Examen Nederlands - examenwoorden en stijlmiddelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Examentaal en stijlmiddelen

relativering

Een zaak in verhouding (in relatie) zien tot andere zaken; dingen in perspectief plaatsen

nuancering

Je brengt een nuance aan, als je een verzachtende omstandigheid naar voren brengt of iets afzwakt. Na een generalisatie kun je bijvoorbeeld zeggen dat iets toch niet in elke situatie geldt.

Na het winnen van een zilveren medaille: "Natuurlijk is het mooi dat ik als tweede vrouw ben geëindigd, maar er deden maar vier vrouwen mee."

1. relativering
2. nuancering

"Het is natuurlijk vervelend dat je portemonnee gestolen is, maar binnen twee weken heb je alle belangrijke passen weer en het bankpasje is sowieso al geblokkeerd."

1. relativering
2. nuancering

Ik heb een hekel aan verjaardagen, althans aan van die grote verjaardagsvieringen, met familie, vrienden en bekenden, waarbij allerlei mensen in een kring op een stoel zitten en de hele middag of avond op diezelfde plek blijven zitten, er hapjes worden rondgedeeld en je de jarige bijna niet spreekt.

1. relativering
2. nuancering

ironie

Milde spot: vaak door het tegenovergestelde te zeggen van wat je bedoelt

sarcasme

Bijtende spot: bedoeld om te kwetsen

cynisme

Verbitterde spot: niet meer geloven in goede bedoelingen

Goh, de vorige keer had je een betere smoes toen je te laat kwam.

1. ironie
2. sarcasme
3. cynisme

Ach, niemand gaat deze tekst lezen. Iedereen lijdt tegenwoordig toch aan een infofarct.

1. ironie
2. sarcasme
3. cynisme

Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld?

1. ironie
2. sarcasme
3. cynisme

Ironie, sarcasme of cynisme?

(zie de afbeelding op de vorige slide)

1. ironie
2. sarcasme
3. cynisme

paradox

een uitspraak waarvan de onderdelen op het eerste gezicht met elkaar in tegenspraak zijn, maar als je er even over nadenkt, zit er tóch een logische of soms zelfs wijze gedachte achter.

antithese (tegenstelling)

twee tegengestelde of contrasterende begrippen/

ideeën worden naast elkaar gepresenteerd.

Soms zijn je vrienden een groter gevaar dan je vijanden.

1. paradox
2. antithese

Zij steunen elkaar door dik en dun.

1. Antithese
2. Paradox

Schrijven is de kunst van het schrappen.

1. antithese
2. paradox

hyperbool

een sterke overdrijving, vaak met komische of ironische intentie (humor)

eufemisme

een verzachtende aanduiding van iets dat eng, onaangenaam of aanstootgevend is

litotes

een formulering die iets benadrukt door het tegenovergestelde te ontkennen: Daar zit ik niet direct op te wachten! ("Dat wil ik heel graag vermijden.")

understatement

een formulering die de werkelijkheid sterk afzwakt of verkleint, vaak met ironisch intentie

De litotes lijkt op een understatement. Zo kan: "Hij woont in grote luxe" worden weergegeven met een litotes: "Hij woont daar niet onaardig", maar ook met een understatement: Hij woont daar leuk!

Lionel Messi verdient 5,5 miljoen per jaar. Dat is een aardig inkomentje.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

In Nederland regent het 29 van de 30 dagen.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

Hij is 'in between jobs'.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

Ik word knettergek van je gezeur.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

Dat is niet onwaarschijnlijk.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

Die poolreizigers zullen het wel frisjes hebben.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

Het kost een paar centen, maar dan heb je ook wat.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

Een deel van het personeel zal moeten afvloeien.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

'Niet onaardig gedaan', zei mevrouw Ducroo over mijn 9,7 voor Frans.

1. hyperbool
2. litotes
3. understatement
4. eufemisme

retorische vraag

een onechte vraag, ook wel schijnvraag genoemd. De spreker of schrijver verlangt geen antwoord, maar gebruikt de vraagvorm om meer nadruk op het gezegde te leggen of om zijn publiek aan het nadenken te zetten.

Wil je ziek worden?

1. antithese
2. retorische vraag
3. hyperbool
4. eufemisme

De binnensteden veranderen in warzones door de fietsterreur.

1. ironie
2. eufemisme
3. hyperbool
4. cynisme

Geen halve maatregelen tegen illegale e-steps in Antwerpen: politie knipt ze dwars doormidden.

1. understatement
2. litotes
3. sarcasme
4. hyperbool

Bleek dat meneer nog 1429 dagen in het rijkshotel uit mocht zitten... hij is hiervoor ingesloten.

1. eufemisme
2. ironie
3. hyperbool
4. paradox

(bij afbeelding op vorige slide)

1. ironie
2. cynisme
3. sarcasme
4. hyperbool

De hoogste kwaliteit voor de laagste prijs.

1. paradox
2. hyperbool
3. litotes
4. antithese