Catch up: Middeleeuwen

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Catch up: Middeleeuwen

Wat weet je over de
Middeleeuwen? Minimaal 3 antwoorden.

Tegen ca. 1000 was bijna heel West-Europa bekeerd tot het __________________. Hoewel de het bestuur van Kerk en staat gescheiden was, probeerde de __________________ overheid greep te krijgen en te houden op de koningen en de benoeming van de keizers. Andersom deden ook de wereldlijke heersers hetzelfde met de benoemingen van geestelijken. Het was ook niet ongebruikelijk dat het geestelijke ambt overgeërfd werd van vader op zoon. Daarnaast was de kerk verantwoordelijk voor ________________ en opvoeding van burgers. Op die manier werd het hele culturele leven doordrongen van het christelijke _________________.

SLEEPVRAAG - VUL IN

christendom

kerkelijke

scholing

geloof

De macht van de kerk

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa christenen.
• Als men niet naar de kerk wilde luisteren, kwamen ze terrecht in de hel.
• De kerk had veel macht en liet dat zien door de hoge en grote kerken.

                   ROMAANS & GOTIEK

Tijdens de middeleeuwen rond het jaar 1000 ontwikkelde men een bouwstijl die beïnvloed was door de ______________, maar toch uitgroeide tot een eigen stijl: de Romaanse stijl.

Kenmerken van 

de Romaanse kerk

Tot de belangrijkste kenmerken van de Romaanse architectuur behoren het gebruik van rondbogen en zware muren met kleine vensters. In tegenstelling tot de voor-romaanse kerkarchitectuur werd de buitenkant meestal versierd met vele architecturale ornamenten en beeldhouwwerk

Vanaf de elfde eeuw, het begin van het romaans in de architectuur, worden de kerken steeds groter. 

Wat is daarvan de reden geweest?

Er breekt een periode van rust en welvaart aan, waardoor de steden beginnen te groeien. Onder invloed van de Kerk maken veel mensen pelgrimstochten naar de heilige steden (o.a Rome, Santiago de Compostella). De toenemende bevolking en pelgrims hebben behoefte aan steeds grotere kerken. Bovendien waren de burgers trots op hun steden en een kathedraal was een statussymbool waarmee een stad zich onderscheidde.

Hoger, beter, mooier

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa christenen
• Mensen wilden erg graag na hun dood in de hemel komen.
• Om hun God te eren bouwden ze hoge kerken.
• Ook konden ze zo laten zien hoe rijk de stad was.
• Het geld voor de bouw kwam van de gilden, of van de handel in aflaten.
• Met een aflaat kon je je zonden afkopen om tóch in de hemel te komen

1

4

Apsis

koor

kooromgang

straalkapellen

viering/kruising

dwarsschip/transept

middenschip

zijbeuk

narthex

Wat is de functie van het
kooromgang met
straalkappelen?

Op welke manieren werden aan de ongeletterde gelovigen de Bijbelverhalen duidelijk gemaakt?

Welke bewering hoort niet bij een bedevaart (pelgrimstocht)?

Bedevaart - Een reis naar een plaats waar een heilige of een bijzondere gebeurtenis wordt herdacht.

1. Met de bedevaart beoogde men een verdieping van het geloofsleven, de devotie, of een verdieping van de kennis van het geloof.
2. De bedevaart was de enige manier om rechtstreeks in de hemel te komen bij het laatste oordeel.
3. De bedevaart kon als straf worden opgelegd door een stadsbestuur aan misdadigers voor een vergrijp of misdaad.
4. De bedevaart kon een boetedoening zijn voor zonden. En je kon er een aflaat* mee verdienen. *kwijtschelding van een tijdelijke straf na de dood.

Welke uitspraak hoort niet bij een relikwie en reliekhouder?

1. Behalve de eigen parochianen kwamen er ook veel gelovigen uit de omgeving om een volle aflaat te verdienen. Die toeloop van buiten leverde de parochie extra inkomsten op.
2. In een reliekhouder bevinden overblijfselen van een heilige of van een voorwerp dat met Christus of met een heilige in aanraking is geweest.
3. In een reliekhouder bevindt zich de ziel van een heilige. De ziel van een heilige staat voor het 'goed' en kan het kwaad bij een mens verdrijven.
4. Een relikwie is in het bijzonder een stukje van de kleding of van het gebeente.

