Nectar 4 Waarnemen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 4 Waarnemen en Reageren

Waarnemen

Welke prikkels komen er op je af als je een filmpje kijkt?

Prikkels

De hele dag door ontvang je informatie vanuit je omgeving. We noemen dit prikkels. 

Er zijn verschillende soorten prikkels:

 1. Uitwendige prikkels; geur, stof, licht, geluid

2. Inwendige prikkels; honger, moe, dorst

Zintuigen

Vangen prikkels op.

Zijn gespecialiseerd om één soort prikkel op te vangen, zoals geluid met je oren. Dit noemen we een adequate prikkel voor de gehoorzintuigen in je oor. 

Impulsen

Zintuigen ontvangen prikkels en zetten dit om in kleine elektrische signalen. Dit noemen we impulsen. 

Zintuigen zijn verbonden met je hersenen door middel van zenuwen. 

 

Centraal zenuwstelsel

Bestaat uit hersenen, ruggenmerg en zenuwen. Het ontvangt prikkels vanuit de zintuigen. Zenuwen vervoeren impulsen via het ruggenmerg naar de hersenen

Bewustwording

Je ontvangt prikkels met je ogen en neus. Je zintuigen zetten de prikkels om in impulsen.  Je zenuwen sturen de impulsen naar je hersenen. Je hersenen ontvangen de impulsen.  Je hersenen verwerken de impulsen. Je bent je nu bewust van wat je ziet en ruikt. 

De hersenen geven een signaal (impuls), via het 

ruggenmerg en de zenuwen naar de armspieren. Er gaat 

ook een impuls naar de speekselklieren in je mond.

-> Reactie (respons): de arm beweegt : het meisje pakt patat

-> Reactie (respons): het meisje krijgt speeksel in je mond.

Gedrag: alle reacties op prikkels samen

Geluid is een prikkel

1. Waar
2. Niet waar

Koppel de juiste prikkel aan het juiste zintuig

Lichtzintuig

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Licht

Geur

Geluid

Stoffen in voedsel

Geluid is een inwendige prikkel

1. Waar
2. Niet waar

Welke prikkel hoort bij welk zintuig? Sleep het plaatje naar de juiste prikkel.  

Geur

Licht

Smaak

Geluid

Aanraking

Je ruggenmerg maakt prikkels

1. Waar
2. Niet waar

Het centrale zenuwstelsel bestaat uit:

1. Hersenen, ruggenmerg
2. Ruggenmerg
3. Hersenen
4. Hersenen, ruggenmerg en zenuwen

Impulsen zijn elektrische signalen die gemaakt worden door zenuwen

1. Waar
2. Niet waar

prikkel

zintuig

bewustwording

impuls

Sleep naar: Waarnemen of Reageren?

Waarnemen

Reageren

Je ziet een auto op je afkomen.

Je voelt dat  het buiten warm is.

Je springt opzij.

Je doet je jas uit.

1

2

3

4

5

6

Fay merkt dat hij pijn heeft.

Fay raakt een hete pan aan.

In haar huid wordt de prikkel omgezet naar een bericht..

Fay trekt haar hand weg.

Haar hersenen sturen een bericht naar haar spieren..

Het bericht gaat naar zijn hersenen.

Harde oogvlies en hoornvlies

Het harde  (witte) oogvlies 

beschermt het binnenste van het oog.

Het hoornvlies is doorzichtig en beschermt de voorzijde van het oog.

Oog zenuw is de plek waar je wit uit het oog ziet gaan.

Het oog:

Adequate prikkel => licht.
zintuig   =>      lichtzintuig
orgaan   =>       het oog

Onderdelen van het oog

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Oog/oog.htm

Gele vlek:

Licht op het netvlies

Alleen maar kegeltjes

Blinde vlek:

Op het netvlies

Geen staafjes en kegeltjes:

Oogzenuw gaat hier het oog uit!

Pupil

Pupil = opening in iris

            = gat waardoor licht oog in gaat

Grotere pupil

1) meer licht op netvlies

2) zien bij weinig licht

Kleinere pupil

1) minder licht op netvlies

2) voorkomt beschadigingen netvlies

6.5 Het Netvlies

Het netvlies

BIOPLEK: werking netvlies

https://www.bioplek.org/animaties/oog/netvlies.html

Kleurenblind

Werken de kegeltjes niet goed

Veel voorkomende: Roodgroen kleurenblindheid

Dan zie je geen getallen in de afbeelding

Wat is kleurenblind?

Kleurenblind

Welk onderdeel van het oog beschermt je oog niet?

1. wenkbrauw
2. ooglid
3. wimper
4. hoornvlies

Welke delen van het oog kunnen het oog draaien?

1. de oogleden
2. de oogzenuw
3. de oogspieren
4. de lens

Welke oogafwijking heb je als de lens niet bol genoeg wordt?

1. bijziend
2. verziend

Welk onderdeel van het oog zorgt voor de hoeveelheid lichtinval in het oog? 

1. Netvlies
2. Pupil
3. Hoornvlies
4. Lens

Om te zien moet er licht in je oog komen. Waar gaat het licht langs naar je netvlies in je oog?

1. hoornvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam, netvlies
2. lens, pupil, hoornvlies, netvlies, glasachtig lichaam
3. hoornvlies, netvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam
4. netvlies, glasachtig lichaam, pupil, lens, hoornvlies

Gehoor

Het gehoor

Hoe hoor je geluiden?

Geluid: zijn trillingen in de lucht.

Een gitaar kan geluid maken, doordat deze de lucht laat trillen.

Welke onderdelen vind je in het uitwendige oor?

1. oorschelp, gehoorgang en trommelvlies
2. oorschelp, gehoorgang en oorsmeerkliertjes
3. oorschelp en oorsmeerkliertjes
4. oorschelp en gehoorgang

Wat is de weg van het geluid naar je hersenen?

-->

-->

-->

-->

-->

-->

gehoorbeentjes trillen

vocht in het slakkenhuis trilt

zintuigcellen zetten prikkel om in impulsen

impulsen gaan naar hersenen

geluid zorgt voor trillingen in de lucht

trommelvlies gaat trillen

Herhaling: wat is de prikkel voor je...

Oog

Oor

Neus

Tong

Huid

licht

geluid

geurstoffen

smaakstoffen

temperatuur

pijn

vormen

Gehoor andere dieren