Paragraaf 3.2: Genenparen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Welkom!

Pak je spullen:

• Laptop
• Biologie boek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
  
• Mobiel in de tas!

Wat gaan we doen?

1e uur:

• Uitleg paragraaf 3.2: Genenparen
• Zelfstandig werken aan 3.2

2e uur: 

• Paragraaf 3.3: Monohybride kruisingen
• Oefenopdrachten monohybride kruisingen

Wat is de relatie tussen genotype en fenotype?

1. Het genotype bepaalt het fenotype
2. Het fenotype bepaalt het genotype
3. Genotype en fenotype hebben geen relatie
4. Het genotype en fenotype zijn hetzelfde

Hebben deze mensen hetzelfde genotype en fenotype?

1. Zelfde genotype / zelfde fenotype
2. Zelfde genotype / verschillend fenotype
3. Verschillend genotype / zelfde fenotype
4. Verschillend genotype / Verschillend fenotype

Is informatie in het DNA genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype

Zien we hier een voorbeeld
van een genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype
3. Geen van beide
4. Allebei

Paragraaf 3.2: Genen

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen hoe het fenotype van een organisme tot stand komen en hierbij de begrippen homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief gebruiken. 
2. Je kunt beschrijven hoe door recombinatie  nieuwe combinaties van allelen ontstaan.

Hoeveel chromosomen heeft een geslachtscel?

Hoeveel chromosomen heeft de cel na bevruchting?

Alle dieren hebben hetzelfde aantal chromosomen

1. Waar
2. Niet waar

Chromosomen bij andere organismen

Gen

Een stukje DNA dat de code voor een  erfelijke eigenschap draagt noemen we een GEN.

Allel = variant van een gen.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

Locus

Chromosomen komen voor in paren. De plaats van een gen op het chromosoom, noem je een locus (meervoud loci).

Een gen is het stukje DNA dat codeert voor een of meer eigenschappen

Genenparen

• Van elk chromosoom heb je er twee.
• Op 1 chromosoom zitten meerdere genen.
• Genen komen zoals chromosomen dus ook

     voor in paren.

Heterozygote VS Homozygote

Hetero = ander

Homo = het zelfde 

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen. (komt tot uiting in fenotype)

Recessief: gen dat onderdrukt wordt. (alleen tot uiting in fenotype bij homozygoot)

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen.

Recessief: gen dat onderdrukt wordt.

2 x hetzelfde gen voor haarkleur = HOMOZYGOOT

gen: rood haar

gen:

rood haar

Dominante en recessieve genen

Dominant gen: een gen dat een ander gen overheerst

Recessief gen: een gen dat onderdrukt wordt door andere genen

2 verschillende genen voor haarkleur:    heterozgoot

gen: donker haar

gen:

rood haar

Homozygoot &  heterozygoot

• De ouders zijn heterozygoot, ze hebben twee verschillende genen voor haarkleur. Bruin haar is het dominante gen.

• De jongen is homozygoot, hij heeft twee dezelfde genen voor haarkleur. 1 van pa, 1 van ma.
  Rood haar is het recessieve gen. Alleen bij 2 van deze genen zichtbaar

Dominant en recessief

Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype (ook als er maar één dominant allel is).

In de genetica drukken ze dat uit met letters:

Dominante allel: HOOFDLETTER 

Recessieve allel: kleine letter

Zygotie

BB: homozygoot dominant

bb: homozygoot recessief

Bb: heterozygoot

Homo = hetzelfde

Hetero = verschillend

Drager

Een heterozygoot is een drager van het recessieve allel.

Dat kan bijv. voor een gen zijn dat codeert voor de haarkleur, maar ook voor een gen dat leidt tot een ziekte.

Onvolledig dominant

• Oogkleur
• Het recessieve allel komt een beetje tot uiting in het fenotype
• Allel voor bruine ogen is onvolledig dominant

intermediair fenotype: 

Onvolledig dominant

Intermediair 

(& Codominantie)

 Codominantie

Bij codominantie komen de eigenschappen van beide dominante allelen volledig tot uiting.

Beide allelen worden aangegeven met een hoofdletter en een variantsaanduiding:

Rood: A^r  en Geel: A^g

Recombinatie

Recombinatie is het herverdelen van erfelijke eigenschappen enleidt tot genetische variatie onder nakomelingen.

Genetische variatie is belangrijk voor het overleven van een soort.

Mutaties

Een mutatie is een plotselinge verandering van het genotype. Dit kan natuurlijk gebeuren door een foutje bij het kopiëren van het DNA.

Een mutagene stof en straling kunnen ook een mutatie opwekken (op een "onnatuurlijke wijze).

Een organisme waarbij de mutatie tot uiting
komt in het genotype noemen we een mutant

Mutaties in het nageslacht

Een mutatie in een lichaamscel heeft geen gevolgen voor het nageslacht.

Als de mutatie zich voordoet in een geslachtscel, kan deze worden overgedragen aan de nieuwe generatie.

Tweelingenonderzoek

Laten zien in hoeverre eigenschappen:

• erfelijk zijn of 
• door het milieu bepaald worden blijkt vaak uit tweelingonderzoeken.
  

Eeneiïge tweelingen:

• hetzelfde DNA 
• niet altijd hetzelfde milieu.
• Welke eigenschappen verschillen?

Aan de slag!

 Havo:

Paragraaf 3.2: opdracht 14 t/m 22

VWO: 

Paragraaf 3.2: opdracht  1 6 t/m 22

Opdrachten niet af = huiswerk