Schaakles 3, groep 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Schaakles 3, groep 1

TACTIEK!

Laten we om te beginnen een verfrissende combinatie uit de

wedstrijdpraktijk bekijken!

Afleiding is het thema.

Maar niet als 'ontspanning'!

Let op het hoofdkenmerk:

de zwarte koning staat bijna mat!

OPGAVE:
Wat is de enige verdediger en

probeer die af te leiden!

Afleiding is het thema.

Maar niet als 'ontspanning'!

OPGAVE:
Wat is de enige verdediger en

probeer die af te leiden!

OPLOSSING:

1.Tc8! Dc8: (veld h4 is niet meer te dekken...)

2.Dh4+ Kg8 3.Dh7 mat.

Nog een mooi voorbeeld.

'Delection' is het Engelse woord

voor 'afleiding', dat het boek hanteert.

Kijk eens goed op welke VELDEN 

wit MAT zou KUNNEN geven.

OPGAVE: 

Probeer de sterkste verdediger 

AF TE LEIDEN en MAT te geven!

Nog een mooi voorbeeld.

OPLOSSING:

Velden f6 maar ook g7 dienen zich aan voor mat.

Met

1.Te8!!  worden zowel Dd8 als Tg8 'afgeleid'.

-  1..Te8: 2.Dg7 mat

-  1..De8: 2.Df6+ Tg7 3.Dg7 mat

Nog enige oefenstellingen!  

(Ook al gaat het niet over tenten.)  

Evenals de vorige keer krijg je de gelegenheid om je tactische kunnen wat op te schroeven.

Probeer zoveel mogelijk van de volgende stellingen op te lossen.

- zet een lastige stelling eens op het bord voor een beter overzicht

- beter 3 stellingen goed oplossen dan 10 vluchtig !

- het is steeds wit die aan zet is 

Wanneer strategisch en wanneer tactisch spelen?

Een lastige, dit!  Er spelen oa mee:

- wat is je speelstijl?

- is er genoeg tijd om zuiver te rekenen (tactisch) of niet?

- wat is er NODIG, in deze stelling?

- een voorbeeld volgt, waarin STRATEGIE en TACTIEK elkaar afwisselen!

Zwart aan zet.

Strategie en ruilen:

zwart rekent op de kracht van zijn loperpaar 

in het eindspel en ruilt de dames af.

Vragen: 

- Welk zwart stuk staat na de ruil

der dames het minst actief? 

- Hoe kun je dit stuk verbeteren?

Antwoorden:

- de loper van g7 deed niet veel

- met 2..Lf8 krijgt deze medewerker 

   een nieuwe toekomst; vooral velden

   d6 (dekt pion e5) en c5, valt pion f2 aan(!) lonken.

Er volgde nu:

3.Pf3 met aanval op pion e5?

Zwart

3..Ld6 

4.Ta5  Hernieuwde aanval op de pion. Probleempje: f7-f6 kan niet...

Vraag: gaat zwart deze pion dus verliezen of is er meer aan de hand?

Het stond zo:                                         Na 2 zetten:

Vraag: gaat zwart deze pion dus verliezen of is er meer aan de hand? 

Antwoord:

Als wit de e pion neemt, gaat zijn paard verloren: 3..Tb1+ 4.Kh2 Kg7  (zo verliep de partij verder-zie het diagram!) en nu faalt

5.Pe5: op f7-f6!

Het verdere verloop was:

5.g3 Dreigt nu wél Pf3xe5.  

5..Kf6 en de verdediging sluit!

6.Ld5 Le6 

Zwart wil best de sterke Ld5 ruilen.

7.c4 Tc1 Pion c4 blijkt zwakker dan e5 is geweest!

8.Kg2 Tc2

Na 8..Tc2 stond het zo:

Zwart heeft veel bereikt.

Vraag: wat is nu zijn beste zet?

De TACTIEK moet nu prevaleren!

Vraag: wat is nu zijn beste zet? Hiervoor moest even

GEREKEND worden. De varianten zijn niet moeilijk:

Antwoord: 

Le6xd5! met winst van materiaal:

- e4xd5 dan Tc2xc4

- Pe1xc2 dan Ld5xe4+

- c4xd5 dan Tc2-e2 en pion e4 valt

In plaats daarvan speelde zwart (minder sterk) Tc2-c3, wat we als meer STRATEGISCH kunnen zien.

Zwart wilde de stelling 'vasthouden', met het idee dat wit vanzelf in de fout zou gaan. Onjuist, zoals bleek!

Het beslissende moment 

uit deze partij zien we hier:

Wit is aan zet en ziet zijn paard 

aangevallen.

