Nieuw examen_1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Zet deze beschrijvingen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger
naar later. Noteer alleen de nummers.

Antwoord 

2, 5, 1, 3, 6, 4

Erasmus geeft een positief oordeel over het werk van Manutius. Dit positieve oordeel kun je verklaren met twee kenmerkende aspecten van de zestiende eeuw.
Noem deze twee verschillende kenmerkende aspecten uit de zestiende eeuw en verklaar daarmee telkens een positief oordeel van Erasmus.

Antwoord 

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• In de zestiende eeuw vindt 'het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling' plaats

• waardoor Erasmus positief is omdat Manutius zorgt voor omvangrijk bronmateriaal / zorgt voor bronmateriaal zonder fouten

• In de zestiende eeuw vindt 'de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid' plaats

• waardoor Erasmus positief is omdat Manutius werken van klassieke

auteurs toegankelijk maakt / werk publiceert van auteurs die in de Oudheid / in het Latijn / Grieks schreven

Een anekdote:
In 1524 klaagden de bestuurders van de Duitse stad Leipzig bij de katholieke hertog George van Saksen over zijn gebod dat de drukkers in Leipzig alleen maar godsdienstige geschriften in het Latijn mochten
drukken (waar volgens hen geen vraag naar was) en niet in het Duits (waar veel vraag naar was).
Verklaar het gebod van George van Saksen door aan te geven:
* wat de hertog wilde bereiken op godsdienstig gebied en
* dat juist dit gebod hieraan kon bijdragen.

Antwoord 

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Hertog George van Saksen wilde met dit gebod de reformatie een halt toeroepen / het katholieke geloof beschermen (omdat lutherse / protestantse geschriften in het Duits verschenen)

• Juist het drukken van lutherse / protestantse geschriften droeg bij aan de snelle verspreiding van de reformatie / door het verbod op drukken van deze geschriften konden de ideeën van de reformatie minder snel worden verspreid

Bartjens sluit met zijn sommen aan op de actuele situatie in de Republiek in de zestiende én de zeventiende eeuw. Leg voor beide sommen apart uit welke actualiteit dit is, waarbij je je antwoord voor de eerste som ondersteunt met een kenmerkend aspect uit de zestiende eeuw en voor de tweede som met een kenmerkend aspect uit de zeventiende eeuw.

Antwoord 

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Bartjens sluit aan op de actualiteit dat er gevechten tegen Spaanse troepen plaatsvinden / dat Nederlandse steden worden belegerd

• wat past bij 'het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat'

• Bartjens sluit aan op de actualiteit dat er veel overzeese handel

plaatsvindt / dat de overzeese handel groeit (waarvoor steeds meer schepen nodig zijn)

• wat past bij 'de wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie' / bij 'de economische bloei van de Republiek'

Verklaar:
 bij welke ontwikkeling in de monarchie in de zeventiende eeuw het eerste besluit van Jacobus II paste en
 dat voor de puriteinen het tweede besluit een reden was om in opstand te komen tegen het Engelse gezag.

Antwoord 

Voorbeeld van een juist antwoord is:

bij 1:

• Dit besluit waarmee Jacobus II zijn machtspositie verstevigde / zijn macht over de koloniën vastlegde, paste bij 'het streven van vorsten naar absolute macht'

bij 2:

• Dit besluit leidde tot een opstand omdat de puriteinen (Pilgrim Fathers) naar Noord-Amerika waren geëmigreerd om daar hun geloof vrij uit te oefenen / een nieuwe samenleving te beginnen

Leg uit welke ontwikkeling de veranderingen die het stamhoofd noemde veroorzaakte.

Antwoord

Uit het antwoord moet blijken dat in het noordoosten van Noord-Amerika vestigingskoloniën werden gesticht / de groeiende groep kolonisten land opeiste voor landbouw, waardoor de Oneida-stam steeds minder leefruimte kreeg / kolonisten de jachtgebieden van de Oneida-stam in gebruik namen.

Gebruik bron 3. Stel: je doet onderzoek naar 'de uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën, en de opkomst van het abolitionisme'. Je concludeert dat je met de taak van Reichard een onderdeel van je onderzoek wél kunt illustreren en een ander onderdeel niet. Leg beide delen van je conclusie uit.

