De IJstijd

• Woordenschat
• Begrijpend lezen
• +3
• Basisschool
• Groep 5-8

Introduction

We hebben het weleens over ‘de ijstijd’. Maar eigenlijk zijn er meer ijstijden geweest, ook in Nederland. De laatste was ongeveer tussen 115.000 en 10.000 jaar geleden. Toen liepen hier bijzondere bewoners rond. Even voorstellen?

De ijstijd

Stel je voor ... 

... dat je via een tijdmachine terechtkomt in de ijstijd. Hoe ziet je leven eruit, denk je? Wat zijn verschillen en overeenkomsten met je leven nu?

Vragenmuur & Weetmuur

Wat zou je willen weten over de ijstijd? Schrijf jouw vragen op en plak ze op de vragenmuur!

Wereldoriëntatie

Na deze les:

• weet ik welke mensen en dieren in de ijstijd leefden en hoe hun leven eruitzag.
• weet ik hoe het landschap in Nederland eruitzag tijdens de ijstijd en welke overblijfselen wij hier nu nog van zien.

Dit ga je leren

Woordenschat

• Na deze les begrijp ik de belangrijke woorden die met de ijstijd te maken hebben.

Taal

• Na deze les kan ik een korte spreekbeurt voor leeftijdsgenoten geven waarmee ik hen informeer over de ijstijd.

Lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen.

Over welke tijd hebben we het?

De tijd van jagers en boeren:
tot 3000 voor Christus.

_{Verdiepende tekst}

Arceer de woorden die je nog niet goed begrijpt. Arceer in ieder geval: 

• de ijstijd
• de gletsjer
• de toendra
• de neanderthalers
• de vuistbijl
• de vuursteen
• de mammoet
• de wolharige neushoorn
• de sabeltandtijger

_Woordenschat

eten

het ontbijt

de lunch

het diner

Ga met behulp van de hulpkaart op zoek naar de betekenis van de woorden die jij hebt gearceerd. 

Weet je de betekenis nog niet? Schrijf de betekenis voor jezelf op. Horen er woorden bij elkaar? Maak dan een woordparaplu, -kast of -trap.

groot

klein

muis

olifant

Hulpkaart

woordparaplu

woordtrap

woordkast

Woordenschat

Bespreek de belangrijke woorden met uw leerlingen. De hulpkaart kan helpen om achter de betekenis van de woorden te komen. In hun logboek noteren de leerlingen de betekenis van de woorden die ze nog niet kenden.

..
.

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

WAAR of NIET WAAR?
De neanderthalers waren jagers en verzamelaars.

Bekijk het filmpje waarin je ziet hoe het leven van de jagers en verzamelaars er waarschijnlijk uit heeft gezien.

1. WAAR
2. NIET WAAR

..
.

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

Hoe weten we dat de neanderthalers leefden in de ijstijd?

1. De verhalen van de neanderthalers zijn van mens op mens doorverteld.
2. Dat hebben we gelezen in boeken die zij schreven.
3. Dat weten we doordat archeologen opgravingen hebben gedaan.
4. Dat weten we eigenlijk helemaal niet zeker. Het is maar een gokje.

..
.

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

WAAR of NIET WAAR?

De neanderthalers hadden een vaste verblijfplaats!

1. WAAR. Ze leefden in huizen gebouwd van steen.
2. WAAR. Ze leefden in huizen gebouwd van stro.
3. NIET WAAR. Ze waren verdwaald en konden de weg naar huis niet vinden.
4. NIET WAAR. Ze trokken rond in kleine groepen. Op zoek naar voedsel.

..
.

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

Wat aten de neanderthalers?

1. Ze haalden boodschappen in de supermarkt.
2. Ze aten vruchten en jaagden op wilde dieren.
3. Ze dronken koeienmelk en maakten daar ook kaas van.
4. Ze aten alleen maar planten die ze vonden in de natuur.

Naast de mensen die leefden in de ijstijd zijn we door archeologische opgravingen ook veel te weten gekomen over de dieren die in deze tijd leefden. Kijk maar mee!

Op basis van archeologische vondsten weten we hoe de mammoet, de sabeltandtijger en de wolharige neushoorn er waarschijnlijk uit hebben gezien. Slepen maar!