Vraag: wat is zijn sterkste zet?

Het beslissende -tactische!- moment 

uit deze partij zien we hier:

Vraag: wat is zijn sterkste zet? NIET Pd3-e1 wegens Ld6-c5!

Antwoord:     Wit lette goed op en greep zijn kans:

c4-c5! Td2xd3

c4xd6+ c7xd6

Ta7 Dreigt Ld5-c6 met stukwinst!

.....  Td3-c3

Ld5xf7! Ke7xf7       Ta7xd7+   Kf7-e6     Td7-g7   Ke6-f6   Tg7-d7  en remise.

Hogeschool van de Combinatie!

Dan nu een fraaie tactische schermutseling uit een

WK tweekamp tussen Anand en Gelfand, zo'n 20 jaar geleden.

Anand, met wit, laat zich niets wijsmaken als er 'zomaar' een

paard kan worden geslagen!

Zwart is aan zet.

Natuurlijk liet Gelfand nu Ph5 

niet zomaar instaan. Hij had het naar f6 kunnen

terugtrekken.

Maar hij speelde:

1..Df6 Laten we eens rustig bekijken, wat de gevolgen van 2.g4xh5 zijn.

Er is dus 1..Df6 gespeeld.

Tot zwarts verrassing volgde nu tóch

2.g4xh5

Eerste beschouwing:

Het is niet zo moeilijk in te zien dat zwart 

na 2.gh dan wel een P kwijt is, maar hiervoor een

T terug krijgt met 2..Df6xf3:+ en vervolgens Df3xh1.

Echter, heeft wit daarna nog 'iets' achter de hand?! 

Zo niet, dan kan hij het P beter niet slaan.  OPGAVE: Wat is wit van plan na

 2..Df3:+ 3.Kc2 Dh1:       TIP: Zet de bereikte stelling op. Kijkt een stuk beter.

Tot zover zijn wij

inmiddels ook gekomen.

Maarrr... wat heeft Anand

op dit moment gezien,

dat Gelfand had gemist?

Ten slotte...

Wat verwonderde ik me erover dat Gelfand, 

een wereldtopper, wel naar 17.Df4 Dg1 had 

gekeken, maar NIET naar 17.Df2!

Ach ja, dat is voor ons allen ook wel bemoedigend:

ook de allerbesten zien het niet steeds goed en missen zelfs 

'eenvoudige' dingen!

??!

Wat moet 

dit nu?

??!

Deze chaotische foto bevat 

een aantal spannende 

stellingen.

Wit is steeds aan zet en wint met een

combinatie. Probeer ze maar eens op

te lossen!

Toreneindspelen 

Er zijn:

- strategische toreneindspelen die een goede inschatting en een 

  bepaald PLAN vereisen

- tactische toreneindspelen die een verrassing inhouden

   (die dan wel moet worden gezien!)

Beide gaan we nu belijken.

STRATEGIE

TORENEINDSPEL 1

Wit is aan zet.

Vraag: Wat is er in wits voordeel,

behalve dat hij een pion meer heeft?

Wit is aan zet.

Antwoord:

- zijn pion is al op de voorlaatste rij

-  de zwarte koning is afgesneden over 2 lijnen

Wit is aan zet.

Vraag:

Hoe moet wit spelen om te winnen?

Probeer deze stelling eens zo goed mogelijk uit te spelen met elkaar!

Mogelijke uitwerkingen.

Er zijn wel 2 manieren om te winnen!

De eerste methode bestaat uit verdringen van de 

zwarte toren van de c lijn, door het veld c8 te bezetten:

1.Ta1 Kf7 2.Ta8 Tc1 (2..Ke6 dan 3.Ke8 Th2! 4.Ta6+! en wint)

3.Tc8 Td1 4.Kc7 Tc1+ 5.Kb6 

Zwart heeft enkel nog schaakjes, maar de witte koning nadert de toren 

en promoveert dan snel. Het is uit.

De kenmerkende momenten in 3 

stellingen!

Mogelijke uitwerkingen.

Er zijn wel 2 manieren om te winnen!

De tweede methode bestaat uit 

het bouwen van een brug!

Het gaat zo:

1.Tf4! De bedoeling van deze mysterieuze torenzet blijkt al gauw:

1..Tc1 2.Ke7 Te1+ 3.Kd6 Td1+ 4.Ke6 

(als 4..Td2 dan 5.Tf5! en Td5 met winst)  4..Te1+ 5.Kd5 Td1+ en nu
6.Td4!  en de doortocht van de pion is eindelijk voor elkaar.

