11/10 3.4. Boeren en heren op een domein

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

3.4. Boeren en heren op een domein

leerdoelen

KA De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

1. Ik kan uitleggen hoe de samenleving in West-Europa veranderde van een stedelijke naar een zelfvoorzienende agrarische cultuur.

2. Ik kan beschrijven hoe landbouwbedrijven zichzelf voorzagen van alles wat ze nodig hadden zonder afhankelijk te zijn van handel.

3. Ik kan uitleggen hoe landgoederen werden georganiseerd en welke rol de bewoners daarin speelden.

4. Ik kan beschrijven hoe boeren verplicht waren om een deel van hun oogst en arbeid af te staan aan hun heer.

5. Ik kan voorbeelden geven van hoe deze veranderingen het dagelijks leven van mensen in West-Europa beïnvloedden.

Wat zijn Romeinse limes?

1. Soldaten van het Romeinse Rijk
2. De leiders van het Romeinse Rijk
3. Gevechten tussen de Romeinen en Germanen
4. Natuurlijke grenzen van het Romeinse Rijk

Hoe dachten de Romeinen over de Germanen?

1. Ze vonden het barbaren
2. Het was een minderwaardig volk
3. Ze vonden het goede krijgers
4. Het was een verdeeld gebied

Wat namen de Germanen over van de Romeinen?

1. Het schrift
2. Landbouw
3. Griekse taal
4. Alle Romeinse goden

Oorzaken van de val van het Romeinse Rijk

1. Romanisering, binnenvallen Hunnen
2. Economische crisis, binnenvallen Germanen
3. Generaals wilden macht in Rome en verdedigden de grenzen niet
4. opkomst van het Christendom en binnenvallen Germanen

Wat is nog een oorzaak voor de val van het Romeinse Rijk?

1. De volkeren die in het Romeinse Rijk leefden waren vijandig tegenover het Rijk
2. Er was altijd veel ruzie om de opvolging van keizers
3. De wapens van de Romeinen waren niet up to date
4. Alle Romeinse ambtenaren waren corrupt en verduisterden het belastinggeld

Val Romeinse Rijk

Einde agrarisch-urbane samenleving

- Einde centraal gezag

- Einde militair gezag/structuur

- Einde geldeconomie

- Einde geld/handel

- Daling landbouwproductie

In plaats daarvan: autarkie

 autarkisch landbouwstelsel in de vorm van een zelfvoorzienende agrarische cultuur. 

Hofstelsel

Vroege middeleeuwen: Grootgrondbezit: domeinen

Hofstelsel:

Meeste boeren zijn horigen (woonden op het hoeveland)

- Mogen het land niet zomaar verlaten

- Vallen onder directe rechtspraak van de heer

- Deel van de oogst afstaan (belasting in natura)

- herendiensten (werken op het vroonland)

- Soms ook dienen bij het leger van de heer

Horigen

Belasting in natura en herendiensten

Edelman/klooster

meerdere domeinen in het bezit

Beheerder rentmeester

Woning heer/rentmeester is het centrum (burcht = kasteel)

Ommuurd: zorgt voor bescherming

Tweeslagstelsel

Landbouwproductie niet hoog,

helft van de grond ligt een half jaar braak 

Vrije boeren:

Iets meer rechten

Gebruik maken van 'woeste grond' 

'heervaart' 

Kroondomeinen

domeinen die rechtstreeks onder koning of keizer vallen

Karel de Grote (800 v. Chr.) 

stelt richtlijnen op voor zijn domein (Capitulaire de Villis)

Grote verschillen tussen domeinen

Verschillen 

Hofstelsel speelt zich binnen leenstelsel (feodalisme) af

Hofstelsel:

Landbouwstelsel met een zelfvoorzienend domein en de relatie tussen heer en horige

Leenstelsel:

Bestuurssysteem gebaseerd op de verhouding tussen leenheer en leenmannen (feodalisme, feodale verhoudingen).

Wat houdt het begrip horigheid in?

In de vierde eeuw na Christus begon het Romeinse Rijk in West-Europa uiteen te vallen.
Dit had ondermeer als gevolg dat de handel tot stilstand kwam.

In de zesde eeuw brak voor de eerste keer een pestepidemie uit in het Oost-Romeinse Rijk: er stierven miljoenen mensen en de samenleving raakte ontwricht. Hoewel in de zevende en achtste eeuw ook nog uitbraken van de pest voorkwamen, bleef de eerstvolgende grote, zeer dodelijke pestepidemie uit tot 1347.
Verklaar met een kenmerkend aspect van de vroege middeleeuwen waardoor grote pestepidemieën in die periode bijna niet voorkwamen in West-Europa.

In 2014 werd in Utrecht bij werkzaamheden op het Domplein een schat gevonden. Er werden 52 gouden en 12 zilveren munten opgegraven die afkomstig waren uit de periode 560-700. De gouden munten waren voornamelijk in Utrecht zelf geslagen. De zilveren munten waren sceatta's, een betaalmiddel dat in meer Noord-Europese steden werd gebruikt. De vondst van deze schat nuanceert het gangbare beeld van de vroege middeleeuwen.
Noem dit gangbare beeld van de vroege middeleeuwen en toon aan dat de vondst dit beeld nuanceert.