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

de wolharige mammoet

de wolharige neushoorn

de sabeltandtijger

Waar trok de wolharige mammoet naar toe toen het warmer werd in Nederland? Slepen maar!

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

Syberië

Afrika

Zuid-Amerika

Australië

Bekijk het filmpje.

In sommige museums kun je dieren uit de ijstijd bekijken. Maar uh, hoe worden die dieren zo precies nagemaakt? 
Bekijk het filmpje.

Maak tijdens en na het bekijken van het filmpje aantekeningen in je projectschrift.

Filmpje

De leerlingen bekijken het filmpje en maken tijdens het kijken aantekeningen in hun logboek.

Als je het landschap van Nederland goed bekijkt, zie je nog steeds sporen van de ijstijd. Denk maar eens aan de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe. Of wat dacht je van de zwerfkeien in Drenthe? Maar, wat heeft de ijstijd daar nou ook alweer mee te maken?

..
.

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

Hoe zijn de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe ontstaan?

1. Doordat de bomen in de ijstijd omvielen, ontstonden heuvels.
2. Gletsjers duwden in de laatste ijstijd stukken land aan de kant.

Bekijk het filmpje.

Hoe ontstonden die stuwwallen precies? Bekijk het filmpje.

Maak tijdens en na het bekijken van het filmpje aantekeningen in je projectschrift.

Filmpje

De leerlingen bekijken het filmpje en maken tijdens het kijken aantekeningen in hun logboek.

Waar liggen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe? Bekijk het op de volgende slide via Google Maps. Kun je verklaren waarom het juist daar is ontstaan?

✤Tip!✤ Versleep het gele poppetje naar verschillende plekken om er een kijkje te nemen.

..
.

Heb jij de tekst goed begrepen? Test je kennis!

Hoe zijn deze zwerfkeien waarschijnlijk
in Drenthe terechtgekomen?

1. Gletsjers namen de stenen mee. Toen het ijs smolt, bleven de stenen liggen.
2. De neanderthalers namen de stenen overal mee naar toe.
3. De neanderthalers verzamelden stenen voor hun verzameling.
4. Dat is niet bekend.

Bekijk het filmpje.

Wat moet je nog meer weten over de ijstijd? Bekijk het filmpje.

Maak tijdens en na het bekijken van het filmpje aantekeningen in je projectschrift.

Filmpje

De leerlingen bekijken het filmpje en maken tijdens het kijken aantekeningen in hun logboek.

.

Hoe zou jij het vinden om te leven in de ijstijd, denk je?

Wat vind jij?

_{Verwerkingsopdracht}

Bereid in tweetallen een korte spreekbeurt voor over de ijstijd voor leeftijdsgenoten die nog niets hebben geleerd over deze tijd. De checklist hiernaast kan jullie helpen.

Presenteren maar!

Vertel aan leeftijdsgenoten wat jullie hebben geleerd over de ijstijd. Draai aan het rad om te zien welk groepje mag presenteren. Wijs twee klasgenoten aan die de checklist voor jullie mogen invullen.

Evalueren

Hoe is het gegaan? Draai aan het rad en bespreek de vragen!

Wereldoriëntatie

• Ik weet welke mensen en dieren in de ijstijd leefden en hoe hun leven eruitzag.
• Ik weet hoe het landschap in Nederland eruitzag tijdens de ijstijd en welke overblijfselen wij hier nu nog van zien.

Terugkoppeling lesdoelen

Woordenschat

• Ik begrijp de belangrijke woorden die met de ijstijd te maken hebben.

Taal

• Ik kan een korte spreekbeurt aan leeftijdsgenoten geven waarmee ik hen informeer over de ijstijd.

Wat heb jij geleerd over de ijstijd? Schrijf het in je projectschrift.

Terugkoppeling lesdoelen

Bespreek de lesdoelen met uw leerlingen. Hebben zij de lesdoelen behaald?

Vragenmuur & Weetmuur

• Op welke vragen hebben jullie deze les antwoord gekregen? 
• Welke vragen zijn nog onbeantwoord? 
• Hoe kun je ervoor zorgen dat je toch achter het antwoord op deze vragen komt?
  

              Tot de volgende keer!