Les 5 | Poëzie rijmsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Lesdoelen:

- Je kunt verschillende stijlfiguren herkennen in een gedicht.

- Je kunt de diepere betekenis van een gedicht analyseren.

VANDAAG

-herhaling stijlfiguren

-korte opdracht Melopee in Exam.net + nabespreken

Inhoud poëziedossier

Voorblad  (naam, klas, titel, mooie vormgeving)

Inhoudsopgave                                           Voorwoord

Opdracht 1 Zelfgekozen gedicht + korte analyse

Opdracht 2 Readymade

Opdracht 3 Haiku

Opdracht 4 Analyse gedicht Bommen

Opdracht 5 2 gedichten met opvallende stijlfiguren

Opdracht 6 Alliteratie en assonantie

Opdracht 7 Idioot op het dak

Opdracht 8 Melopee

Opdracht 9 Sonnet

Opdracht 10 eindopdracht

                                                         + Extra eigen werk (Haiku, xxxx, xxxxx )                                                   Nawoord (conclusie)````````

Te lezen bij sneeuw

Een paar hoeken om en je staat in de stilte
op een bodem, tussen oude muren, lagen metselwerk
in zomaar een winter. Uit de tijd gestapt.

Het vriest. Kinderen - theemutsjes op lompe beentjes -
rapen takken en sneeuw van de grond net zoals zij

eeuwen geleden deden tussen de stenen

het gemetselde lapwerk in het zwijgen van het hof
waar als je goed luistert ijle stemmen misschien
de flarden van iets mateloos naar het heden zingen.

Dat is nu, vandaag. Het schemert al. De kinderen
spelen zoals ze spelen, omringd door tijd
waar jij niet bent. Jij kijkt naar hun herinneringen.

----------------------------------
uit: 'Alles is nieuw', 2005.

Esther Jansma

------------------------------

Assonantie

Beeldspraak

Metafoor, vergelijking, metonymie, personificatie

Enjambement

Welke stijlfiguren herken je?

Stijlfiguren

Melopee

- We luisteren naar een gedicht van Paul van Ostaijen.

Welke stijlfiguren herken je?

TIP
Let op: assonantie, alliteratie, repetitio, personificatie

Melopee

Een melopee is een ritmische zangspraak, een droevige melodie.

Opdracht 8 Melopee

Je maakt in Exam.net een korte opdracht bij dit beluisterde gedicht. Je kunt de tekst in de opdracht teruglezen.

Sleutel Exam.net:

Eerder klaar? Lezen in je boek

Wanneer medeklinkers aan het begin van  een woord herhaald worden, spreken we van alliteratie. De woorden 'moede'en 'maan' horen bijvoorbeeld samen, net als 'langs'en 'laagwei'.

Wanneer klanken worden herhaald spreken we van rijm. Er bestaan verschillende soorten rijm. De herhaling van klinkers(a, e, o, i, u) noemen we assonantie, bv. in dit gedicht de lange a-klank van maan en kano.

In dit gedicht staat dat de maan op een vermoeide manier ('moede' is een ouderwets woord voor 'moe') over de lange rivier schuift. De maan krijgt hier een persoonlijke eigenschap toegekend. Dit is een voorbeeld van een personificatie.

Paul van Ostaijen was geboren op 22 februari 1896. Hij was de zevende en laatste zoon van een loodgieter in Antwerpen. Hij toonde al op jonge leeftijd veel belangstelling voor kunst, een belangstelling die hij niet had voor school. Na 3 middelbare scholen kwam hij terecht op het Koninklijk atheneum in Antwerpen, waar hij gelijkgestemden tegen kwam. Op zijn hoogtepunt werd hij ziek en kreeg hij TBC. Hij overleed op 18 maart 1928.

Nabespreken! Vul de voorbeelden op je mindmap aan

Wanneer een dichter gebruik maakt van herhaling spreek je van repititio. Je ziet hier het schuiven van de kano bijvoorbeeld terugkomen. En er schuift nog meer: de maan, de lange rivier.

Een opsomming noem je in literaire termen een enumeratio. De dichter voegt hier alsmaar zaken toe die schuiven. uiteindelijk volgt dan de opsomming: de kano, de maan en de man

Betekenis?

Het gedicht wordt wel opgevat als een beschrijving van Van Ostaijens leven. Hij vaart langs hoogte- en dieptepunten (hoogriet en laagwei), maar de kano schuift onherroepelijk naar het einde van de rivier. Dat zou je kunnen zien als een soort lotsbestemming. Iets wat al vast ligt in je bestaan.

Sommigen zien in de maan, die meeschuift, vergezelt, maar passief is, een religieus element. 

De laatste vraag is dan de vraag naar het waarom van het leven.

Geef een voorbeeld van personificatie.
Noem twee rijmsoorten.

We gaan direct van start met poëzie. Lezen in je boek: na de opdracht van vandaag.