Domein B3: Stofwisseling van het organisme

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Domein B3 Stofwisseling van het organisme

Transport Plant: BINAS 91A, 91B en 91C

Bloedvaten (BINAS 84A)

Naamgeving bloedvaten:

Naam van het orgaan waar het bloedvat naartoe stroomt (+ slagader) of vanaf stroomt ( + ader).

Behalve: Aorta, onderste en bovenste holle ader, poortader, krans(slag)ader, hals(slag)ader

Bloeddruk - hart

Bloeddruk - andere bloedvaten

Rode bloedcellen

Zuurstoftransport:

• Hemoglobine: rode kleurstof in rode bloedcellen
  
• In hemoglobine zit ijzer
• Zuurstof hecht aan het ijzer in hemoglobine

De rol van rode bloedcellen

Hemoglobine wordt afgekort tot Hb.

In je longen zal hemoglobine zuurstof binden:

Hb + O₂ --> HbO₂

 in je spieren juist loslaten:

HbO₂ --> Hb + O₂ 

Samen trekken hart via

prikkelgeleidingssysteem

1. Cellen in de wand van de rechterboezem, de Sinusknoop, vuren een elektrisch signaal af die de boezems laat samentrekken.

2. Deze elektrische prikkel wordt opgevangen in de AV-knop en met een vertraging van ong. 0,04 sec doorgegeven naar de hartpunt.

3. De kamers trekken vanuit de hartpunt naar boven toe samen en duwen zo het bloed de longslagaders en aorta in. 

Weefselvloeistof

Bouw longen (BINAS 83A)

Luchtpijp --> Hoofdbronchiën --> Bronchiën --> Bronchiolen (zonder kraakbeenringen)

Bouw longblaasjes

BINAS 83A

= oppervlakte van 70 tot 80 m2

Inademing

Buitenste tussenribspieren trekken samen: 

-> borstkas gaat omhoog

Middenrifspieren trekken samen: 

middenrif gaat naar beneden

-> borstholte vergroot

Luchtdruk

Inademen:

druk in de long lager dan 

buitenlucht: 

lucht stroomt maar binnen.

Uitademing

Buitenste tussenribspieren ontspannen: 

-> borstkas gaat omlaag

Middenrifspieren ontspannen: 

middenrif gaat omhoog

-> borstholte verkleint

Luchtdruk

Uitademen

druk in de longen hoger 

dan de buitenlucht: 

lucht stroomt naar buiten

Extra diepe ademhaling

Hulp van kleine borstspier en spieren in de nek die de borstkas extra optillen: diepere inademing

Hulp van de binnenste ribspieren om de borstkas extra naar beneden te trekken: diepere uitademing

Hulp van de buikspieren om het middenrif extra naar boven te drukken: diepere uitademing

Gaswisseling - diffusie

De gaswisseling vind plaatst door diffusie.

Kost geen energie - door verschil in concentratie.

BINAS 83A

Optimale Gaswisseling

BINAS 83A

Door een kleine diffusieafstand verloopt de diffusie snel.

Optimale Gaswisseling

BINAS 83A

De snelheid van diffusie is snel door

groot concentratieverschil:

- continue luchtverversing in longblaasjes door longventilatie 

- Bloedstroom langs de longblaasjes voert steeds nieuw O₂-arm bloed aan.

Optimale gaswisseling

BINAS 83A

De snelheid van diffusie is snel door

Groot diffusie oppervlak (longblaasjes 70-80 m2)

Ademprikkel

Het ademcentrum in hersenstam reageert op prikkels van het lichaam (chemoreceptoren in de wand aorta):

1. pH bloed: lage pH/ hoge zuurgraad: ademfrequentie en ademvolume moeten omhoog 

2. CO₂-concentratie bloed: hoge CO₂ concentratie: ademfrequentie en ademvolume moeten omhoog

Ademprikkel

3. Zeer lage O₂-concentratie bloed: lage O2 concentratie: ademfrequentie en ademvolume moeten omhoog

4. Hormonen (zoals adrenaline) beïnvloeden ook je ademcentrum.

Verteringsstelsel (zie Binas 82C)

Alle enzymen zijn eiwitten

Denatureren bij een bepaalde temperatuur. 

Wordt weergegeven in optimumkromme.

Je kunt met BINAS 82 D beschrijven op welke manier de lever is opgebouwd uit leverlobjes

BINAS 85C

en 5H boek blz. 191 bron 18

In het eerste gekronkelde nierbuisje vindt terugresorptie (reabsorptie) plaats. 

Actief transport:

glucose, aminozuren en zouten terug naar het bloed.

Passief transport:

Door osmose volgt het water (in de richting van de hoogste concentratie stoffen.

80% van het water uit de voorurine gaat hierdoor al terug naar het bloed. 

Lis van Henle - dalende been

Osmose zorgt voor terugresorptie water in de weefselvloeistof .

Hoe dieper in het niermerg, hoe hoger de osmotische waarde van de omgeving.

Lis van Henle - stijgende been

Terugresorptie van NaCl, houdt ook de osmotische waarde van het merg hoog.

Tweede gekronkelde nierbuisje

Actieve terugresorptie van NaCl + HCO3- 

Water volgt weer via osmose (= passief)

Verzamelbuisje

Het gevormde urine eindigt in het verzamelbuisje. 

In totaal neem je ong. 99% van het water uit de voorurine terug op. 

Er blijft per dag zo'n 1,5 L urine over, dat via de urineleider naar de blaas gaat.