Antwoord

Kern van een juist antwoord is:

• Je kunt met de taak van Reichard wel het onderdeel illustreren over 'de uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van de plantagekoloniën', omdat Reichard ervoor moet zorgen dat de slaafgemaakten op een Nederlandse suikerplantage in Zuid-Amerika

aan het werk blijven / dat de Nederlandse plantage in bedrijf blijft

• Je kunt met de brief niet het onderdeel illustreren over 'de opkomst van het abolitionisme', omdat Reichard slavernij in stand helpt te houden / uit de brief van Reichard geen afkeuring blijkt van slavernij / omdat medische verzorging van de slaafgemaakten geen verzet tegen slavenhandel / slavernij oproept

Zet deze gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen de nummers.

Antwoord

6, 3, 4, 1, 5, 2

Gebruik bron 4. Twee beweringen over de voorstellen van de commissie:
1 Uit de voorstellen blijkt dat de Britse samenleving door de industriële revolutie is veranderd.
2 De voorstellen dragen bij aan de democratisering van Groot-Brittannië. Ondersteun beide beweringen, waarbij je aangeeft welk voorstel van de commissie erbij past.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De industriële revolutie veroorzaakt groei van de steden (wat leidt tot nieuwe sociale klassen / tot sociale veranderingen), waarbij het voorstel past om dunbevolkte districten op te heffen / om de vrijgekomen zetels bij stedelijke gebieden onder te brengen

• Er is sprake van voortschrijdende democratisering omdat meer burgers kiesrecht krijgen / worden betrokken bij de politiek, wat past bij het voorstel om huiseigenaren met een bepaald inkomen kiesrecht te geven / omdat de intentie is dat vrijgekomen zetels niet in handen van een kleine groep rijken / grootgrondbezitters vallen

De plannen van de commissie in 1831 (zie bron 4) werden uiteindelijk doorgevoerd in een wet in 1832.
Noem deze wet en geef aan waardoor de wet gunstig was voor de industriële ondernemers.

Antwoord

Uit het antwoord moet blijken dat:

• de plannen tot uitvoering kwamen in de Reform Bill / Reform Act

• de industriële ondernemers meer politieke invloed kregen (omdat de stedelijke gebieden meer vertegenwoordigd werden in het Lagerhuis) / de landadel minder invloed kreeg (door het verdwijnen van kiesdistricten met weinig of geen inwoners)

Gebruik bron 5 (klik op de bron).
Met artikelen als deze wordt een verandering in het Britse bestuur in India ondersteund.
Licht dit toe door:
 de gebeurtenis te noemen waar dit artikel verslag van doet en
 zonder bron aan te geven welke Britse beleidsverandering hierna wordt ingevoerd en
 uit te leggen dat dit artikel die beleidsverandering wil ondersteunen.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Het artikel doet verslag van de opstand van Indiase soldaten (in 1857)

• waarna de Britten India onder direct bestuur stelden (en niet langer gebruikmaakten van inheemse leiders)

• Dit artikel ondersteunt de beleidsverandering met de afwijzing van de moord op Britse vrouwen en kinderen / door Indiërs af te schilderen als onmenselijke moordenaars, om zo de lezers ervan te overtuigen dat een Brits bestuur noodzakelijk is om de Britse belangen te beschermen / om chaos te voorkomen

Gebruik bron 6.
Jones Barker onderbouwt met dit schilderij het Britse imperialisme. Toon dit aan door twee voorbeelden van onderbouwing te noemen die Jones Barker weergeeft, waarbij je je antwoord ondersteunt met telkens
een verschillende verwijzing naar de bron.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

Jones Barker onderbouwt het Britse imperialisme door (twee van de volgende):

* met het overhandigen van de bijbel weer te geven dat het Britse imperialisme het christendom / de westerse beschaving in Afrika verspreidt

* met het verschil tussen de staande Victoria en de knielende Afrikaanse vorst / met de titel Het geheim van Engelands grootheid weer te geven dat de Britse vorstin superieur is

* met het knielen van de Afrikaanse vorst weer te geven dat landen zich aan het Britse gezag onderwerpen

Licht beide gegevens toe door:
* een economische verklaring te geven voor het ontstaan van de Swadeshi-beweging en
* een economische en een politieke verklaring te geven voor de reactie van de Britse kranten.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De Swadeshi-beweging werd opgericht omdat de Britse import van textiel concurreerde met de Indiase huisnijverheid / omdat India afzetmarkt werd voor Britse producten (wat de beweging wilde tegengaan met de oproep zelf te weven)

