Romantiek, realisme, naturalisme

• Nederlands
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 5

Romantiek, realisme, naturalisme

De samenleving

• tijd van burgers en stoommachines
• liberalisme: tegen de macht van de koning en voor de emancipatie van de burger. Arbeidswetgeving is geen taak voor de overheid
• technische revolutie        industrialisatie          slechte arbeidsomstandigheden             1850 eerste vakbonden            
  sociaal bewogen liberalen zorgden voor sociale wetgeving

vervolg samenleving

• Kinderarbeid; kinderen gingen niet naar school: in 1901 leerplichtwet.
• 1839 eerste stoomtrein (i.p.v. postkoetsen), in 1900 heel Nederland voorzien van spoorlijnen.
• verlichting op straat door gasfabrieken
• betere communicatie door de uitvinding van de telegraaf en de telefoon. 

Nederlands-Indië

• vanaf 1816 officieel het gezag over Nederlands-Indië
•  1830 cultuurstelsel: 20% van de opbrengst voor de Europese markt of 66 dagen herendiensten verlenen.
• Dit stelsel zorgde voor grote armoede onder de inheemse bevolking.
• vanaf 1850 kritiek op dit stelsel
• 1860 verschijnt Max Havelaar
• 1870 afschaffing cultuurstelsel

Vrouwen

• huwelijk was natuurlijke bestemming
• hogere milieus: spaarzaamheid en gematigdheid
• lagere milieus: werken was nodig voor het inkomen
• studeren was niet mogelijk, allen opleiding die nuttig waren
• Aletta Jacobs studeerde in 1878 als eerste vrouw af als arts. 
• 1870-1920: eerste feministische golf: betere scholing, recht op betaalde arbeid, stemrecht (in 1919)

literatuur

• maatschappelijke, politieke en technische veranderingen hadden invloed op de literatuur:
• boeken konden steeds goedkoper geproduceerd worden.
• openbaar onderwijs werd beter daardoor leerden steed meer mensen lezen
• huiselijke literatuur de gehele 19e eeuw: gericht op nationalisme en het kweken van goede burgers.

Romantiek

• reactie op de Verlichting
• niet het verstand, maar heftige en tegenstrijdige gevoelens zijn belangrijk
• de romantische held ontvlucht de werkelijkheid
• de romantische held lijdt aan de wereld: Weltschmerz 

romantiek vertaald naar boeken

• historische roman populair: vluchten (escapisme) uit de werkelijkheid
• gothic novel: verhalen in een verzonnen werkelijkheid 
• zwarte romantiek: hierin krijgen de zwarte en duistere kanten van de mens aandacht, detective ontstaat
• femme fatale komt veel voor in romantische verhalen.
• humor en zwarte humor om om te gaan met al die gevoelens en verlangens

Realisme

• reactie op de romantiek (vlucht in de verbeelding en de idealisering van de werkelijkheid) 
• de werkelijkheid zo objectief mogelijk weergeven
• antiheld; de mens met zijn sterke en zwakke kanten
• Fabriekskinderen van J.J. Cremer

Naturalisme

• Niet alleen werkelijkheid weergeven (realisten) maar ook verklaren
• de mensen wordt bepaald door: erfelijkheid, milieu en tijd waarin jij leeft. 
• geen vrije wil
• geen moreel oordeel van de schrijver 

De Tachtigers

• afzetten tegen de keneuterigheid van de Nederlandse literatuur
• l'art pour l'art : de kunst is er voor de kunst.
• 'de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie' (Kloos)
• woordkunst: neologismen, bijvoeglijke naamwoorden en originele beeldspraak.
• 1885: tijdschrift De Nieuwe Gids

Psychologische roman

• Sigmund Freud: grondlegger van de psychoanalyse
• theorieën over het onbewuste.
• onbewuste: heeft de mens geen invloed op, heeft wel een grote invloed op ons denken, voelen en handelen.
• ontstaan psychologische romans (terug te zien in de Naturalistische romans.

vrouwelijke auteurs

• populariteit vrouwelijke auteurs nam toe
• schreven over het huiselijke, het gezinsleven, het gevoelsleven.
• Met de eerste feministische golf nieuwe thematiek.
• werd niet door iedereen gewaardeerd.