7.1 Absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

7. Koningen, heren en denkers

• Kenmerkende aspecten:
• 1.  Het streven van vorsten naar absolute macht
• 2. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
• 3. De wetenschappelijke revolutie

7. Koningen, heren en denkers

• Aan de orde komt:
• 1. het absolutisme of de succesvolle pogingen van vorsten in Europa om alleenheerschappij te verwerven.
• 2. op welke manier de verschillen tussen de burgerlijke cultuur en hofcultuur tot uiting kwamen.
• 3. welke invloed de nieuwe wetenschappelijke houding op het wereldbeeld van de mens had.

7.1 Absolutisme

• In de loop van de Middeleeuwen macht vorsten aangetast door: 
• Stedelijke parlementen en de Staten -Generaal, waarin vertegenwoordigd:
• adel / geestelijkheid / stedelijke burgerij 
• o.a: toestemming nieuwe belastingen

reactie Franse hof op beperking macht:

• 1614: Etats Généraux niet meer bijeengeroepen door vorsten (-1789)
• ambtenarenapparaat uitbreiden en
• rechtstreekse belastingen >
• adel buiten spel gezet
• vanaf 1661: centralisatie door Lod. XIV
• 4 terreinen:

1. politiek:

• de vorst neem alle beslissingen zelf
• door hem aangestelde ambtenaren rapporteren aan hem
• vorst bepaalt nieuwe wetten
• censuur ingevoerd
• rechtvaardiging:
• 'droit divin'

2. militair

• opbouw van een 'staand' leger
• professioneel georganiseerd:
• training / uitrusting / salaris
• rangen op basis van geschiktheid
• bijkomend voordeel: 
• invloed adel beperkt

3. Economisch:

• mercantilisme =
• het bevorderen van de eigen handel door:
• invoerrechten +
• inperken van mogelijkheden om handel te drijven (oa havenverbod)
• Doel: 
• geld voor leger en hofhouding (Versailles)

4. Religieus

• Lodewijk XIV was katholiek >
• eiste eenvormigheid >
• Edict van Nantes ingetrokken (1685)
• hugenoten vervolgd,
• velen vluchtten o.a.
• naar Nederland
• opmerking: 
• economisch gezien was dit een groot drama voor Lodewijk (kapitaalvlucht)

Madame de Maintenon

maîtresse van de Zonnekoning

Maria Theresia van Oostenrijk

echtgenote Lodewijk XIV

Histoclip:

Documentaire over het leven aan het hof van Versailles

Lodewijk XIV

• als 'Zonnekoning'
• herkomst:
• hij speelde de hoofdrol in het 'Ballet van de Nacht' (1653)
• 7 dagen lang, 3000 toeschouwers
• de krachten van het kwaad (>Fronde edelen) legden het af tegen de opkomende zon

Kroning Lodewijk XIV 1654, Reims

• 'Ik beloof oprecht aan het christelijke volk, en mijn onderdanen, in de naam van Christus, dat mijn regering te allen tijde de ware vrede van Gods kerk zal bewaren'
• paars fluwelen schoenen aan
• zwaard 'Joyeuse' (Karel de Grote) gekust
• 'le Sacre', christelijke zalving

centralisatie in Rusland:

• 1613 - 1917: Romanovs
• macht adel/geestelijkheid werd beperkt
• militaire en administratieve taken in handen genomen
• Russisch-Orthodoxe kerk instrument in handen van de staat
• tsaar Peter de Grote (1682-1725) belangrijk > Zaandam

Tsaar Peter de Grote (1672-1725)

als timmerman in Zaandam (1697) en op een VOC werf in A'dam.

centralisatie in Pruisen

• na 30-jarige oorlog 300 staatjes
• Pruisen belangrijk koninkrijk
• Frederik Willem (1640-1688):
• leger en ambtenaren gereorganiseerd (>verdiensten)
• Frederik Willem II (1713-1740) leger nog efficiënter door belastingstelsel
• religieuze tolerantie

geen centralisatie in de Nederlanden

• 1581: Acte van Verlatinghe > 
• geen koning meer > Republiek
• 'Zeven Verenigde Provinciën
• Oranjes bleven stadhouder,
• geen koning
• wèl veel invloed in handen van:
• Willem III (stadhouder-koning)
• 1672 - 1702

geen centralisatie in Engeland, Ierland

en Schotland

• Parlement wist macht uit te breiden,
• vooral burgerij en lage adel invloedrijk door economische macht
• wel strijd met hoge adel/koning > 
• burgeroorlog (1642-49) > Karel I onthoofd (!!) 
• Jacobus II (katholiek en absolutistisch) verjaagd door parlement:
• met steun van (protestantse) Willem van Oranje III
• 'Glorious Revolution' (1688): rechten parlement erkend door Willem III
• was getrouwd met dochter Jacobus > werd koning van Engeland

Willem III en Mary Stuart als jong paar

en als koning en koningin van Engeland, Ierland en Schotland