De Britse kranten waren negatief over de beweging omdat:

• het wegvallen van India als afzetmarkt een economische crisis in Groot-Brittannië zou veroorzaken / de groei van de Britse industrie zou schaden

• de Britten vreesden dat zij de macht over India (deels) zouden

verliezen als Indiërs zich gingen inzetten voor minder Britse invloed

Dit bericht wordt gezien als een belangrijk document in de ontstaansgeschiedenis van de Republiek van Weimar. Licht deze visie toe door:
* aan te geven welke politieke verandering in Duitsland in 1918 de legerleiding met deze reactie mogelijk maakt
* uit te leggen welke kritiek op de Weimar regering de conservatieve elite met dit bericht kan onderbouwen.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Door aan te geven dat het leger zijn plicht zal blijven doen / niet in opstand zal komen, maakt de legerleiding het uitroepen van de Republiek van Weimar / het beëindigen van het keizerrijk mogelijk

• Met het bericht kan de kritiek worden onderbouwd dat de regering van Weimar verantwoordelijk is voor de Duitse capitulatie / kan de dolkstootlegende worden ondersteund

• omdat uit het bericht blijkt dat het Duitse leger niet is verslagen op Duits grondgebied / de legerleiding het leger onder controle heeft / het leger nog functioneert / nog in actie is

Ondersteun beide beweringen, elk met een verschillend argument.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De gevangene was rechteloos / werd (met geweld) onderdrukt / werd vrijheid van denken ontnomen / werd gestraft voor een afwijkende politieke mening, wat paste bij een totalitaire staat

• De gevangene werd (hardhandig) gedwongen 'Heil Hitler' te zeggen /

zich te onderwerpen aan het nationaalsocialisme, wat bijdroeg aan het creëren van een Volksgemeinschaft

Gebruik bron 8 (klik op de bron). Een interpretatie:
Boothby ziet continuïteit en verandering in het beleid dat de Britse regering in 1919 en in 1938 voert ten aanzien van Duitsland. Onderbouw deze interpretatie door:
* zonder bron aan te geven welk zelfde doel de Britse regering in 1919 en in 1938 probeert te bereiken met haar beleid en
* uit te leggen op welke verandering in het Britse beleid in 1938 Boothby reageert, waarbij je je antwoord ondersteunt met een passende verwijzing naar de bron.

Antwoord

Kern van een juist antwoord is:

• Zowel in 1919 als in 1938 probeert de Britse regering de Duitse dreiging weg te nemen / de (langdurige) vrede met Duitsland te garanderen

• Door te zeggen dat het Verdrag van Versailles (een van de volgende):

* geen wondermiddel is

* tot grote problemen heeft geleid

* geen goed verdrag is

• reageert Boothby op het Britse regeringsbeleid van appeasement / van onderhandelen over Duitse eisen (terwijl in 1919 Duitsland wordt buitengesloten tijdens de onderhandelingen)

Gebruik bron 9.
Met deze foto kun je de economische en de sociale ontwrichting van de Duitse samenleving in mei 1945 illustreren.
Toon beide aan.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

Met deze foto kun je illustreren dat:

• de Duitse infrastructuur verwoest is (wat past bij economische ontwrichting)

• Duitse burgers op de vlucht slaan / er veel Heimatvertriebenen zijn (wat past bij sociale / morele ontwrichting)

Stel: je doet onderzoek naar het Nederlandse ingrijpen in Nederlands-Indië en je vindt deze bron (klik op de bron). Je concludeert dat dit verslag een eenzijdige weergave is.
Licht je conclusie toe door:
* uit te leggen welke boodschap Brandt wil overbrengen over het Nederlandse ingrijpen, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron en
* zonder bron met een kenmerkend aspect uit de twintigste eeuw een verklaring te geven voor het Nederlandse ingrijpen.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Brandt brengt (als voorlichter van het KNIL) de boodschap over dat het Nederlandse ingrijpen legitiem is / de beste optie is voor Indonesië / noodzakelijk is, omdat de opstandelingen niet het beste voor hebben met het land / omdat de opstandelingen voortkomen uit de Japanse vijandelijke bezetting

