H5 herhaling/bijles

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

H5 herhaling/bijles

Planning

Voorbereiden toets H5 Industriële revolutie
5.1 

5.3 

Pauze? 5 minuten bijkomen

5.2

5.4

Afsluiten

Schrijf mee! 

Doe je niet mee ben je ook stil

Vragen is hand omhoog

Heel hoofdstuk

5.1 Industrie en samenleving 

Begin van de moderne tijd: Periode vanaf 1800

Tijd van burgers en stoommachines: de 19e eeuw

1800-1900 

Industriële revolutie 

begin 1800

reizen te voet, paard en/of zeilschip. Geen elektriciteit. Meeste mensen werkten op het land.

Verandering naar --> begin 1900

Industrie: Productie in fabrieken, veel handarbeid vervangen door machines. 
Nieuwe uitvindingen, Gloeilamp, stoommachine.

Mensen trokken massaal naar de stad. Urbanisatie 

Meer productie 

Productie in Nijverheid nam toe. (allerlei beroepen waarbij met de hand producten gemaakt werden).

Begon in Groot-Brittannië in 1750 (werkplaats van de wereld)
Daarna ook naar andere Westerse landen (Europa, Japan en VS)

Uitvinding stoommachine. 

Steenkool verbranden, hierdoor ontstaat stoom. de stoomdruk laat de machine werken. 

Stoommachine

In de textiel: spinnenwiel aangesloten op een stoommachine. 

Werkt dag en nacht. Niet afhankelijk van wind of water! 

Ook stoomtrein en stoomboot. 

Veranderingen in de industrie 

Naast steenkool ook aardgas. 

Er ontstonden nieuwe soorten industrie en veel nieuwe producten. 

Kunstmest, gloeilamp  

De industriële samenleving

- Een samenleving waarin meer dan de helft van de bevolking in steden woonde  en de meeste mensen werkten in de industrie- en dienstensector (alle banen buiten de fabriek en landbouw). 

Bevolking groeide snel. Groot-Brittannië in 100 jaar van 9 tot 33 miljoen inwoners. steden groeide snel.

Kapitalisme 

-economisch systeem gebaseerd op winst. 

Industrieel kapitalisme: de leiding van de economie kwam in handen van de fabrikanten. 
Bourgeoisie: groep van rijke burgers. 

Band tussen werkgever en werknemer werd onpersoonlijk.
Lage lonen en werknemers makkelijk ontslagen.

5.3 Sociale kwestie

Leven en werken in armoede 

De sociale kwestie: slechte werk- en leefomstandigheden van de arbeiders. 

armoede, kinderarbeid, groot verschil tussen arm en rijk. 

Uitbuiten (misbruik maken) van arbeiders. Laag loon, 12 tot 16 uur per dag zonder vakantie.

Overheid moest ingrijpen!

Sociale wetten

- wet voor steun aan mensen die minder goed voor zichzelf kunnen zorgen.

Kinderwetje van Van Houten

verbood het werken door kinderen jonger dan twaalf jaar in fabrieken. 

1901 leerplichtwet: einde alle arbeid van kinderen onder de twaalf jaar 

Arbeiders in actie 

Andere sociale wetten: 

-Verbod op nachtdienst voor vrouwen en kinderen onder de 16 jaar. 

-Uitkering voor invalide. 

Vakbonden: organisatie van werknemers. 
Steunden elkaar en dwongen betere arbeidsomstandigheden af. 

Staken en in gesprek met werkgevers.

Samen sta je sterk

Samen sta je sterk!

socialisten 

- Mensen die in de politiek streven naar meer gelijkheid.

Kwamen op voor de arbeidersklasse (bevolkingsgroep) . Wilden een minder groot verschil tussen arm en rijk. 

Arbeidersklasse grootste groep. 

Karl Marx 

Volgens zijn Ideologie (geheel van ideeën over de samenleving) was er een onverzoenlijke tegenstelling tussen de bezitloze arbeidersklasse, het 'proletariaat', en de bezittende klasse, de bourgeoisie. 

Oproep tot revolutie waar de arbeiders meer zeggenschap zouden krijgen. 

Politieke partijen

Socialisten richten politiek partijen op. Probeerde zo vanuit hun ideeën invloed te hebben op het bestuur. 

SDAP (sociaal democratische arbeiders partij)

Kleur van socialisten = rood!

