Voorbereidingsles

• Kunstzinnige oriëntatie
• Kunst
• +1
• Basisschool
• Groep 7,8

  Kijk een schilderij!

Begin de les met de volgende vragen aan de leerlingen:

• Ga staan als je wel eens naar een museum gaat. 
  
• Blijf staan als je wel eens een museum bezoekt met schilderijen?  
  
• Weet je nog de naam van het museum of van een schilder? 

vraag voor iedereen:

• Wie kent er nog meer een beroemd schilderij? 

Deze les gaat namelijk over schilderijen.

Naar welk schilderij kijk jij het liefst?

Hier zien jullie 4 beroemde schilderijen van 4 bekende Nederlandse schilders.

• Wie heeft een van deze schilderijen wel eens gezien en weet hoe de schilder heet?

ter info:

1. Jacob van Ruisdael 

2. Vermeer

3. Van Gogh 

4. Mondriaan 

Het zijn schilderijen die gemaakt zijn met allemaal een andere reden.

! Klik een voor een op de eerste 4 sterren, dan zie je de het genre/reden.

1: - Landschapschilderij, om de schoonheid van een landschap en de wolken te laten zien.

2: - Portretschilderij. Fotografie bestond nog niet, en zo kon je iemand op doek vastleggen.

3: - Stilleven, om de schoonheid van een voorwerp, dier of plant te laten zien.

4: - Abstract schilderij, een bewuste keuze van de kunstenaar; er is geen herkenbaar voorwerp afgebeeld.

Vraag de leerlingen:

• Wie wil vertellen naar welk schilderij hij/zij het liefst kijkt? 
  
• Kun je ook vertellen wat je zo aanspreekt aan dit schilderij? 
  
• Wie kijkt er liever naar en ander schilderij? Vertel waarom? 

De meeste mensen kijken graag naar een schilderij omdat de voorstelling,  de kleuren of de techniek hen aanspreekt.

Naast deze 4 verschillende onderwerpen is er nog een reden waarom schilders van vroeger en nu schilderijen maken.

!- Klik op de laatste ster.

bronvermelding:

• Jacob van Ruisdael, Gezicht op Haarlem met bleekvelden | Mauritshuis Den Haag
• Johannes Vermeer, Meisje met de parel  | Mauritshuis Den Haag
• Vincent van Gogh, Zonnebloemen | Van Gogh Museum
• Piet Mondriaan, Compositie met groot rood vlak, geel, zwart, grijs en blauw | Kunstmuseum Den Haag

Het verhaal in een schilderij.

Met een schilderij kun je namelijk ook een verhaal vertellen.

Hier zien we een schilderij uit 1801.

• Wie herkent deze persoon? (Napoleon) 
  
• •Heeft hij een hoofdrol of een bijrol op dit schilderij? Waaraan zie je dat? (Hij staat groot in het midden, wat hem de hoofdrol geeft.) 
  
• Was hij een belangrijk persoon of een gewone man? Waaraan kun je dat zien? (Zijn kleding, de manier waarop hij op het paard zit, zijn arm in de lucht, het sterke paard, de wapperende manen en cape – alles straalt actie en macht uit.) 
  
• Kijk eens naar de achtergrond, wat zie je daar? (Bergen, soldaten, kanon) 
  
• De schilder maakte dit schilderij in opdracht. Wat denken jullie? Wat was de opdracht die de schilder kreeg? ( Het vastleggen van deze belangrijke verovering, gebeurtenis .)

Dit schilderij vertelt een verhaal over Napoleon:

Napoleon, de machtige, sterke keizer en legerleider, steekt met zijn leger de Alpen over om meer land te veroveren en zo zijn rijk/land te vergroten. Het was een zware beklimming maar ondanks dat blijft Napoleon krachtig en leidt hij zijn leger de bergen over.

• Wat denken jullie: Is het echt precies zo gebeurd als op het schilderij? (Antwoorden kunnen variëren.) 
  

Nu gaan we verder.