De 3 kenmerkende stellingen zijn:

TORENEINDSPEL 2

Zwart is aan zet

Hier weet zwart zich uit de problemen 

te redden als volgt:

1..Ta8+ 2.Kd7 Ta7+ 3.Kd6 Ta6+ 4.Kd5 Ta5+ 5.Kc6 Ta6+

(niet 5..Te5 6.Kd7 Td5+ 7.Ke6 met winst)

6.Kb7  Anders blijft zwart maar schaak geven.

6..Te6! en de pion valt. Remise!

TORENEINDSPEL  1 + 2

VRAAG:  Wat zijn de voornaamste verschillen tussen 1 en 2 ?

TORENEINDSPEL  1 + 2

ANTWOORD: 

- in stelling 1 is wit aan zet en in stelling 2 zwart, wat natuurlijk gunstig is

   voor de verdediger

- in stelling 1 staat de zwarte K afgesneden over 2 lijnen;

   in stelling 2 slechts over 1 lijn; ook gunstig voor de verdediger

- de zwarte toren staat in stelling 1 veel beter dan in 2, want hij heeft:

  VOLDOENDE SCHAAKAFSTAND tov de witte koning!

TORENEINDSPEL  1 + 2

ALGEMEEN:

VRAAG:      Waarom vergelijken we deze stellingen zo precies?

ANTWOORD:  Door op de specifieke kenmerken (als bijv. de positie van de koning en de 

toren, hoe ver is de pion opgerukt? enz.)

kun je een inschatting maken van de kansen en van de volgen aanpak.

! Zo kun je soms VAN TEVOREN inschatten of je wel of niet wilt AFWIKKELEN naar dat

specifieke TORENEINDSPEL !

TACTIEK

TORENEINDSPEL 3

Zwart aan zet

Dit is uit de partij:

Bernstein - Smyslov, Groningen 1946

Smyslov zag een aardige tactische wending en

speelde:

1..b2  Tot zijn verbazing volgde er

2.Tb2:

VRAAG:  Probeer eens te bedenken wat wits bedoeling was. Kost dit niet gewoon een toren?!

TACTIEK

TORENEINDSPEL 3

Zwart aan zet

Dit is uit de partij:

Bernstein - Smyslov, Groningen 1946

ANTWOORD:

Nee! Op 1..b2 2.Tb2:!! redt wit zich verrassend met

2..Th2+ 3.Kf3! Tb2: en het is PAT!

In feite volgde er in de partij 

2..Kg4 Dit bekijken we in de volgende slide.

De 2e stelling ontstond uit de beginstand door:

1..b2 2.Tb2: Kg4 en nu

3.Kf1!  Hier werd tot REMISE besloten.

WAAROM? 

Na bijv. 3..Th1+ 4.Kg2 of 3..Kf3 4.Ta3+  komt zwart niet verder. Hoewel?!

3.Kf1!  -en stelling 1 is ontstaan- werd tot REMISE besloten.

Maar is dat wel zo duidelijk voor ons? Er had bijv. kunnen volgen:

 3..Kf3 4.Ta3+  Kg4 en we hebben stelling 2 bereikt.

VRAAG: Mag wit nu torens ruilen of verliest hij dan het pionneneindspel?

Probeer dit eens uit te werken.

Nog een voorbeeld:

Wit speelde in stelling 1:

1.Kf4  Hij heeft weinig anders, want 

- pion f5 is gepend en

- als Ta8 speelt, valt pion a7          Er volgde nu:

1..Kf7      Een slimme zet.   Stelling 2 is bereikt.

OPGAVE:  Bedenk hoe wit nu de fout in ging en het remise werd.

1..Kf7      Een slimme zet.   Stelling 2 is bereikt.

OPGAVE:  Bedenk hoe wit nu de fout in ging en het remise werd.

OPLOSSING:     Het motief is je inmiddels misschien bekend: pat!

1.Th8? Ta7:!!

2.Th7+  'Torenwinst!', moet wit gedacht hebben. Maarrr...

2..Kf6! 3.Ta7: Pat!

OPGAVE: Hoe wint wit wél in deze stelling?

OPGAVE: Hoe wint wit wél in deze stelling?

Oplossing: 

Na 1.f6! heeft zwart geen goede zet meer:

- op 1..Kf6: volgt 2.Tf8+ en a7-a8D

- op 1..Ke6 of 1..Kg6 beslist 2.Te8+ of Tg8+ en a7-a8D

- tenslotte wint na 1..Ta1(2, 3, 4 of 6) wél de ons nu bekende wending:

  2.Th7! Ta7: 3.Th7+ en torenwinst.

TERUGBLIK

Hoe vond je het vanavond?