Lezen in de klas eindpresentatie Pavone Filippo

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 1

Lezen in de klas eindpresentatie Pavone Filippo

1 – Doel van deze presentatie

• Bewustwording van de leescrisis
• Inzicht in effectieve leesdidactiek
• Praktische aanpakken en strategieën

2 – De stand van zaken

Begrijpend lezen onder druk:

• Dalende leesresultaten (PISA)
• Minder motivatie en leesplezier
• Grote verschillen tussen leerlingen

Naast PISA tonen ook PIRLS (int. gr6), Peil-onderzoeken, de Inspectie, en academisch onderzoek aan dat begrijpend lezen onder druk staat – zowel in vaardigheid als in motivatie.

3 – Waarom dit zo belangrijk is

• Schoolsucces; de basis van alle schoolvakken
• Je weg weten in de maatschappij; informatie vinden
• Kritisch denken; fake nieuws, feiten/ meningen
• Maatschappelijke participatie; meedoen, 

kansengelijkheid, eenzaamheid

• Leesplezier, leesspiraal-model

Begrijpend lezen is niet slechts een schoolse vaardigheid – het is een levensvaardigheid. 

Wie begrijpt wat hij leest, begrijpt de wereld beter.

4 – Wat is begrijpend lezen?

• Interactie tussen tekst, kennis, en context

• Goede vs. zwakke lezers

“Sterke lezers doen meer dan alleen de woorden op de pagina lezen. Ze bouwen actief betekenis op door hun kennis te gebruiken, zich dingen voor te stellen, en continu hun begrip te checken.”

“Als we begrijpend lezen willen verbeteren, moeten we dus niet alleen teksten aanbieden, maar leerlingen leren denken over teksten. Dat doen sterke lezers namelijk vanzelf – zwakke lezers moeten dat expliciet leren.”

"De vos sloop stilletjes door het bladerdek. Zijn oren bewogen kort toen hij een kraak hoorde in de verte. Hij bleef roerloos staan, zijn ogen scherp gericht op het open veld aan de rand van het bos."

Text base (letterlijk begrip van de tekst)

Wat staat er?

Er is een vos.

Hij beweegt zich stil voort.

Hij hoort een geluid.

Hij blijft staan en kijkt naar een veld.

 Dit niveau gaat over het decoderen van woorden en zinnen.

Tekst

"De vos sloop stilletjes door het bladerdek. Zijn oren bewogen kort toen hij een kraak hoorde in de verte. Hij bleef roerloos staan, zijn ogen scherp gericht op het open veld aan de rand van het bos."

 Knowledge base (activeren van voorkennis)

Wat weet je al over vossen?

Vossen zijn roofdieren.

Ze zijn voorzichtig en gebruiken hun zintuigen.

Wat weet je over “sloop” en “oorbewogen”?

Deze woorden wijzen op alertheid en jachtgedrag.

 De lezer vult de tekst aan met achtergrondkennis om het gedrag van de vos beter te begrijpen.

Kennis

"De vos sloop stilletjes door het bladerdek. Zijn oren bewogen kort toen hij een kraak hoorde in de verte. Hij bleef roerloos staan, zijn ogen scherp gericht op het open veld aan de rand van het bos."

Situation model (mentaal beeld opbouwen)

Wat zie je voor je?

Een vos in de schemering, verscholen tussen de bomen.

Hij is op jacht en heeft iets gehoord – mogelijk prooi of gevaar.

De sfeer is spannend, stil, alert.

 De lezer bouwt een 'film in het hoofd' op die verder gaat dan de losse zinnen.

context

5 – Wat werkt in leesonderwijs?

Effectieve kenmerken volgens onderzoek:

• Bouw kennis en woordenschat op
• Gebruik strategie-instructie (GRRIM, metacognitie)
• Stimuleer interactie (dialogic reading)
• Integreer lezen en schrijven

Zodra leerlingen samen praten over teksten en hun begrip verdiepen via interactie, doe je aan dialogic reading — ook zonder prentenboek!

GRRIM – Gradual Release of Responsibility Instruction Model. 

 van voordoen naar zelf doen.