! - Schuif het schilderij naar links totdat je een cirkel met een oog ziet. Klik daarop en een ander schilderij verschijnt.

50 jaar later maakte een andere schilder ook een schilderij over deze gebeurtenis.

• Wat valt jullie op als verschil tussen de twee schilderijen? (Een ezel in plaats van een paard, Napoleons houding is anders, het ziet er minder heroïsch uit, het lijkt zwaarder.) 
  
• Vertelt het tweede schilderij een ander verhaal over wat er gebeurde? (Het blijft een zware tocht, maar het lijkt realistischer.)   

Laatste vraag: We weten waarom het eerste schilderij werd gemaakt. Maar waarom werd het tweede schilderij   gemaakt?

(Leid de discussie naar het idee dat schilderijen werden gemaakt om belangrijke gebeurtenissen vast te leggen voor de toekomst. Maar dat het beeld van een persoon met de tijd veranderde.)

schilderij 1: Napoleon was de opdrachtgever

schilderij 2: De schilder wilde zelf het echte verhaal vertellen of kreeg daarvoor de opdracht(niet duidelijk) 

 

Bedenk: Fotografie bestond toen nog niet, maar mensen wilden toch dat belangrijke gebeurtenissen werden vastgelegd. Veel van wat we nu over de geschiedenis weten, komt door schilderijen. Schilders kregen de opdracht om deze momenten vast te leggen, maar soms werd de werkelijkheid in die schilderijen aangepast of overdreven.

In het geval van Napoleon werd het verhaal 50 jaar later door een ander schilderij gecorrigeerd en realistischer afgebeeld.

Bronvermelding:

•  Jacques-Louis David, Napoleon steekt de Alpen over, 1801
• Paul Delaroche, Bonaparte steekt de Alpen over,  1850

Dit deel hoort bij  het Sinterklaasverhaal?

Zingen bij de schoorsteen

iets anders?

kadootjes

In dit schoentje zat wel wat lekkers.

Allerlei lekkers

nog iets gevonden?

Dit onderdeel hoort bij de wijze les.

Deze jongen huilt omdat hij niks heeft gekregen in zijn schoen.

Dit meisje heeft de lege schoen vast en lacht de jongen uit. 

Dit jongetje wijst en lacht de huilende jongen uit.

Oma kijkt achter de deur. Heeft de Sint toch nog iets voor hem?

nog iets gevonden?

Schilderijen werden dus vaak gemaakt om een verhaal te vertellen, maar niet altijd om een gebeurtenis uit de geschiedenis vast te leggen.

Nu gaan we kijken naar een schilderij uit 1665 van Jan Steen.

! - Klik op het schilderij om het te vergroten.

Wat vertelt dit schilderij ons? 

Om het verhaal te ontdekken, moeten we eerst goed kijken, want er gebeurt veel op dit schilderij.

Laat de leerlingen rustig kijken.

• Wat hebben jullie allemaal ontdekt op dit schilderij? Laat de leerlingen om de beurt iets benoemen, bijvoorbeeld per figuur: Wat doet hij/zij? Wat heeft hij/zij bij zich? Wat ligt er op de voorgrond?
• Welk verhaal vertelt de schilder met dit schilderij? Herkennen de leerlingen het Sinterklaasverhaal?

Jan Steen maakte het schilderij om mensen het Sinterklaasverhaal te vertellen maar ook wilde hij ze een wijze les meegeven. 

• Wat denken jullie? Welke levensles wil de schilder de kijker meegeven? Wie zoet is krijgt lekkers wie stout is de roe. Over hoe ze zich moeten gedragen in hun leven.

! - Klik op het kruisje rechtsonder om het beeld te verkleinen.

Welke onderdelen op het schilderij hebben te maken met de wijze les, en welke met het Sinterklaasverhaal?

Laat de leerlingen de verschillende elementen benoemen, per onderdeel.

Nu gaan we kijken of we ze allemaal gevonden hebben? 