 Nog meer dan tijdens de romaanse periode bloeien tijdens de gotiek handel en welvaart en verwerft de stedelijke burgerij steeds meer macht en invloed. Noem voorbeelden op het gebied van architectuur en schilderkunst waaruit blijkt dat de burgerij steeds belangrijker wordt in de middeleeuwse maatschappij.

Antwoord:

In gotische stijl gebouwde stadhuizen, kastelen, stadsmuren en markthallen benadrukken de toenemende macht en rijkdom van de stedelijke burgerij. De opkomende macht van de burgerij wordt ook weerspiegeld in de gotische beeldende kunst, die ______________ wordt. Profane schilderkunst neemt een steeds belangrijker plaats in, met name _________________ komt op.

naturalistischer

portretkunst

Hoe heet deze boog die vaak in de
Romeinse, Romaanse en Renaissance
bouwkunst werd toegepast?

ROMAANS

GOTIEK

GEWELFBOUW

DUNNERE MUREN

DIKKE MUREN

SPITSBOGEN

RONDBOGEN

GROTE VENSTERS

KLEINE VENSTERS

KRUISRIBGEWELF

SKELETBOUW

TONGEWELF

HORIZONTAAL GEBOUWD

VERTICAAL GEBOUWD

STEUNBEREN

PINAKEL

LUCHTBOGEN

GESLOTEN, LOMP, LOG

OPEN EN SIERLIJK

Hoe heten deze figuren?

pilaarfiguren in zuil

los van zuil, meer vrijstaand

emotieloos

meer emoties zoals lachen of lijden

statisch, strak, bewegingloos

dynamischer, houding losser

plooien ter decoratie

lossere plooien

Bekijk de afbeelding goed.

- achtergrond (hoog)

- middengrond (midden)

- voorgrond (laag)

Wat is een ketter?

1. Iemand die in gedachten of daden afweek van het christelijke geloof.
2. Een monnik die schreef over de leer van de kerk.
3. Een mens die witte magie beoefend.
4. Mensen die boetedoen.

Dit schilderij is rond 1520 gemaakt voor een kerk in Nederland. Het was een bonte boel in de kerken in de Middeleeuwen. Kleurige schilderijen sierden eveneens gekleurde wanden.

Welke kenmerken heeft schilderkunst in de middeleeuwen?

1. Verhoudingen kloppen
2. Verhoudingen kloppen niet
3. Het verhaal was belangrijk
4. De techniek was belangrijk

De game Dark Souls en de game Bloodborne willen de speler het gevoel geven in een donkere, duistere wereld te leven.
Welke aspecten van gotische architectuur draagt hieraan bij? Noem twee aspecten.

Antwoord: 

Hoge ramen, puntige daken, hoge gebouwen

Kenmerken van 

de Gotische kerk

Opvallende kenmerken van de Gotische bouwkunst zijn de puntige bogen (spitsbogen), rijke ornamentiek en gebrandschilderde ramen. De kathedralen worden immense bouwwerken die alsmaar hoger worden.

Wat is de functie van de architectuur van de gotische kerk

1. Macht uitstralen, angst creëren
2. Zo pasten alle kunstwerken in de kerk
3. Had geen functie
4. Mensen waren erg claustrofobisch.

Timpaan

Bij het betreden van een kerk liep je eerst onder het laatste oordeel door. Dit was weergegeven in een timpaan bovenin het portaal van de kerk. Bij het laatste oordeel worden de doden geoordeeld of ze de hemel mogen betreden. 

Het laatste oordeel moest de mensen waarschuwen om volgens de regels van het geloof te leven. Als ze dat niet deden kwamen ze in de hel terecht. Elke keer voor binnenkomst werden de gelovige geconfronteerd met het laatste oordeel. 

Op deze timpaan is het laatste oordeel te zien.

Kijk goed naar dit detail van de timpaan. Op de volgende slide krijg je de vraag wat hier te zien is.