Thema 4 Transport Basisstof 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 Transport

Basisstof 1 Transportsystemen

Basisstof 2 Het hart

Basisstof 3 Het bloedvatenstelsel

Basisstof 4 Het bloed

Basisstof 5 Weefselvloeistof & Lymfe

Herhaling 

Bloed bestaat uit de componenten bloedplasma (--> plasma-eiwitten, water, opgeloste stoffen) en vaste bestanddelen

  --> bloedplaatjes - bloedstolling

 --> witte bloedcellen - afweer

 --> rode bloedcellen - vervoer van      

       zuurstof en koolstofdioxide

Intro

Van je bloedvatenstelsel wist je van te voren vast al wel iets af. 

Bloed wat uit de haarvaten treedt, kan terug het haarvat in stromen maar kan ook afgevoerd worden door een minder bekend organenstelsel: het lymfevatenstelsel. Daar gaat de laatste basisstof over.

Wat weet je al van het lymfevatenstelsel?

Vul eerst je antwoord in de volgende slide in, bekijk daarna de video op de slide er na.

Lymfevatenstelsel

www.schooltv.nl

Belangrijke woorden

- Weefselvloeistof

- Lymfevaten

- Lymfe

- Lymfesysteem

- Rechterlymfestam + Borstbuis

- Lymfeknopen (lymfeklieren)

Stroming vloeistof.

Deze afbeelding (46) staat in je boek op blz. 42.

Aanvoer van weefselvloeistof 1

Door de hoge bloeddruk in het haarvat (rechts, bevat rode bloedcellen) wordt een deel van het bloedplasma naar buiten geperst. 

Dit bevat o.a. O2, voedingsstoffen, hormonen, kleine plasma-eiwitten en ook wel witte bloedcellen.

Eromheen zie je cellen van weefsel liggen.

Aanvoer van weefselvloeistof 2

Cellen nemen door diffusie voedingsstoffen en zuurstof op. Ze geven koolstofdioxide af.

Door actief transport nemen ze voedingsstoffen op.

In een haarvat noem je de vloeistof bloed, tussen de cellen weefselvloeistof en in een lymfevat noem je het lymfe. 

Afvoer van weefselvloeistof 

Weefselvloeistof met koolstofdioxide en andere afvalstoffen zal de haarvaten weer in gaan (lagere bloeddruk hogere osmotische waarde). 

Overtollige weefselvloeistof wordt opgenomen door de lymfevaten, je ziet een lymfevat links (met kleppen erin).

Onderdelen van het lymfesysteem 1

Kleine lymfevaten zoals op de vorige afbeelding te zien, komen samen in grotere lymfevaten. Uiteindelijk komt alle lymfe terug in de rechter-lymfestam en de borstbuis, (zie ook afb. 47 van je boek). Uiteindelijk komen deze terecht in aders onder je sleutelbeenderen en is de vloeistof weer terug in je bloedvatenstelsel!

Onderdelen van het lymfesysteem 2

Nog niet besproken: de lymfeknopen. Je kunt er twee voelen (als deze iets opgezet zijn) onder je kaak. Sommigen van jullie zijn geopereerd aan deze: de keelamandelen. Deze zijn dan blijvend ontstoken en geven klachten. 

Onderdelen van het lymfesysteem 3

Die lymfeknopen zitten op meerdere plaatsen in je lichaam, zoals je in je boek en op een eerdere slide kan zien. Lymfeknopen bevatten lymfocyten (een type witte bloedcellen) die de lymfe zuivert van ziekteverwekkers.

(Afferent is aanvoerend, efferent afvoerend in de afbeelding -->)

Stroming in lymfevaten en oedeemvorming

Zie ook afb. 50 in je boek: lymfevaten bevatten kleppen om te zorgen dat de lymfe maar in één richting stroomt, spier-samentrekkingen zorgen voor stroming (spierpomp, net als bij aders!).

Ten slotte: als weefselvloeistof zich ophoopt in de weefsels, noem je dit oedeem.

Waaruit bestaat lymfe?

Hoe komt lymfe weer in de bloedbaan terecht?

1. Via de bovenste holle ader
2. Via de lymfeknopen
3. Via de rechterlymfestam en borstbuis
4. Via weefselvloeistof

Samenvatting:

Weefselvloeistof ontstaat doordat aan het begin van de haarvaten vocht uittreedt (hogere bloeddruk dan in weefsel, in weefsels lagere osmotische waarde van O2, voedingsstoffen etc), weefselvloeistof bevat zuurstof en voedingsstoffen voor omliggende cellen. 

Een deel van de weefselvloeistof keert terug in het bloed (osmotische waarde , een deel wordt opgenomen door de lymfevaten. Deze bevatten kleppen en werken middels de spierpomp. Ze bevatten ook lymfeknopen. Via de borstbuis en rechterlymfestam keert lymfe terug in de bloedbaan. 

Functie lymfe: zuiveren van o.a. ziekteverwekkers. 

Een storing in de afvoer van lymfe zorgt voor oedeemvorming.

Lezen / Maken:

Lezen: Basisstof 5 blz 42 t/m 44

Maak: Opdracht 54 t/m 57 

Bekijk BINAS 84 G en N

Bekijk ook de samenvatting van basisstof 5 (leerdoel 10 ) op bladzijde 53 van je tekstboek.