3hv C4 Taal: 8. Taal en hersenen / Afasie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

§8 Taal en hersenen / Afasie

p. 106

Tekst

startopdracht

Denkvraag: Hoe bepaalt je brein wat je zegt?

Als je een zin uitspreekt, lijkt het alsof je precies weet wat je wilt zeggen. Maar soms verspreek je je of gebruik je per ongeluk het verkeerde woord. 

- Wat zegt dit over hoe je brein taal verwerkt? 

- Denk je dat taal volledig bewust wordt gevormd, of speelt het onderbewuste een grotere rol?

 

"Ik ben een beetje nostalgisch naar de toekomst."

"We moeten de tsunami niet op de spits drijven."

"Ik heb dat boek echt verslonden… eh, versleten!"

Welke zinnen klinken gek? Wat zou de spreker eigenlijk bedoeld hebben?

vwo

havo

Tekst

startopdracht

Taal wordt deels bewust en deels onbewust gevormd:

Het lijkt alsof we bewust kiezen wat we zeggen, maar veel taalverwerking gebeurt onbewust.

Woorden en zinsstructuren worden automatisch uit het geheugen opgehaald, vaak zonder dat we erbij nadenken.

"Ik ben een beetje nostalgisch naar de toekomst."

Malapropisme: "Nostalgisch" betekent een verlangen naar het verleden, dus "naar de toekomst" klopt niet. Misschien bedoelde de spreker optimistisch of hoopvol.

"We moeten de tsunami niet op de spits drijven."

Malapropisme: De uitdrukking is iets op de spits drijven, maar een tsunami is geen discussiepunt. De spreker bedoelde misschien de situatie niet erger maken.

"Ik heb dat boek echt verslonden… eh, versleten!"

Verspreking: Hier wisselt iemand per ongeluk woorden die qua klank en betekenis dicht bij elkaar liggen. "Verslonden" (snel gelezen) en "versleten" (versleten door veel gebruik) klinken enigszins vergelijkbaar.

vwo

havo

In deze les:

• Startopdracht 
• experiment
• Taal en hersenen
• Opdrachten maken 
• Gezamenlijk afsluiten

Leerdoelen:

• Je weet taal in de hersenen werkt.
• Je weet taalstoornissen, versprekingen en malpropismen zijn.

vwo

Je weet wat afasie is.

Taalactiviteit

Noteer onbekende begrippen in je schrift en zoek de betekenis op.

• Hield iets je brein even tegen?
• Wat klopte er niet in de zinnen?
• Heb je automatisch verbeterd wat ik zei?

Experiment: "Je brein vult het in!"

Stap 1: Lees de volgende zinnen hardop voor (snel!)

"De kat zit op de bank en likt haar… wol."

"In de zomer is het lekker om een ijsje te drinken."

"De bakker bakt brood in een koelkast."

Uitleg over taalverwerking
Ons brein voorspelt wat er komt op basis van ervaring.

Als iets niet klopt, merken we het direct en proberen we het automatisch te corrigeren.

Dit laat zien dat taalverwerking grotendeels onbewust gebeurt!

Experiment: "Je brein vult het in!"

Stap 1: Lees de volgende zinnen hardop voor (snel!)

"De kat zit op de bank en likt haar… wol."

"In de zomer is het lekker om een ijsje te drinken."

"De bakker bakt brood in een koelkast."

Taal in je hersenen

nieuwe kennis opgeslagen in hippocampus

gebied van Broca

gebied van Wernicke

spreken van taal

begrijpen van taal

Stap 1: Lees de volgende zinnen hardop voor (snel!)

"De kat zit op de bank en likt haar… wol."

"In de zomer is het lekker om een ijsje te drinken."

"De bakker bakt brood in een koelkast."

Er zijn twee soorten taalstoornissen. Stoornissen die ontstaan bij het leren van taal door kinderen (taalontwikkelingsstoornissen). Deze komen het meest voor. En er zijn stoornissen die later ontstaan, bijvoorbeeld door hersenletsel. Een voorbeeld is afasie.

Taalstoornissen

= verschijnsel waarbij taal in de hersenen traag of niet goed verwerkt wordt.

Stap 1: Lees de volgende zinnen hardop voor (snel!)

"De kat zit op de bank en likt haar… wol."

"In de zomer is het lekker om een ijsje te drinken."

"De bakker bakt brood in een koelkast."

Begrippen

verspreking

vergissing bij het spreken, iets anders zeggen dan je eigenlijk bedoelde.

- weglating (horen, zien en zijgen)

- toevoeging (pratende prapagaaien)

- verschuiving (goen en greel)

- verwisseling (een grauwe flap)

malapropisme (verhaspeling)

onjuist gebruik van (moeilijk) woord, dat qua vorm op het bedoelde (moeilijke) woord lijkt, maar er qua betekenis niets mee te maken heeft.

-Slapende honden bijten niet.

- Ons bedrijf kampt met grote liquidatieproblemen.

- Mijn oom heeft zojuist een bloedtransplantatie achter de rug.

Stap 1: Lees de volgende zinnen hardop voor (snel!)

"De kat zit op de bank en likt haar… wol."

"In de zomer is het lekker om een ijsje te drinken."

"De bakker bakt brood in een koelkast."

een taalstoornis veroorzaakt door 

hersenletsel

- op zinsniveau

- op woordniveau

- op klankniveau 

Afasie

vwo

Tekst

(t)huiswerk

Opdracht 1t/m 3

Opdracht 1 en 2

havo

vwo

Tekst

Heb je je leerdoelen behaald?

Je weet taal in de hersenen werkt.

Je weet taalstoornissen, versprekingen en malpropismen zijn.

vwo

Je weet wat afasie is.

Taalactiviteit

Heb je nog nieuwe woorden genoteerd?