H2 Stoffen

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 2 Stoffen

Lesdoelen 

Je kunt vier stofeigenschappen noemen.

Je kunt stoffen herkennen aan hun stofeigenschappen. 

Je kunt uitleggen in welke gevallen een stof gevaarlijk kan zijn. 

Je kunt de betekenis van gevarensymbolen beschrijven. 

Stofeigenschappen

Een eigenschap waaraan je een stof kunt herkennen:

• Geur; benzine 
• Kleur; koper is rood-oranje, goud is geel 
• Smaak; zoet, zout 
• Brandbaarheid; benzine 

Stoffen kunnen gevaarlijk zijn als je:

• de stof inademt  
• de stof inslikt 
• de stof op je huid, in je ogen of op je kleren krijgt 
• er met vuur bij komt 
• de stof met een andere stof mengt 

2.2

20 min theorie 

10 min opgaven maken

10 afsluiten 

Onthoud

• Eigenschappen waaraan je stoffen kunt herkennen, noem je stofeigenschappen. Voorbeelden van stofeigenschappen zijn:

– geur;

– kleur;

– smaak;

– brandbaarheid.

• Een stof kan op meerdere manieren gevaarlijk zijn:

– als je de stof inademt;

– als je de stof inslikt;

– als je de stof op je kleren, op je huid of in je ogen krijgt;

– als je met vuur bij de stof komt;

– als je de stof mengt met een andere stof.

• Stoffen die bij natuur- en scheikunde worden gebruikt, zijn soms schadelijk voor je gezondheid. Sommige van deze stoffen zijn zelfs giftig. Daarom mag je tijdens practicumlessen nooit stoffen proeven.

Lesdoelen 

Je kunt het verschil noemen tussen zuivere stoffen en mengsels.

Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden. 

Je kunt beschrijven hoe je ene stof kunt scheiden d.m.v. extraheren of filtreren. 

Zuivere stoffen

Eén soort stof. 

Bijvoorbeeld: kristalsuiker en puur water (H₂O). 

Mengsels

Combinatie van twee of meer stoffen.  

Bijvoorbeeld: omgeveingslucht en kraanwater. 

Zuivere stof

Mengsel

Zeewater

Puur goud

Koolstofdioxide

Diamant

Bloed

Mayonaise

Brons

Thee met suiker

Zwavel

Wat betekent het omcirkelde gevarensymbool?

1. Irriterend
2. Giftig
3. Bijtend
4. Dodelijk

Wat betekent het omcirkelde gevarensymbool?

1. Irriterend
2. Giftig
3. Bijtend
4. Dodelijk

Wat betekent het omcirkelde gevarensymbool?

1. Irriterend
2. Giftig
3. Bijtend
4. Dodelijk

Oplossingen

• Mengsels 
• Perfect gemengd 
• Vaak helder 

Bijvoorbeeld: thee, frisdrank en parfum. 

Suspensies

• Mengsels
• Een vloeistof waarin fijn verdeeld poeder zweeft. 
• Er staat vaak "schudden voor gebruik" of "roeren voor gebruik" op. 

Bijvoorbeeld: verf en sinaasappelsap. 

Wat is GEEN suspensie?

1. Shampoo
2. Taksi
3. Chocolademelk
4. Kalkwater

Wat is GEEN oplossing?

1. Bier
2. Appelsap
3. Sinaasappelsap
4. Thee

Extraheren

• Eruit trekken 
• Scheidingsmethode 

Filtreren

• Door een filter halen 
• Scheidingsmethode 

Extraheren en filtreren

2.2 maken

Opgave 1 t/m 10

Vanaf bladzijde 54 

Klaar? Kijk de opgaven digitaal na.

Klaar? lees paragraaf 3

Onthoud

• Een mengsel bestaat uit meerdere stoffen. Een zuivere stof bestaat uit één stof.

• Als je een vaste stof mengt met een vloeistof en de vaste stof verdwijnt, dan ontstaat een oplossing. Oplossingen zijn altijd helder. Je kunt erdoorheen kijken.

• Als een vloeibaar mengsel troebel (ondoorzichtig) is, kan het dus geen oplossing zijn. Zo’n mengsel is een suspensie.

• Met heet water, maar ook met andere vloeistoffen, kun je geur-, kleur- en smaakstoffen uit vaste stoffen halen. Je krijgt dan een oplossing. Dit proces noem je extraheren.

• Met een filter kun je een vaste stof van een vloeistof scheiden. In een filter zitten heel kleine gaatjes. De vaste stof die achterblijft in het filter noem je het residu. De vloeistof die door het filter heen gaat, is het filtraat. Dit proces noem je filtreren.

2.3

Massa

Met een weegschaal meten we de massa van een voorwerp. 

(we gebruiken nooit "gewicht") 

Kilogram (kg) of gram (g) of ton (t)

1 kg = 1000 g 

1 t = 1000 kg

Volume

Met een maatcilinder kun je het volume van een hoeveelheid vloeistof bepalen. 

Liter (L) of mililiter (mL) 

1 L = 1000 mL

Volume kubus/balk berekenen

Volume = lengte x breedte x hoogte 

(V = l x b x h)

Alles in dezelfde eenheid (bv. cm) 

Oefenopgave

Jan heeft een blok gevonden. Hij meet de zijden van het blok op; lengte 20 cm, breedte 150 mm, hoogte 8 cm. 

Wat is het volume van het blok? 

Onderdompelmethode

1. Vul de maatcilinder tot een  bepaalde hoogete met water. 
2. Lees de stand van het water af, door op ooghoogte te kijken, en schrijf dit op. Dit noem je de beginstand (Vb). 
3. Laat het voorwerp voorzichtig in het water zakken. 
4. Lees opnieuw de stand van het water af, op ooghoogte, en schrijf dit op. Dit noem je de eindstand (Ve). 
5. Volume = Ve - Vb 

2.3 maken

Opgave 1 t/m 15

Vanaf bladzijde 61

Klaar? lees paragraaf 4

2.4

Dichtheid

Dichtheid is een stofeigenschap. De eenheid is gram per kubieke cemtimeter (g/cm³). 

Voorbeeld: 

Een blokje aluminium van 1 cm³ heeft een massa van 2,7 gram. 

De dichtheid van aluminium is dan dus 2,7 g/cm³. 

Dichtheid bepalen

Dichtheid = massa / volume 

Dichtheid: gram per kubieke cemtimeter (g/cm³)

Massa: gram (g) 

Volume: kubieke centimeter (cm³)

Oefenopgave

Kim heeft een blokje gevonden en wil weten van welk materiaal het is gemaakt. Ze weegt het blokje; dit is 3792 gram. Daarna berekent zij het volume van het blokje door lxbxh te doen. Dit is 10 x 6 x 8 = 480 cm³. 

Bereken de dichtheid en bepaal van welk materiaal het is gemaakt. 

Antwoord: 7,9 g/cm3 dus ijzer 

Drijven, zinken en zweven

Drijven: de dichtheid van de stof is kleiner dan de dichtheid van water. 

Zinken: de dichtheid van de stof is groter dan de dichtheid van water. 

Zweven: de dichtheid van de stof is gelijk aan de dichtheid van water. 

2.4 maken

Opgave 1 t/m 12

Vanaf bladzijde 72

*vraag 10 niet

Klaar? Lees alles nog eens door of maak een samenvatting