Vanaf 1900 lonen hoger en werkdagen korter. 
Steeds meer sociale wetten.

 

5.2 Democratie in Nederland

Het bestuur van Nederland 

Constitutionele monarchie met een parlement en een grondwet!! 
WTF betekent dat? 
Constitutie: regels voor de inrichting van de staat. = Grondwet. 
Monarch = koning
Parlement/ Staten generaal = Eerste en tweede kamer. zij controleren de regering (koning en alle ministers).

Koning Willem 1772-1843 

Nederland  van 1815 

Koning veel macht. Staatshoofd (persoon met meeste macht). Besloot over alles.

Parlement/Eerste en tweede kamer: keurden wetten goed. Hierin zitten ministers.
Hadden weinig macht. 

Koning maakte altijd de laatste keuze. Koning benoemde en ontsloeg zelf ministers.

Burgers weinig te zeggen.  

Nederland van 1815 tot 1830

Liberale invloed 

Belgen ontevreden met de koning. Belgische opstand 1830. 

Liberalisme : Streven in de politiek naar meer vrijheid. 

Wilden vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. 

Ook wilden ze dat burgers invloed kregen op de politiek!

Burgers zouden het parlement moeten kiezen, NIET DE KONING! 

Het revolutiejaar 1848

Frankrijk = Koning weg, President! (gekozen door de burgers)

Duitsland, zweden, Italië, Zwitserland en Nederland volgden.

Nederland liberaal 

1848 onrustig. 

Koning Willem II bang afgezet te worden. 

"In één nacht van conservatief naar liberaal"

Vroeg de liberale leider Thorbecke een grondwet te maken. 

Grondwet van 1848

Vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, persvrijheid, vrijheid van vereniging en vergadering. 

Parlementair stelsel: Politiek systeem waarin het parlement de meeste macht had. 

Burgers kozen voortaan leden parlement. Democratie!

Minister-president = regeringsleider. 

Koning staatshoofd maar kan weinig meer. Onschendbaar. 

Uitbreiding van het kiesrecht

vanaf 1848 NL steeds democratischer. 

eerste jaren censuskiesrecht: 11% van de mannen mocht stemmen. Genoeg belasting betalen. 

door liberale en sociale wetten en druk, 

1917 alle mannen kiesrecht 

1919 algemeen vrouwenkiesrecht. 

 Parlementaire democratie

-een bestuurssysteem waarin de regering afhankelijk is van het parlement dat met algemeen kiesrecht is gekozen. 

5.4 Politiek en samenleving

Tegen de verlichting!

liberte egalite fraternite

De verlichting:  Vrijheid, gelijkheid, broederschap

De conservatieven: Zij wilden bestaande toestanden behouden en verzetten zich tegen meer vrijheid, gelijkheid en democratie. 
Zijn vóór de koning, de kerk en de adel. 

Ontstaan Confessionelen

Confessionelen

- Gingen in de politiek uit van het christelijk geloof en verwierpen ideeën van de verlichting.
Bijbel = de grondwet. 

Abraham Kuyper richt de antirevolutionaire partij (ARP) op. 

Schoolstrijd

Openbare scholen betaald door de overheid. 
vanaf 1848 vrijheid van onderwijs. 

Gelovigen konden hun eigen school oprichten= bijzondere scholen. 

Zij wilden ook geld van de overheid. 

Liberalen zijn tegen omdat zij vinden dat kinderen dom worden gehouden op bijzondere scholen.  

Schoolstrijd

- de strijd over het betalen van het bijzonder onderwijst door de overheid. 

protestanten en katholieken weer samenwerken om liberalen te verslaan.

Confessionelen wilden betaalde scholen 

socialisten wilden stemrecht. 
In 1917 beide door het parlement goedgekeurd.

Positie van vrouwen 

Politiek was een mannenzaak en vrouwen werden door de wet als kinderen behandeld.

begin 19e eeuw nog traditioneel, discriminatie
arme vrouwen moesten werken en voor de kinderen zorgen, rijke vrouwen moesten thuiszitten. 
Meisjes moesten naar een huishoudschool. 
priester kwam vertellen hoeveel kinderen je moest hebben

Feministen 

- iemand die streeft naar gelijke behandeling van vrouwen en mannen.

Emancipatie: toekenning van gelijke rechten. 

Vrouwen mochten een opleiding volgen, 

minder kinderen geboren (anticonceptiemiddelen) 

Vrouwenkiesrecht 1919!!