• door te schrijven dat opstandige Indonesiërs (een van de volgende):

* opgevoed zijn met blankenhaat

* geïndoctrineerd zijn door de Japanners

* losgebroken horden zijn

* uit dom wanbegrip de Nederlandse steun weigeren

* gedreven worden door fanatici

• Door in te grijpen wilde de Nederlandse regering 'verzet tegen het

West-Europese imperialisme' / 'de dekolonisatie die een einde maakt

aan de westerse hegemonie' tegengaan

In 1949 was Nederland een van de oprichters van de NAVO. Leg uit bij welke verandering van de Nederlandse buitenlandse politiek na 1945 het lidmaatschap van de NAVO paste en geef vervolgens een politieke verklaring voor deze verandering.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Het lidmaatschap van de NAVO paste bij het loslaten van de vooroorlogse neutraliteitspolitiek (of een juiste omschrijving hiervan), omdat door dit lidmaatschap Nederland openlijk de kant koos van / zich moest inzetten voor het westers bondgenootschap

• Nederland dacht niet in staat te zijn zich te beschermen tegen het

communisme / voelde zich door de Koude Oorlog bedreigd (waardoor zij lid werd van een defensief bondgenootschap) / wilde de Marshallhulp niet mislopen (waardoor de invloed van de Verenigde Staten toenam)

Klik op de bron en bekijk hem.
Een conclusie:
De redactie van De Waarheid geeft een communistisch standpunt weer over de opstand. Ondersteun deze conclusie door:
* uit te leggen welk communistisch standpunt De Waarheid over de opstand weergeeft, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron en
* zonder bron een oorzaak voor de economische malaise te noemen waarin de DDR zich in 1953 bevindt.

Antwoord

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De redactie geeft het communistische standpunt weer dat de opstand is gebruikt door / is aangewakkerd door kapitalistische / westerse onruststokers / dat het Westen eropuit is de DDR-regering ten val te brengen (wat past bij het communistische vijandbeeld van het Westen

tijdens de Koude Oorlog)

• door te schrijven dat (een van de volgende):

* spionage- en sabotage-organisaties in het Westen proberen Oost-Duitse arbeiders aan te zetten tot demonstraties

* mannen uit West-Berlijn zich aansluiten bij de demonstranten

* agenten uit West-Berlijn proberen de arbeiders over te halen om

naar het Westen te marcheren

• De economische malaise van de DDR wordt veroorzaakt door de slecht

functionerende planeconomie van de DDR / door de herstelbetalingen

aan de Sovjet-Unie / door het afwijzen van Marshallhulp

Bekijk de bron hiernaast.
Een gegeven: Na het neerslaan van de opstand worden de bevoegdheden van de Staatssicherheitsdienst in de DDR uitgebreid.
Leg uit dat dit gegeven het beeld van de Oost-Duitse arbeiders, zoals dat wordt geschetst in de bron, nuanceert.

Antwoord

Kern van een juist antwoord is: Het beeld dat de Oost-Duitse arbeiders niet zijn over te halen om zich tegen de DDR te keren / rustig terugkeren naar hun werk wordt genuanceerd door het uitbreiden van de bevoegdheden van de Staatssicherheitsdienst, (die de Oost-Duitse burgers controleert / die tegenstanders van het regime uitschakelt) omdat hieruit kan worden opgemaakt dat de regering er rekening mee houdt dat sommige arbeiders zich blijven verzetten / zich toch laten beïnvloeden door het Westen / het

kapitalisme.

Tijdens het wereldkampioenschap ijshockey in 1961 verbood de leiding van de West-Duitse ijshockeybond hun spelers deel te nemen aan een wedstrijd tegen het team van de DDR. De West-Duitse spelers zouden, als ze de wedstrijd verloren, aanwezig moeten zijn bij het hijsen van de Oost-Duitse vlag en het spelen van het Oost-Duitse volkslied.

Leg uit dat dit besluit paste bij de opstelling van de BRD ten aanzien van de DDR op dat moment.

Antwoord

Kern van een juist antwoord is:

De BRD erkende op dat moment de DDR niet als zelfstandige staat, zodat vermeden moest worden dat de spelers openlijk zouden moeten luisteren naar het volkslied / moesten kijken naar het hijsen van de vlag van de DDR omdat dit gezien zou kunnen worden als teken van erkenning.