! - Klik op het icoontje, de tekst verschijnt.  Hadden jullie deze ook gevonden? Schuif het naar de juiste plekken op het schilderij.

Bronvermelding:

• Jan Havicksz Steen, Het Sint-Nicolaasfeest 1665–1668 | Rijksmuseum

Door Vincent erbij verzonnen.

Dit was echt!

de groene en bruine wanden

de kleur blauw van zijn hemd

het oude huis

de grove en hoekige gezichten.

extra grote handen

kinderen moesten staan aan tafel.

de familie zit in een halve cirkel rond te tafel. Zo kan je alle gezichten zien.

er is maar 1 lamp in huis

koffie bij het avondeten

Buiten is het al donker. Mensen aten laat in de avond. 

mensen eten samen uit één pan of bord

! - klik op het schilderij om het te vergroten.

• Wie kent dit schilderij? 

Het is van Vincent van Gogh en heet "De aardappeleters. 

Wat kunnen we hier ontdekken?

• Wie van jullie kan in één zin vertellen waar we naar kijken? bv:  Een familie, boeren of mensen van vroeger die aan het eten zijn in hun huisje.

Vraag bij elk antwoord waarom de leerling dat denkt. bv:

• Waaraan zie je dat het boeren zijn?

• Zijn ze arm of rijk? Waaraan zie je dat?

Met dit schilderij vertelt Vincent van Gogh het volgende verhaal:

" Deze boerenfamilie heeft een zwaar, maar eerlijk leven. Elke dag werken ze hard op het land om aardappels te verbouwen. De aardappels die ze zelf uit de grond halen, staan ’s avonds ook als maaltijd op tafel. Hoewel hun werk zwaar is en hun leven eenvoudig, is het toch gezellig in hun kleine huisje. ’s Avonds eten ze samen rond de tafel en drinken ze een kopje koffie. Ze voelen zich gelukkig omdat ze elkaar hebben."

• Herkennen jullie dit verhaal op het schilderij?

Toch heeft Vincent niet alles zo geschilderd zoals het echt was.

Om het verhaal goed te vertellen heeft Vincent bepaalde onderdelen zelf bedacht, aangepast of extra overdreven geschilderd.

! - Klik op het kruisje om terug te gaan naar de pagina Je ziet nu het plaatje met daarop allemaal icoontjes. 

Op het schilderij zien we nu allemaal icoontjes. De plek waar het icoontje staat kan iets zijn dat Vincent zelf verzonnen heeft. Maar sommige dingen zagen er echt zo uit. Zullen we samen bedenken wat dat allemaal is? 

! - Tik het icoontje aan en schuif het naar het vak links of rechts als het daarbij hoort.

! - klik op controleer om te kijken of de antwoorden goed zijn.

extra informatie:

• Met de grove gezichten en de extra grote handen geeft van Gogh het zware handwerk in de buitenlucht aan. 
  
• de kleuren groen en de aardse tinten zijn de kleuren van de aardappels
• door de familie in een cirkel te plaatsen rondom de lichtbron wordt je oog geleid naar daar waar het om gaat, de aardappels op tafel.
• Groot contrast donker en licht versterkt de compositie
• Koffie werd niet tijdens de maaltijd maar na de maaltijd geschonken maar oogt zo extra gezellig.

Bronvermelding:

• Vincent van Gogh, Aardappeleters 1885 | Van Gogh Museum

Een schilderij kan ons iets vertellen over?

Hoe mensen leven

een levens les

de geschiedenis

In schilderijen zijn dus veel verhalen te ontdekken. Schilders voelen zich daarbij vrij om het beeld te manipuleren of aan te passen, zodat het verhaal dat zij willen vertellen duidelijker of krachtiger overkomt.

Verhalen in schilderijen kunnen over verschillende dingen gaan:

• Weten jullie het nog? Welk schilderij hoort bij het tekstblok?

Klik het tekstblok aan en schilderij verschijnt.

- Kan je iets vertellen over een persoon, of iets over een bepaald onderwerp.

- Een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis.

