14.1 Spieren

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 5 Waarneming, gedrag en regeling

Hoofdstuk 14 Reageren

14.1 De ene spier is de andere niet

Leerdoelen 14.1

• Je weet wat antagonisten zijn.
• Je kent de verschillende typen spieren, waar ze zitten, hoe ze eruit zien (celniveau) en hoe ze worden aangestuurd.
• Je kunt het verschil tussen snelle en langzame spiervezels beschrijven.
• Je kunt beschrijven wat de gevolgen zijn van training op je spieren en je hersenen.

Functies van spieren

• Beweging
• Fixatie (zitten en staan)
• Bescherming
• Warmtevoorziening (rillen, klappertanden)

Drie typen spieren

1. Skeletspieren
2. Hartspieren 
3. Gladde spieren 

Skeletspieren

• Dwarsgestreept spierweefsel
• Zitten met pezen vast aan je botten
• Onder controle van de wil = bewust
• Werkt snel, maar is snel vermoeid
• Type I en type II spiervezels (type is afh. van functie spier)
• Werken vaak samen: antagonisten/ antagonistisch paar

BINAS 90B

Pezen/ banden

Skeletspieren

Wat is de antagonist van de kuitspier?

1. Dijbeenspier (quadriceps)
2. Tweehoofdige bovenarmspier (biceps)
3. Voorste scheenbeenspier
4. Achterdijbeenspier (hamstring)

Skeletspieren

BINAS 90C

Myofibrillen = spierfibrillen

Myofibrillen zijn opgebouwd uit lange ketens van de  eiwitmoleculen actine en myosine. Als die eiwitketens in elkaar schuiven, verkorten de myofibrillen.

Actine en myosine

Skeletspieren !!!

Skeletspieren

Dwarse streepjes onder de microscoop

door de rangschikking van de actine

en myosine moleculen/ filamenten

Cellen zijn vergroeid:

meerdere kernen per cel

Myoglobine  vs  Hemoglobine

Eiwit vergelijkbaar met hemoglobine.

Bindt zuurstof in spiercellen.

Veel myoglobine -> veel gebonden zuurstof in de spier -> meer uithoudingsvermogen

Myoglobine  vs  Hemoglobine

In spiercellen	In rode bloedcellen
bindt 1x O 2 molecuul	bindt 4x O 2 moleculen
ongevoelig voor pH	gevoelig voor pH
opslag functie	transport functie

Myoglobine heeft een hogere

zuurstofaffiniteit bij lage pO₂, dan Hb

Skeletspieren !

BINAS 90B

Welke bewering geldt NIET
voor myoglobine?

1. PH ongevoelig
2. aanwezig in spierweefsel
3. grote affiniteit voor zuurstof
4. bindt 4 zuurstof moleculen

Training

Krachttraining: Kort en zwaar belasten

-> meer spiervezels -> meer kracht

Duurtraining: Lang minder zwaar belasten

 -> meer Mb en meer mitochondria in spiercellen -> meer uithoudingsvermogen

Ook je hartspier wordt versterkt -> meer bloed rondpompen -> meer zuurstof bij de spieren

Gladde spieren

• Spieren in bloedvaten, de huid, luchtwegen en holle organen.
• Onwillekeurige spieren
• Geen strakke rangschikking van de fibrillen
• Geen vergroeiing of onderlinge verbindingen
• Kring- en lengtespieren - denk aan peristaltiek!

Gladde spieren

• Niet bewust - reageren op prikkels van autonoom zenuwstelsel

• Werken langzamer maar zijn onvermoeibaar

Hartspieren

• Hartspierweefsel lijkt zowel op dwarsgestreept spierweefsel als op glad spierweefsel.
• Onbewust
• Onvermoeibaar

Hartspieren

Dwarse streepjes onder de microscoop

door de rangschikking van de actine

en myosine moleculen (eiwitten)

Cellen hebben onderlinge verbindingen

waardoor een netstructuur ontstaat

Hersenen

Je hersenen coördineren het samentrekken en ontspannen van álle spieren, ook de onwillekeurige.

Bij training worden de hersenen ook getraind en ontstaan motorprogramma's -> geautomatiseerde bewegingen voor de skeletspieren.

Spierspoeltjes

In de spieren zitten zintuigen die meten wat de spierspanning is van die spier (spierspoeltjes).

Deze informatie wordt via zenuwcellen/ neuronen doorgegeven aan de hersenen.

De hersenen kunnen aan de hand van die informatie bijsturen.

Welke bewering is JUIST?

1. Hartspierweefsel raakt snel vermoeid.
2. Tussenribspieren voor de ademhaling zijn dwarsgestreepte spieren.
3. Binnenste tussenribspieren bevatten meer myoglobine dan buitenste.
4. De hersenen sturen onwillekeurige spieren niet aan.

HUISWERK

bestudeer 14.1 en maak opdr. 3 t/m 12 

In LU-klas staat een les met oefenvragen over 14.1