtig luistert hoor je zachtere geluiden wel, de drempelwaarde gaat dan omlaag. 

Tikkende klok

Geur in kamer

Pikant eten

Heet bad

Donkere kamer

Kleren

Aan het werk! Biologie

Wat? 10.1  Het zintuigenstelsel - opdrachten 1 t/m 10

Heb je vragen? Steek je hand op en ik kom bij je. 

Klaar? Test Jezelf!

Even oefenen

Combineer het zintuig met de juiste plek in het lichaam.

In de ogen

In de huid (2x)

In de neus

In de oren (2x)

In de tong

Gezichtszintuig

Evenwichtszintuig

Reukzintuig

Smaakzintuigen

Warmte- en 

Koudezintuigen

Druk- en 

tastzintuigen

Gehoorzintuigen

Combineer de juiste adequate prikkel met het zintuig.

Licht

Zwaartekracht

Geur

Smaak

Warmte

Geluid

Gezichtszintuig

Evenwichtszintuig.

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Warmtezintuig

Na verloop van tijd hoort iemand de klok niet meer tikken.
Wat is er met de drempelwaarde gebeurt?
Wat is de term voor dit verschijnsel?

1. De drempelwaarde is lager komen te liggen. Dit heet een adequate prikkel.
2. De drempelwaarde is hoger komen te liggen. Dit heet een adequate prikkel.
3. De drempelwaarde is lager komen te liggen. Dit heet gewenning.
4. De drempelwaarde is hoger komen te liggen. Dit heet gewenning.

Uitleg antwoord

Als de drempelwaarde hoger wordt, moet de sterkte van de prikkel groter zijn om een impuls te veroorzaken.

Als de klok ineens harder gaat tikken of gaat slaan (bv. bij een koekoeksklok), zul je het wel weer gaan horen. Dan is de prikkel weer sterk genoeg om impulsen te laten ontstaan.

Wat gebeurt er met de drempelwaarde van je gehoor als je je concentreert om goed te luisteren?

1. De drempelwaarde wordt hoger.
2. De drempelwaarde wordt lager.

Uitleg antwoord

Voordat je je ging concentreren was de sterkte van de prikkel niet groot genoeg om een impuls te laten ontstaan. Als je je wel gaat concentreren, verlaag je bewust de drempelwaarde en ontstaan er al bij een zacht geluid impulsen.