3: Verbanden, functies, tekststructuren

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Vandaag

Signaalwoorden, functiewoorden, functies van een inleiding, tekststructuren

Verbanden en relaties tussen zinnen

Belangrijk! Een auteur presenteert zijn tekst niet als losse feitjes. Hij wil graag een samenhangende tekst presenteren.

• D.m.v. signaalwoorden

• D.m.v. functiewoorden

• Functies aan tekstgedeelten toe te wijzen

Signaalwoorden en functiewoorden

Signaalwoorden

• Geven een verband aan tussen zinnen of alinea's
• Zie blz. Nieuw Nederlands
• Tip: omcirkel ze in de tekst tijdens het lezen --> geeft structuur

Functiewoorden

• Een tekstgedeelte (een of meer alinea’s) heeft binnen het geheel of een deel van de tekst een bepaalde functie. Die kan worden weergegeven met behulp van functiewoorden als conclusie, oplossing, stelling en verklaring etc. 
• Op het examen moet je vaak de functie van een tekstgedeelte vaststellen. 
• Je krijgt dan een rijtje van zo’n tien functiewoorden, in alfabetische volgorde. Jij moet het juiste woord bij enkele aangegeven tekstgedeelten zoeken. 
• Als het gaat om slechts één tekstgedeelte, wordt de vraag naar functiewoorden vaak als meerkeuzevraag gesteld. Ook in dat geval staan de vier antwoordopties – net als bij alle andere meerkeuzevragen in het examen – in alfabetische volgorde.
• Zie lijst op de ELO / Nieuw Nederlands!

Welk tekstverband geeft het woordje 'kortom' aan?

1. Conclusie
2. Karakterisering
3. Samenvatting
4. Tijd

Welk tekstverband geeft de formulering 'te wijten / te danken aan' aan?

1. Doel-middel
2. Oorzaak-gevolg
3. Reden
4. Voorbeeld

En het woordje 'bovendien'?

1. Doel-middel
2. Oorzaak-gevolg
3. Opsomming
4. Tegenstelling

Daarom?

1. Oorzaak-gevolg
2. Reden
3. Samenvatting
4. Conclusie

Hoewel?

1. Opsomming
2. Reden
3. Tegenstelling
4. Voorwaarde

Zoals?

1. Voorwaarde
2. Voorbeeld
3. Tegenstelling
4. Opsomming

Wat is een afweging?

1. Met zorg voor- en nadelen afwegen
2. Een andere mogelijkheid
3. Kant van een zaak van waaruit je iets bekijkt
4. Omstandigheid die invloed op iets uitoefent

En een hypothese?

1. veronderstelling die men als waarheid aanneemt of nog moet bewijzen
2. Feiten uit het verleden met gevolgen voor nu
3. Een opsomming van wat je kunt waarnemen
4. Onroerend goed als onderpand

(Ter) illustratie?

1. Voorbeeld
2. Opvatting
3. Situatiebeschrijving
4. Bewering die je moet gaan bewijzen

Een kanttekening is een kritische opmerking.

1. Waar
2. Niet waar

Nuanceren betekent beweren of bewijzen dat iets minder belangrijk is, op het betrekkelijke van iets wijzen.

1. Waar
2. Niet waar

Nuancering 

Een nuancering is een verfijning of een kleine aanpassing van een bewering of stelling.

De schrijver geeft bijvoorbeeld in de voorafgaande alinea zijn mening over iets en formuleert die in de aansluitende alinea iets preciezer of maakt die mening wat minder scherp.

Ontkrachting is een ander woord voor weerlegging.

1. Waar
2. Niet waar

Een tegenwerping is

1. Hetzelfde als een tegenstelling
2. Het tegengesteld zijn aan iets
3. Bedenking, bezwaar, tegenargument
4. een paradox

Een voorbehoud is een beperking op wat er gezegd wordt.

1. Waar
2. Niet waar

Moet ik die lijst met functiewoorden en signaalwoorden uit mijn hoofd leren?

Nee

Maar, zorg dat je wel de belangrijkste zaken weet te benoemen en dat je functiewoorden uit elkaar kunt houden.

Wat is het verschil tussen:

- weerleggen en tegenwerpen?

- aanvulling en een voorbeeld?

- uitdiepen, uitleggen en uitweiden?

-voorbehoud en voorwaarde?

Tekststructuren

Zeker in het middenstuk kun je structuren herkennen. Als je een lange tekst snel wil begrijpen, ga je op zoek naar de rode draad / lijn die door de tekst loopt.

Zaken die je vaak in de inleiding tegenkomt:

• aanleiding voor de tekst
• achtergrondinformatie die nodig is om de hoofdzaak van de tekst te snappen
• anekdote ter verduidelijking
• deel van de hoofdgedachte
• interessante aspecten van de hoofdzaak / -gedachte

Het middenstuk

• Als je de rode draad herkent in een tekst (tekststructuur), dan herken je sneller de inhoud van de tekst.

De elf tekststructuren

1. Algemene uitspraak en voorbeeld
2. Beweren en bewijzen / tegenargumentatiestructuur
3. Categoriseren of rubriceren
4. Karakterisering
5. Oorzaak - gevolg
6. Probleemstelling - oplossing / maatregel
7. Stelling, tegenstelling, compromis
8. Toen, nu, straks
9. Verschijnsel - verklaring
10. Voor en tegen
11. Vraag en antwoord

Het slot laat meestal een van de volgende zaken zien:

• aansporing van de lezer
• blik op de toekomst
• conclusie
• samenvatting
• uitsmijter

Aan de slag!

Maak opdracht 7 (blz. 352)

1 en 2

Klaar? Kom een tekst halen om te oefenen

Antwoorden opdr. 7 - 1

Alinea 14 zou gelezen kunnen worden als een zelfstandige redenering. Benoem de verschillende onderdelen van deze redenering. Vul daartoe de derde kolom van onderstaand schema verder in. Kies daarbij uit de volgende termen: conclusie, constatering, hypothese, oorzaak, precisering, stelling, tegenwerping, uitwerking, voorbeeld, voorwaarde.

Zin 1

• Constatering

Zin 2

• Oorzaak

Zin 3

• Voorwaarde

Zin 4: tegenwerping

Zin 5

• Uitwerking

Zin 6

• Conclusie

5 goed = 4p

4 goed = 3p

3 goed = 2p

2 goed = 1p

1,0 goed = 0p

Welke functie heeft alinea 15 ten opzichte van het tekstgedeelte dat bestaat uit de alinea’s 13 en 14? (1p)

1. Afweging
2. Samenvatting
3. Voorbeeld
4. Weerlegging