3.4 Geslachtschromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

T3 Genetica

3.4 Geslachtschromosomen

• Leerboek op tafel
• Telefoon in het zakkie op tafel
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Planning

- Korte herhaling kruisingen & stambomen

- Uitleg X-chromosomaal

- X-chromosomaal met een stamboom

- Opdrachten 35 t/m 42 maken

Stel een "Rus" konijn wordt gekruist
met een "Donker geel" konijn.
Alle nakomelingen zijn "Midden geel".
Hoe noemen we het fenotype
van deze nakomelingen?

1. een dominant fenotype
2. een recessief fenotype
3. een intermediair fenotype
4. een heterozygoot fenotype

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) dat kind(?)
korte vingers zal krijgen?

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.
Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Hoeveel van de 84 grijze individuen van de F2 zullen er, naar verwachting, heterozygoot zijn?

1. 28
2. 42
3. 56
4. Alle 84

De overerving is autosomaal. Korte vingers is dominant. Hoe groot is de kans (in %) dat kind(?) korte vingers zal krijgen?

Hoe noemen we deze
afbeelding
en wat is het geslacht?

1. Dit is een genenbank en het is een man
2. Dit is een karyogram en het is een man
3. Dit is een genenbank en het is een vrouw
4. Dit is een karyogram en het is een vrouw

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe door de overerving van geslachtschromosomen het geslacht van een mens wordt bepaald.
• Je kunt een kruisingsschema opstellen voor X-chromosomale overerving en de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema, of uit stambomen over X-chromosomale overerving.

Een overerving kan:

autosomaal of X-chromosomaal zijn.

Wat is het verschil?

Autosomaal / X-chromosomaal

Open BINAS 70B, dit is een karyogram

Chromosoomparen 1 t/m 22 zijn autosomen

Chromosoompaar 23 kan bestaan uit:

• 2 X-chromosomen (vrouw)
• een X- en een Y-chromosoom (man)
  

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

B = kleurenziend                b = kleurenblind

Moeder is drager

Stambomen

Schrijf als het mogelijk is altijd in de stamboom!

1) Wat is dominant, wat is recessief -> volgende dia

2) Noteer in de stamboom welke individuen homozygoot recessief zijn

3) Bepaal welke individuen heterozygoot moeten zijn

4) Welke individuen homozygoot dominant zijn is niet altijd vast te stellen

Intermediair/Codominant is makkelijker :)

X-chromosomale overerving

- Zonen krijgen het x-chromosoom altijd van hun moeder

- Dochters krijgen altijd een x-chromosoom van hun vader

Kruisingsregel x-chromosomale overerving:

'zieke dochters hebben zieke vaders'

lapjeskat/ schildpadkleur = altijd vrouw

X ^zwart    X ^rood

Opdracht: wat als....

lapjes kat  x zwarte kater

Welke kleur(en) dochters zijn er mogelijk?

Welke kleur(en) zonen zijn er mogelijk?

Onthouden!

• Bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante vaders altijd dominante dochters hebben. 
• Bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante zoons altijd een dominante moeder hebben. 
• Is er een zoon die een ander fenotype heeft dan moeder en/ of een dochter die een ander fenotype heeft dan vader: het X allel van de man is recessief.

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Ik snap nu X-chromosomale kruisingen

1. Ja, ik snap het en kan er zelf mee aan de slag.
2. Gedeeltelijk, ik vind het erg lastig
3. Nee, ik snap er helemaal niets van

Huiswerk

- Lezen T3 BS 4

- Maken opdracht 35 t/m 42 online of uit boek