Week 1, les 2

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 1

Week 1, les 2

Programma

1. Toets bespreken P1
2. Leerdoelen voor vandaag
3. Uitleg koolwaterstoffen en koolhydraten
4. Tijd over: uitleg vetten
5. Planning volgende week

Toets bespreken

Doe pennen, laptops en telefoons in je tas!

Wat is het algemene verschil tussen anorganische en organische moleculen?

Leerdoelen voor vandaag

Vandaag voor koolwaterstoffen en koolhydraten:

• Je kunt de biologische eigenschappen en functies benoemen, en voorbeelden geven (AL).
• Je kunt de chemische structuur herkennen (AL) en beschrijven (An).
• Je kunt de processen van hydrolyse en condensatie uitleggen en toepassen (An) (alleen bij koolhydraten)

Alle leerdoelen zijn er voor alle vijf de biomoleculen

Vandaag bespreken we koolwaterstoffen en koolhydraten.

Hoofdstukken uit het boek: 

• Koolwaterstoffen: H5.2, p. 88 tm 89
• Koolhydraten: H5.3, p. 90 tm 93

Wat zijn koolwaterstoffen?

1. Verbindingen met C, H en O.
2. Verbindingen met C, H, N en O.
3. Verbindingen met C en O.
4. Verbindingen met C en H.

Koolwaterstoffen

• Verbindingen die alleen uit koolstof (C) en waterstof (H) bestaat
• De eenvoudigste koolwaterstoffen heten alkanen, formule: C_nH_2n+2 

Bijvoorbeeld: propaan, dus n = 3 want 3 koolstofatomen

C₃H_(2*3+2)=8

Hoeveel waterstofatomen heeft butaan (4 koolstofatomen)
CnH2n+2

1. 6
2. 8
3. 10
4. 12

Koolwaterstoffen in het wild

• In de natuur komen heel veel koolwaterstoffen voor
• Voorbeelden hiervan zijn fossiele brandstoffen 
• Dit zijn koolwaterstofverbindingen die zijn ontstaan uit resten van plantaardig en dierlijk leven in geologisch verleden van de aarde
• Zoals: aardolie, aardgas en steenkool. Hiervan worden diesel, benzine, textiel, kunststoffen, etc. gemaakt.

Koolwaterstoffen in levende cellen

Dit zijn biomoleculen.

De meeste grote biomoleculen (polymeren) zijn opgebouwd uit veel kleine biomoleculen (monomeren).

Van monomeer naar polymeer =

polymerisatie

Polymerisatie

• Bij polymerisatie kan water vrijkomen, dit is condensatie
• Dit is een omkeerbaar proces
• Dus als er bij het afbreken van polymeren water nodig is, heet dit hydrolyse

Hydrolyse

Condensatie

Koolhydraten

• Zijn opgebouwd uit de elementen koolstof (C), waterstof (H) en zuurstof (O).
• De naam zegt het al: kool = C, hydraat = H₂O
• Molecuulformule eenvoudigst weer te geven als: (CH₂O)n

• Voorbeeld glucose: n = 6, want 6 koolstofatomen
  
• Dus (CH₂O)*6 = C₆H₁₂O₆

Kan je de formules voor het berekenen van atomen altijd gebruiken voor koolwaterstoffen en koolhydraten? Waarom wel/niet?

C₄H₁₀

C₄H₈

Koolhydraten

• Kunnen hele eenvoudige moleculen zijn zoals glucose, of hele lange polymeren zoals cellulose
• Hebben dus ook veel verschillende functies: leveren van energie, bescherming van organisme, stevigheid van cel, celcommunicatie

Bouwstenen: monosachariden

Tot welke moleculen kan glucose (C6H12O6) afgebroken worden?

1. CO2 en O2
2. H2O en O2
3. CO2 en H2O
4. Geen van allen, dit wordt niet afgebroken

Monosachariden

• In de natuur komen monosachariden met drie, vijf of 6 C-atomen het meest voor
• De bekendste bevatten er 6, zoals glucose, galactose en fructose
• De bekendste met 5 vormen belangrijk onderdeel van DNA: ribose en desoxyribose

• Glucose komt voor in lineaire structuur of een ringstructuur
  
• Ook zijn er 2 verschillende varianten van glucose

Verschil α-glucose en β-glucose

Geldt bij een disacharide of een polysacharide ook (CH2O)n?

1. Ja
2. Nee, door condensatie is er minder H2O
3. Nee, door hydrolyse is er meer H2O
4. Nee, dit komt doordat deze een dubbele binding hebben

Disachariden

• Tweevoudige suikers: twee monosacchariden aan elkaar
• Deze binding heet een glycosidische binding

Drie zeer belangrijk voor de mens:

• maltose, lactose en sacharose (sucrose)

Disachariden

• Maltose: twee glucose moleculen aan elkaar. Dit ontstaat bij de afbraak van zetmeel (polysacharide)
• Lactose: melksuiker. Dit bestaat uit een glucose en een galactose molecuul aan elkaar
• Sacharose (sucrose): ''gewone'' suiker zoals die je in thee doet. Dit bestaat uit een glucose en een fructose molecuul aan elkaar

Polysachariden

Lange ketens van monosachariden.

Reservebrandstoffen:

• Zetmeel: belangrijkste vorm van opslag van α-glucose in de plantencel.
• Glycogeen: ''dierlijk zetmeel", belangrijkste vorm van opslag van α-glucose in de dierlijke cel (lever en spieren)

Cellulose is ook een polysacharide. Waar vinden we deze?

Cellulose

• De celwand van planten bestaat voornamelijk uit cellulose
• Bestaat uit lange ketens β-glucose
• Wordt papier, katoen, linnen, touw, etc. van gemaakt
• Cellulose is slecht verteerbaar, daarom zie je soms groentenresten in je poep

Volgende week

• In de planning staat dat we deze onderwerpen volgende week voor eiwitten én vetten moeten bespreken
• Denk niet dat dat lukt want vrijdag ben ik weg met de labbus naar middelbare scholen voor demo's
• Vrijdag valt mijn les dus uit! 

Practicum

• We gaan strenger zijn met het voorbereiden van labjournaals
• Heb je het niet, sturen we je écht weg
• Zorg dus dat je goed bent voorbereid, inclusief voorbereidende vragen!
• Ook niet vergeten twee voedingsmiddelen zelf mee te nemen voor practicum 2