J2 Th5 Erfelijkheid en evolutie COMPLEET

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

Herhalingsles voor de toets van morgen

Herhalingsles

Lesprogramma:

• Uitleg: basisstof 1 t/m 5
  
• Quizvragen 

Aan het einde van de les kunnen jullie: 

• je voorbereiden op de toets van morgen!!

Genotype

De erfelijke informatie voor alle eigenschappen. Je kunt het niet veranderen!

• Oogkleur
• Haarkleur
• Vorm van je gezicht

Fenotype

Je fenotype (uiterlijk) komt tot stand door je genotype en de invloeden vanuit het milieu.

• in de zon zitten
• haar verven
• tattoo
• littekens

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Behaarde bladeren

Een litteken

Wibi kan goed piano spelen

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Hebben alle spiercellen van een man hetzelfde genotype of hebben ze een ander genotype?

1. Hetzelfde genotype
2. Verschillende genotypen

Wat verandert er wel en wat niet?

1. wel: genotype niet: fenotype
2. wel: fenotype wel: genotype
3. wel: fenotype niet: genotype
4. niet: fenotype niet: genotype

Lichaamscellen

• Chromosomen liggen in paren.
• Een lichaamscel bevat 46
  chromosomen
  
  
• Voorbeelden: levercel
  spiercel, zenuwcel, etc.

Geslachtscellen

• Geen paren, enkelvoudig.
  
• Een geslachtscel bevat
  23 chromosomen

• Zaadcel
• Eicel

Chromosomen

• Chromosomen bestaan vooral uit DNA. DNA is de blauwdruk voor je uiterlijk
  
  
• Hier staat in wat voor oogkleur, huidskleur, haarkleur je hebt (het genotype)
  

Chromosomen

• Chromosomen komen in paren voor in lichaamscellen
  
  
• Lange dunne draden die in de celkern voorkomen
  
  
• Een mens heeft 46 chromosomen (23 paar)

Chromosomen

Als we de wirwar uit elkaar halen, houden we 46 chromosomen over

• Twee aan twee zijn ze gelijk: Er zijn dus 23 paren (23x2)
  

Genen

• Een mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.
  
  
• Een gen is een deel van een chromosoom wat één erfelijke eigenschap maakt.
  

Genen

• Genen staan aan of uit
  
  
• Genen hebben ook paren Als ze aan staan, maken ze eiwitten aan die voor iets zorgen
  
  
• Voorbeeld: oog 
  

Genenparen

Gelijke en ongelijke genenparen

voor

gelijke genen

ongelijke genen

Geslachtelijke voortplanting

46

Fenotype

nieuw genotype

        

         aantal chromosomen

            23 chromosomen

Zaadcel

Mutaties

• Chromosomen bestaan uit DNA
• DNA kan beschadigt raken bv bij celdeling of door straling
• de informatie voor erfelijke eigenschappen kan veranderd zijn
• Dit noemen we een mutatie
• als een mutatie zichtbaar is in het fenotype noemen we zo een organisme een mutant

Stoffen die een mutatie kunnen veroorzaken worden mutageen genoemd

Is elke mutatie erg?

1. Ja
2. Nee

Hoe komt een grote variatie in genotype binnen een soort tot stand?

1. Mutatie
2. Door verandering in het fenotype
3. Geslachtelijke voortplanting
4. Mutatie en geslachtelijke voortplanting

We spreken van een mutant wanneer

1. een mutatie zichtbaar is in het genotype
2. een mutatie niet zichtbaar is in het genotype
3. een mutatie zichtbaar is in het fenotype
4. een mutatie niet zichtbaar is in het fenotype

Wat is evolutie?

De ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.

De grondlegger van de evolutie theorie is Charles Darwin.

Evolutie
theorie?!

Om de evolutietheorie goed te kunnen begrijpen moeten we naar 3 dingen kijken:

-Variatie in genotypen
-Natuurlijke selectie
-Ontstaan van nieuwe soorten

Darwin vinken

Tijdens de reis van Darwin op the Beagle kwam hij op de Galapagoseilanden.

Op deze eilanden vond hij vinken die allemaal wel op elkaar leken maar toch net iets anders waren. 

Elk eiland had een andere voedselbron voor de vinken. De vinken hadden zich aangepast met hun snavel op de voedselbron

Argumenten voor de evolutietheorie

Darwin zegt dat elk organisme uitdezelfde voorouder is ontstaan. 

Het genotype is alleen aangepast door de jaren heen (zo ook dus het fenotype).

Bij verschillende dieren kunnen we bij de ontwikkeling vanaf de bevruchting in de groei veel dezelfde vormen zien. Dit wordt als argument aangevoerd voor de evolutietheorie. 

Rudimentaire organen

Bij veel organisme zijn er nog organen aanwezig die geen functie meer hebben.

De evolutietheorie zegt dat deze organen vroeger wel een functie hadden maar nu niet meer.

Natuurlijke selectie?!

Bij natuurlijke selectie blijft alleen de sterke leven.Het gaat hier om de overlevingskans.

Het organisme met de grootste overlevingskans zal zich meer voortplanten. Soorten die zich niet aangepast hebben aan de omgeving komen te overlijden. 

Ontstaan nieuwe soorten

Ontstaan van nieuwe soorten

Als milieuomstandigheden veranderen, moet een soort zich aanpassen

Eis: De groepen moeten geïsoleerd raken.

Variatie in genotype

Geologische tijdschaal (blz 47)

Vragen??

Aan de slag! 

Wat ga je doen:

LEREN VOOR DE TOETS VAN MORGEN!!!!!!!

Wat moet je leren: 
Basisstof 5.1 t/m 5.5