“Met GRRIM leer je leerlingen niet zomaar een trucje aan. Je leert ze nadenken over lezen, door het eerst voor te doen, dan samen te doen, en pas daarna alleen. 

Zo ontwikkelen ze het zelfvertrouwen én de strategieën die nodig zijn voor diep tekstbegrip.”

Waarom is metacognitie zo belangrijk?

Leerlingen worden zelfstandiger in hun leesproces.

Het is de basis van strategisch lezen.

Zwakke lezers hebben vaak níet een gebrek aan kennis, maar aan bewustzijn van hun eigen denkproces.

Sterke lezers zijn vaak sterke metacognitici.

“Metacognitie is de brug tussen strategie en begrip.”

6 – Concreet aan de slag in de klas

Fasen in het leesproces:

• Voor het lezen: activeren & doelen stellen
• Tijdens het lezen: strategieën inzetten
• Na het lezen: reflectie & samenvatten

"Door goede teksten te kiezen, interactie te stimuleren en lezen te verbinden aan schrijven en denken, breng je begrijpend lezen echt tot leven."

Waar gaan we op letten?

• Werk met rijke teksten *
• Activeer voorkennis
• Leer strategieën aan via GRRIM
• Stimuleer interactie over de tekst *
• Verbind lezen met schrijven
• Gebruik visuele hulpmiddelen *

"Begrijpend lezen wordt pas betekenisvol als leerlingen denken over wat ze lezen. Door strategieën expliciet aan te leren én leerlingen actief te laten verwoorden, tekenen, schrijven en praten over teksten, wordt lezen een denkinstrument – niet alleen een schooltaak."

 7- Aansluiting tussen leesonderwijs en toetspraktijk?

Laat toetsing het verlengde zijn van je onderwijs, geen losstaand instrument.

Toets summatief voor afronding van leerprocessen, maar formatief voor gerichte feedback op het leerproces.

Kernboodschap:

“Toets wat je onderwijst — en onderwijs wat je toetst.”

8 – Woordenschat als fundament

• Hoe woorden worden opgeslagen (mentaal lexicon)
• Impliciete & expliciete instructie
• Woordselectie; dagelijkse woorden, schootaal- en  vaktaalwoorden
• Conceptontwikkeling/ beeldvorming

Hoe paste ik de theorie toe in mijn dossier?

Doelgroepomschrijving en duidelijk groepsplan

"Een helder groepsplan brengt de niveaus van leerlingen in kaart, zodat je gerichte lesdoelen kunt stellen binnen hun zone van naaste ontwikkeling."

Hoe paste ik de theorie toe in mijn dossier?

Keuze voor rijke teksten met gelijk thema:

“Door rijke teksten te kiezen rond één thema én door strategieën expliciet aan te leren via concrete werkvormen, zorgen we dat leerlingen niet alleen lezen, maar ook leren denken, praten en schrijven over teksten. Dit helpt zowel sterke als zwakkere lezers groeien in begrip.”

Kenmerken van CORI die thematisch werken bevorderen:

• Werkt met kennisopbouw: teksten sluiten logisch op elkaar aan.
• Bevat motiverende contexten en doelen.
• Stimuleert transfer: wat je bij één tekst leert, gebruik je bij de volgende.
• Integreert lezen, schrijven, praten, onderzoeken binnen één thema.

Hoe paste ik de theorie toe in mijn dossier?

Leeractiviteiten die aansluiten bij effectieve leerstrategieën

Kernactiviteiten:

1. Voorspellend lezen en woordenschatverwerving
2. Modeling – Diep lezen - Samenvatten en verbanden leggen
3. Schrijfopdracht; Een brief aan de toekomst

1 Voorspellend lezen en woordenschatverwerving

2 Modeling – Diep lezen - Samenvatten en verbanden leggen

3 Schrijfopdracht; Een brief aan de toekomst

Conclusie

“Begrijpend lezen leer je niet uit losse teksten, maar in samenhang: met goede begeleiding, rijke inhoud en ruimte om te denken, praten en groeien.”