Zintuigen - het olfactorisch vermogen

• Biologie
• Secundair onderwijs

Zintuigen

De kracht van geur:

het olfactorisch vermogen

Soorten zintuigen

1. chemische zintuigen:

• reuk (olfactorisch)
• smaak
• zicht

2. mechanische zintuigen:

• tast
• gehoor
• elektrisch
• magnetisch

 

Olfactorisch

1. geurmoleculen
2. zenuwuiteinden (300-400 geurreceptoren)
3. reukkolf of bulbus olfactorius
4. reukschors of cortex olfactorius

Wat ruiken we?

• ca 1/2 van de receptoren is bij iedereen dezelfde, de rest niet

voorbeeld: androsteron (= stofwisselingsproduct testosteron)

• soms zelfs beter dan honden
• super goed in onderscheid tussen geuren

Wat ruiken we?

• ca 1/2 van de receptoren is bij iedereen dezelfde, de rest niet

voorbeeld: androsteron (= stofwisselingsproduct testosteron)

• soms zelfs beter dan honden
• super goed in onderscheid tussen geuren

experiment: chocoladegeur in gras

experiment: T-shirt van partner herkennen

Wat met geurverlies?

• anosmie
• hyposmie
• kakosmie

Wat met geurverlies?

• anosmie
• hyposmie
• kakosmie
• oorzaken:

- infectieziekten (griep, corona bv)

- klap op je hoofd

- neurale degeneratie (alzheimer bv)

Wat wil het woord "Umwelt" zeggen volgens Ed Yong?

Welke 3 onderdelen bevat de Umwelt van een teek?

Chemisch zintuig

Mechanisch zintuig

zicht

elektrisch

gehoor

reuk

magnetisch

smaak

reukkolf

reukschors

bulbus olfactorius

cortex olfactorius

reukcellen

Hoe weten we vanwaar een geur komt?

Hoeveel verschillende geurreceptoren hebben we?

1. minder dan 500
2. 1000 - tal
3. 20 000 - tal
4. 1 000 000 000 000 - tal

Hoe heet het volledig kwijt zijn van je olfactorisch vermogen?

1. kakosmie
2. anosmie
3. hyposmie
4. anemie

Hoe ruiken honden?

• aparte luchtstroom om te ruiken
• ook ruiken tijdens uitademen
• reukepitheel: labyrint van dunne benige platen
• 250 miljoen receptoren
• ca 800 verschillende receptoren
• vomeronasaal orgaan (cf. later) 

Geuren & olifanten

• ca 2000 geurreceptorgenen
• leren makkelijk onbekende geuren te detecteren (TNT bv)
• ruiken landmijnen (Angola)
• ruiken naderende regen
• chemische herinneringen  - migratietochten

Feromonen

= stoffen die gebruikt worden binnen eenzelfde soort om een effect teweeg te brengen.

• lichtgewicht feromonen (prooi / alarm)
• middelzware feromonen (voedsel)
• zwaarste feromonen (identiteitsplaatjes)

De Umwelt van honden is vooral gebaseerd op geuren.

Geef 3 verschillen met het olfactorisch vermogen van de mens, zodat honden beter dan wij kunnen ruiken.

Wat is het nut van een gespleten neus bij honden?

1. Ze laten zo ook het vomeronasaal orgaan werken.
2. Ze krijgen op die manier 2 stromen van lucht binnen (1 voor geur, 1 voor ademen).
3. Ze kunnen zo ook ruiken bij het uitademen.

kalkoengier

albatros

ratelslang

doodskop vlinder

geurgeleide drones

dimethyl-sulfide

geur van dood

ethaanthiol

orgaan van Jacobsen

gaslek

antennes

desintegrins

geur van de zee

grote reukkolf

Geef 2 voorbeelden die aantonen dat olifanten fantastisch kunnen ruiken.

Hoe noemt de eigenschap in de biologie, dat de bolaspin doet om motten naar zich toe te trekken?

Ook het gentiaanblauwtje doet aan mimicry.
Hoe noemt men de strategie die deze vlinder toepast op mieren?

Leg uit: walvissen zijn klimaatkoelers.