5.7 Transcriptie en 5.8 Dominant/recessief 3HB

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Programma

• Regels
• Lesdoelen
• nakijken kruisingen boekje 
• Uitleg basisstof 7
• Opdrachten maken/spullen controle
• nabespreken 

Deze les:

• Opstarten
• 
  
• Uitleg basisstof 2
• Zelfstandig aan de slag
  
• Afsluiting
  

5.7. Transcriptie

Leerdoelen bs 7:

• Je kunt benoemen hoe transcriptie en eiwitsynthese plaatsvinden in de cel. 
• Je kunt benoemen dat de genetische variatie toeneemt door spontane mutaties.  

Leg blz. 158 open van je boek

DNA

• Bevat informatie voor hoe je eruitziet en voor het functioneren van je organen en cellen. 
• Voor elke eigenschap en elk proces zijn een of meer genen nodig.

De genexpressie van de cellen in je hoofdhuid is niet gelijk aan de genexpressie van de cellen van je lever.

DNA-sequentie

• Volgorde van de basenparen
• DNA-sequentie bevat informatie over vormen van een eiwit (bijv. melanine -> pigment in huid en ogen) 

Bouw en functie DNA

Basenpaar: 
Er zijn vier verschillende basen. Ze worden aangegeven met de letters A, T, C en G. 

De vier basen kunnen 

paren vormen.
A-T = een basenpaar
C-G = een basenpaar 

Basenparen

Basenpaar

DNA

Thema DNA 

-> de bouw van DNA

-> basenparing

Genexpressie: tot uiting komen

Genen bevatten informatie voor maken van eiwitten en regelen processen.

• Eiwitten bepalen kleur, werking, vorm van je lichaam
  
• DNA-volgorde (sequentie) van een gen bevat het recept voor het maken van een eiwit

Transcriptie

• Wanneer een gen in een cel tot uiting komt (genexpressie) wordt de DNA-sequentie (recept) van dat eiwit afgelezen en verwerkt -> Eiwitsynthese (samenstellen).         
• het aflezen van DNA heet Transcriptie

Ribosomen

• De afgelezen kopie heet RNA
  
• Het RNA wordt in de ribosoom (eiwitfabriekje in de cel) vertaald naar het juiste eiwit. 

Dus..

Transcriptie: recept maken van een stuk DNA > RNA

RNA (recept) wordt in een ribosoom (fabriek) uitgewerkt en er wordt een eiwit gemaakt.

Spontane mutatie

• Bij elke celdeling worden chromosomen gekopieerd
• Fouten in kopie zorgen voor verandering basenvolgorde
• Mutatie in geslachtscel of tijdens ontwikkeling embryo zorgt ervoor dat dit in alle lichaamscellen terecht komt
• Genetische variatie 

Wat is een goed woord voor DNA-sequentie ?

1. DNA-streng
2. genexpressie
3. genoom
4. basenvolgorde

Het stukje van een DNA molecuul heeft de volgende sequentie: TGCAAA

Wat is sequentie van de tegenoverliggende nucleotiden? 

1. ACGTTT
2. TTTGCA
3. TGCAAA
4. AAACGT

Aan de slag

• Lees 5.7. Transcriptie
• Maak opdracht 1 t/m 5
  
  

Leerdoel Bs 8

Je kunt uitleggen wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief betekenen

Bv een bloem is homozygoot recessief voor bloemkleur wit 

Bv een hond is heterozygoot voor vachtkleur 

Gen: de plek waar de erfelijke informatie van een bepaalde eigenschap ligt

Allel/genvariant: de invulling van die erfelijke informatie

BV: Gen voor haarvorm, allel is steil of krullend

Homozygoot: gelijk allelenpaar

Heterozygoot: ongelijk allelenpaar

Allelen geef je aan met letters

Gen: vachtkleur

Allel: zwart dominant --> A

Allel: rood recessief --> a

Dominant allel met een HOOFDLETTER

Recessief allel met een kleine letter

Dominantie

Vaak is het zo dat één allel dominant is. Dit houdt in dat als een individu heterozygoot is, het dominante allel het fenotype volledig bepaalt.

Het andere allel wordt recessief genoemd.

Genotype rode Stier: aa

Genotype zwarte stier: Aa

Welk allel is dominant? 

Een zwart cavia-mannetje wordt gekruist met een wit cavia-vrouwtje. Ze krijgen meer dan 20 nakomelingen die allemaal zwart zijn.
Welk allel is dominant? Leg je antwoord uit.

Hoe kan genetische variatie gunstig zijn voor de overlevingskans van een populatie?
Kun je een voorbeeld noemen?

wat	Aan de slag met Thema 5, Basisstof 7 + 8 maken: bs 7 opdr 1 t/m 5, bs 8 opdr 1 t/m 3
Hoe	In je boek, eerst lezen BS 7 + 8
Hulp	1) boek 2) klasgenoot 3) docent
Tijd	-
Klaar	-NAKIJKEN! Nakijkbladen (2) in de rode map of op ELO - Mindmap/samenvatting van BS 7 + 8 maken. Leer de afbeeldingen ook!