4.2 Staten ontstaan

• geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

4.2 STATEN ONTSTAAN

DE SLAG BIJ BOUVINES (1214)

 

- Hoofdrolspelers:

     • Koning van Frankrijk, Filips II Augustus

    tegen

    • Keizer van het Heilige Roomse Rijk, Otto IV

    • Graaf van Vlaanderen, Ferrand

    • Koning van Engeland, Jan zonder Land

WILLEM DE VEROVERAAR ORGANISEERT ENGELAND

- Voert vanuit Frankrijk het feodalisme in (leenheer, vazal, leenhulde, militaire diensten). Wordt door de meeste historici gezien als een grote breuk, die slecht uitpakte voor de autochtone bevolking.

- Probeert de nadelen van het feodale systeem te minimaliseren

    • Behoudt zelf grote kroondomeinen

    • (Normandische) Leenmannen krijgen versnipperde stukken land

    • Wordt zelf een machtig man in de Engelse kerk (benoemt de  

     aartsbisschop van Canterbury)

- Roept een modern ambtenarensysteem in leven (Domesday Book)

- Conclusie: er vindt staatsvorming plaats

Domesday Book

Centralisatie

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek
Voorbeeld: centrale rekenkamer
Gevolg: vooral de adel verzet zich tegen afname macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land

Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

FILIPS II AUGUSTUS

(1165-1223)

FILIPS II AUGUSTUS

- De overwinnaar van de slag bij Bouvines (1214), waardoor:

  • Het rijke Vlaanderen weer onder Franse controle kwam én

  • Engeland veel van zijn Franse leengebieden moest opgeven

- De kroondomeinen namen in omvang flink toe (vandaar de bijnaam ‘Augustus’) en zo ook de macht van de koning (gesteund door steden als Parijs)

- Gezien als de machtigste Franse koning uit de Middeleeuwen. Belangrijke schakel in de overgang van feodalisme naar centralisatie

MAGNA CARTA

(1215)

Magna Carta

DE MAGNA CARTA

- De verzwakte Engelse koning Jan zonder Land werd gedwongen een deel van zijn macht af te staan door de Magna Carta te ondertekenen.

- De bevolking wordt, mede door de oorlogen tegen Frankrijk, steeds meer een eenheid.

DE HONDERDJARIGE OORLOG (1337-1453)

  

* Frankrijk: Koning Filips IV (1268-1314)

                      - Lodewijk (1289-1316)

                      - Isabella (1292-1358) x Eduard II

                      - Filips V (1293-1322)

                      - Karel IV (1294-1328)

                  Karel van Valois (1270-1325), broer van Filips IV

                     - Filips VI van Valois (1293-1350)

* Engeland: Koning Eduard II (1284-1327) x Isabella

                     - Eduard III (1312-1377)

* Engeland: 

   - Koning Eduard II (1284-1327) getrouwd met Isabella van

     Frankrijk.

   - wordt afgezet door Isabella en haar minnaar (lord Mortimer)

   - zoon Eduard III zet hen weer af en is koning aan het begin

     van de 100-jarige oorlog.

   

Oorzaken oorlog

Problemen:

1. van feodale en 

2. dynastieke aard zorgden voor het uitbreken van de honderdjarige oorlog.

Verloop van de strijd

Beginfase (1337-1360)

- Oorlog verloopt voorspoedig voor de Engelsen. Het leger dat voor een groot deel uit boogschutters bestaat is veel sterker dan het ouderwetse Franse ridderleger. Bekend is vooral de slag bij Crézy. 

In 1360 werd de gevangengenomen Franse koning Jan vrijgekocht tegen een zeer hoge prijs in geld en land.

Longbows, zoals gebruikt in de slag bij Crézy

Middenfase

- Wapenstilstand wordt toch weer opgeheven. Franse koning Karel VI kampt met zijn geestelijke gezondheid. 

Engelsen profiteren vooral bij de slag bij Azincourt (1415) en bij het verdrag van Troyes (1420) waarin staat dat de Engelse koning Hendrik V de nieuwe koning zal worden van Frankrijk (Netflix: the King, 2019)

Eindfase

- Karel VII erkent verdrag niet maar pas door toedoen van Jeanne d’ Arc komt de ommekeer en worden de Engelsen verslagen bij Orleans (1429) en wordt Karel officieel te Reims als koning gekroond. 

De Engelsen worden uiteindelijk uit Frankrijk verdreven.

EEN NIEUW FRANKRIJK ONTSTAAT

* Honderdjarige oorlog zorgt voor versnelling proces van centralisatie en uniformering

- belastingsysteem

- ambtenaren                 ----> invloed adel (leenmannen)

- huurleger                             wordt kleiner

- steden brengen belastinggelden op ---> in ruil voor privileges                                                                     (KA 14)

STAMVORSTEN WORDEN KEURVORSTEN

HET HEILIGE ROOMSE RIJK (962-1806)

Voltaire:

“Dit Rijk is noch Heilig, noch Rooms en noch een Rijk…”

De Gouden Bul was bedoeld om het keuzeproces van de Duitse koning of keizer van het Heilige Roomse Rijk te regelen. De bul had als doel om de machtsstrijd tussen de Welfen en de Staufen, die al sinds de elfde eeuw woedde, te beëindigen.

De zeven keurvorsten: 

1.de aartsbisschoppen van Trier, 

2.Keulen en 

3. Mainz; 

4.de paltsgraaf van Rijnland

5. de hertog van Saksen-Wittenberg 

6 .de koning van Bohemen 

7. de markgraaf van Brandenburg.

Duitsland kende dus een andere ontwikkeling op het gebied van staatsvorming dan Engeland en Frankrijk:

Het bleef een los verband van staten, stadstaatjes en kerkelijke gebieden, die in naam vielen onder een door keurvorsten gekozen keizer. De macht van de keizer was vooral symbolisch; als het erop aankwam, trokken de vorsten en hoge edelen zich weinig van hem aan.