- Een wijze les om mensen iets te leren over hoe ze zich moeten gedragen.

En dan zijn er ook nog schilders die graag een verhaal vertellen om mensen  te verrassen, te verwarren of een beetje  te laten lachen.

zoals Teun Hocks. Hij is de schilder van dit schilderij. 

• Wie kan er een kort verhaal verzinnen bij dit schilderij?         Een verhaal dat begint met de zin:   Op een dag was Teun .....................................................

Nu krijgen jullie een korte opdracht.

! - Als leerkracht kan je kiezen uit twee opdrachten. Een lange en een korte opdracht. 

- Opdracht 1 (lange opdracht) zie je hieronder.

- Opdracht 2 (korte opdracht) vind je op pagina 14

Opdracht 1:

Ik heb hier 6 plaatjes, die allemaal erg lijken op dit schilderij. Maar toch vertellen ze allemaal een ander verhaal. 

Deze plaatjes verdeel ik over 6 groepjes in de klas. 

Per groepje bekijken jullie het plaatje en verzinnen er een kort verhaal van ongeveer 5 regels bij.

Maak groepjes en verdeel de plaatjes.

Leerlingen kunnen het korte verhaaltje opschrijven of onthouden.

Bronvermelding:

• Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie

Wie heeft er een verhaal bedacht bij dit plaatje?

! - Tik op een plaatje om het te vergroten en vraag het groepje hun verhaal te vertellen.

Wat valt op?

Bij het ene plaatje valt een leuker, spannender of grappiger verhaal te vertellen dan bij het andere plaatje. 

Deze plaatjes zijn natuurlijk geen kunstwerken. Ze bestaan niet als schilderij. 

Het plaatje van het echte schilderij is met kleine aanpassingen bewerkt, zodat er een ander verhaal ontstaat.

Maar hiermee zien we dat de kunstenaar heel bewust kiest uit wat hij laat zien om zijn verhaal te vertellen.

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

Wie heeft er een verhaal bedacht bij dit plaatje?

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

Wie heeft er een verhaal bedacht bij dit plaatje?

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

Wie heeft er een verhaal bedacht bij dit plaatje?

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

Wie heeft er een verhaal bedacht bij dit plaatje?

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

Wie heeft er een verhaal bedacht bij dit plaatje?

Sluit af!

Jullie hebben allemaal een leuk verhaal bedacht maar 

Wat valt op?

Bij het ene plaatje valt een leuker, spannender of grappiger verhaal te vertellen dan bij het andere plaatje. 

• Zijn de plaatjes ook kunstwerken? en bestaan ze als schilderij?
  

Nee, de plaatjes zijn geen kunstwerken. Het plaatje van het echte schilderij is met kleine aanpassingen bewerkt, zodat er een ander verhaal ontstaat.

!- klik op het icoon

Maar hiermee zien we dat de kunstenaar heel bewust kiest uit wat hij laat zien, welke voorwerpen hij schildert en in welke omgeving hij zijn onderwerp plaatst. Allemaal onderdelen die zijn verhaal versterkt.

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

Opdracht 2:

Bekijk nu deze plaatjes.

Ze lijken op het echte schilderij maar vertellen allemaal toch een ander verhaal.

• Welk plaatje vertelt een gewoon maar wat saai verhaal?
• Welk plaatje vertelt een grappig verhaal?
• Welk plaatje vertelt een spannend verhaal?
  
• Bij welk plaatje kan je het meest verzinnen?
  

Bronvermelding:

• gebruik gemaakt van deel uit schilderij van Teun Hocks, 271. Untitled, 2019, serie van drie.
• bedoelt als educatiemateriaal 

 Naar Museum Flehite!

Binnenkort gaan we naar Museum Flehite. Daar zullen we onder begeleiding van een museumdocent een paar schilderijen bekijken, waar ook een verhaal in te ontdekken valt. Misschien wel echte Amersfoortse verhalen.

En we gaan aan zelf aan de slag met het bedenken van een eigen verhaal bij een schilderij.