Literatuur les 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Lesdoelen

- Je leest in Zonder titel

- Je weet wat een (nevenschikkend en onderschikkend) voegwoord is

- Je weet wat een enkelvoudige en samengestelde zin is

- Je leert wat een hoofd- en een bijzin is

Lesprogramma

- Welkom en interview kijken (10 min)

- Lezen Zonder titel (25 min)

- Uitleg: hoofd- en bijzinnen (10 min)

- Zelfstandig werken (20 min)

Lezen H45 - H50

Personages:

- uiterlijke kenmerken

- karaktereigenschappen

Perspectief

Tijd

Ruimte 

Spanning

Terugblik 

Huiswerk zinsontleding

Voegwoorden

1. Nevenschikkend voegwoord: verbinden twee woorden, woordgroepen of hoofdzinnen. 

dus, en, maar, of en want

2. Onderschikkend voegwoord: verbind een hoofdzin en een bijzin.

zoals: aangezien, als, dan, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, omdat, opdat, tenzij, terwijl, toen, voordat, zodat en zodra. 

Zoek de twee voegwoorden

Toen de stroom uitviel, staken we kaarsen aan, omdat het aardedonker was. 

Enkelvoudige zin = één persoonsvorm

Samengestelde zin = twee of meer persoonsvormen

Samengestelde zin

– De gemeenteraad heeft besloten dat de kleine dorpsschool wordt opgeheven als het leerlingenaantal nog verder zal teruglopen.

– De gemeenteraad had besloten dat de kleine dorpsschool werd opgeheven als het leerlingenaantal nog verder zou teruglopen.

Welke zinnen zijn samengestelde zinnen? 

A ‘We stonden te juichen met z’n allen.

B Het liefst waren we op de stoelen geklommen, maar daar was het uitreikingsgala iets te deftig voor.’

C Nathalie van Koot van het Wereld Natuur Fonds (WNF) wordt opnieuw blij als ze erover vertelt.

D Het WNF kreeg samen met de Zuid-Afrikaanse Peace Parks Foundation een dikke veertien miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij.

Hoofdzin (HZ) en Bijzin (BZ)

Hoofdzin

Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar; er passen (bijna nooit) andere zinsdelen tussen.

De persoonsvorm staat voor in de zin: als eerste of tweede zinsdeel.

Bijzin

Tussen onderwerp en persoonsvorm kúnnen wel andere zinsdelen staan (bijvoorbeeld het woordje 'niet').

De persoonsvorm staat vaak achter in de zin.

Een samengestelde zin kan bestaan uit:

- twee of meer samengevoegde hoofdzinnen (hoofdzin + hoofdzin);

- een hoofdzin met een of meer bijzinnen erin (bijzin + hoofdzin);

- een of meer hoofdzinnen met een of meer bijzinnen erin (hoofdzin + hoofdzin + bijzin). (hoofdzin+bijzin+bijzin)

Is het onderstreepte gedeelte van de volgende zin een hoofdzin of een bijzin?

Zwitserland ligt in het hart van Europa, maar het wijkt in veel opzichten af van andere Europese landen.

Aan de slag

- Maak de opdrachten van de Planning Hoofd- en bijzinnen